هنری سوکالسکی معاون پیشین سیاست‌های منع گسترش سلاح‌های کشتار جمعی در وزارت دفاع آمریکا و مدیر کنونی مرکز آموزش سیاست‌های عدم گسترش این تسلیحات (NPEC)، در مقاله‌ای با عنوان «نگذارید ایران بدون هزینه از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای خارج شود» که در Breaking Defense منتشر شده، هشداری را درباره پیامدهای خروج احتمالی رژیم ایران از این پیمان (ان‌پی‌تی) مطرح می‌کند.
به باور او، جهان به ویژه ایالات متحده، خطر این سناریو را جدی نگرفته است. این خروج تنها یک حرکت نمادین نخواهد بود، بلکه می‌تواند نظم جهانی مبتنی بر کنترل گسترش تسلیحات هسته‌ای را با بحران جدی مواجه کند. اگر جمهوری اسلامی ایران راه کره شمالی را در پیش بگیرد و از چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی خارج شود، عملاً ساخت سلاح هسته‌ای برایش بدون مانع حقوقی و نظارتی ممکن خواهد شد.
سوکالسکی یادآور می‌شود که رهبر جمهوری اسلامی طرح پیشنهادی آمریکا برای تشکیل یک کنسرسیوم غنی‌سازی منطقه‌ای را رد کرده است. این امتناع نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی نه‌تنها در مسیر همکاری بین‌المللی گام برنمی‌دارد، بلکه قصد دارد بر حق یکجانبه‌ی خود در غنی‌سازی تأکید کند؛ موضوعی که از نگاه آمریکا و بسیاری از کشورها، گامی به سوی سلاح هسته‌ای تلقی می‌شود.
نویسنده هشدار می‌دهد که در صورت ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت به دلیل عدم همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، جمهوری اسلامی ممکن است تهدید خود را مبنی بر خروج از ان‌پی‌تی عملی کند. این تصمیم می‌تواند عملاً اعتبار کل مناسبات جهانی را مبنی بر منع گسترش تسلیحات هسته‌ای تضعیف کند و الگویی خطرناک برای کشورهای دیگر ایجاد نماید.
سوکالسکی از عدم آمادگی واشنگتن در برابر چنین سناریویی انتقاد می‌کند و می‌نویسد که حتی در نشست اخیر بررسی مقدماتی ان‌پی‌تی نیز این مسئله بطور جدی مورد بحث قرار نگرفته است. او به سیاست‌گذاران آمریکایی هشدار می‌دهد که وقت آن رسیده تا از موضعی صرفاً واکنشی فراتر رفته و برای مهار این بحران، دست به عمل پیشگیرانه بزنند.
از نظر او، نخستین اقدام باید انتشار یک گزارش رسمی از سوی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره تخلفات رژیم باشد و سپس این گزارش باید به شورای امنیت ارسال شود تا تحریم‌های جدید و گسترده‌ای علیه جمهوری اسلامی اعمال گردد؛ تحریم‌هایی که نه‌تنها برنامه هسته‌ای، بلکه بخش‌های کلیدی اقتصاد ایران مانند انرژی، مالی و فناوری را هدف قرار دهند.
او بر این نکته نیز تأکید می‌کند که ایالات متحده باید با استفاده از دیپلماسی فعال، دیگر کشورهای عضو ان‌پی‌تی را نیز با خود همراه کرده و ساز و کارهایی طراحی کند که خروج از این پیمان را با هزینه‌های سنگین همراه سازد. به گفته او، کشورهایی که از ان‌پی‌تی خارج می‌شوند، باید فوراً از همکاری‌های علمی، فناوری و اقتصادی در حوزه انرژی هسته‌ای محروم شوند.
سوکالسکی همچنین به ضرورت داشتن طرح‌های اضطراری در صورت خروج رژیم ایران از این پیمان اشاره می کند؛ ازجمله اقدامات بازدارنده‌ی نظامی، همکاری‌های امنیتی با متحدان منطقه‌ای و تدارک پاسخ مناسب به هرگونه اقدام جمهوری اسلامی در جهت ساختن بمب.
هشدار سوکالسکی بر این مبناست که اگر رژیم ایران بتواند بدون پرداخت هزینه‌ای از معاهده خارج شود، جهان به زودی با وضعیتی روبرو خواهد شد که در آن، خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) به یک روند عادی بدل می‌شود و کشورهای بیشتری، به ویژه در خاورمیانه، به فکر راه‌اندازی برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای خواهند افتاد.
سوکالسکی هشدار می‌دهد که زمان برای اقدام محدود است. اگر ان‌پی‌تی به یک سند بی‌ارزش بدل شود، بازگرداندن ثبات و اعتماد به نظم هسته‌ای جهانی احتمال دارد دیگر امکان‌پذیر نباشد.
*منبع: Breaking Defense
*ترجمه و تنظیم: دیوید اعتباری
