روابط میان جمهوری اسلامی و روسیه، به یکی از محورهای اصلی اختلاف میان دو جریان سیاسی درون حکومت تبدیل شده است. صف اول این اختلاف از یک سو حسن روحانی و محمدجواد ظریف رئیس دولت و وزیرخارجه پیشین جمهوری اسلامی هستند و سوی دیگر آن محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی و جریان انقلابی وفادار به روسیه. اختلافی که بعد از فعال شدن «مکانیسم ماشه» شکل آشکارتر به خود گرفت علنی شد.
حسن روحانی و محمدجواد ظریف و بخشی از اصلاحطلبان معتقدند روسها جمهوری اسلامی را شریک استراتژیک نمیدانند و از هر فرصتی برای تضعیف ایران بهره میگیرند و در مقابل گروهی که از پشتیبانی نظامیها برخوردارند از جمله محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی میگویند روسیه با ایران همکاری راهبردی دارد و هیچگاه پشت جمهوری اسلامی را خالی نمیکند.
حشمتالله فلاحتپیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس در مصاحبه با «نامه نیوز» میگوید «روابط راهبردی بین ایران و روسیه نمیدانم بلکه متأسفانه آن را نشانه تلخی از قاجاریگری در سیاست خارجی میبینم.» او تأکید میکند: «روسها هیچگاه نگاه شان درباره رابطه با ایران راهبردی نبود چون هیچگاه سلاحهای راهبردی را در اختیار ایران قرار ندادند و در جنگ و دیپلماسی همواره ایران را تنها نگه داشتند.»
وی ادامه داد: «در سال ۱۴۰۱ عملاً برجام فدای جنگ روسیه و اوکراین شد. معتقدم یک روز در ایران روسوفیلها محاکمه خواهند شد.» فلاحتپیشه تأکید میکند هدفش از بیان این حرفها دفاع از روحانی و ظریف نیست.
روزنامه «شرق» در گزارشی مینویسد تندروهایی که به نام دفاع از منافع ملی، هر گونه انتقاد از روسیه را «ضد وحدت» میخوانند، خود اکنون به بخشی از چرخهای بدل شدهاند که منافع ملی را در تعلیق نگاه میدارد.
ریشه اختلافات بر سر روسیه در خارج از ایران است
در مقابل کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی در مسکو ادعا دارد «ریشه اختلاف در مورد روسیه، خارج ایران است.» او میگوید، «برخی اظهارات در خصوص روسیه از خارج کشور در حال تزریق شدن است تا موجب شکلگیری اختلافات داخلی شود.»
او همچنین توضیح داد: «ما علاقهمند هستیم با روسیه به عنوان یک کشور قدرتمند که دارای ظرفیتهای زیادی است، تعامل داشته باشیم. به عنوان مثال اقتصاد روسیه اکنون واردات محور بوده و حدود ۳۰۰ میلیارد دلار سهم عرصه واردات این کشور است لذا ما میتوانیم سهم خودمان از این بازار را افزایش دهیم.»
چین و روسیه نباید دلخور شوند
عباس مقتدایی، نایبرییس کمیسیون امنیت ملی مجلس، نیز گفت که چین و روسیه به عنوان «همپیمانهای» جمهوری اسلامی «وظایف، تکالیف و حسن رفتار» خود را به نمایش گذاشتهاند.
مقتدایی گفت: «اگر سخنانی بگوییم که همپیمانان ما را دلخور کند یا اقداماتی انجام دهیم که مثلاً فردی، جریانی یا حزبی دیده شود، اما در کنار آن، منافع ایران نادیده گرفته شود، این رفتار شایستهی بلوغ و رشد ایرانیان نیست.»
روزنامه «کیهان» چاپ تهران تأکید میکند «شراکت ایران با روسیه و چین برای ما فقط یک گزینه اقتصادی نیست بلکه ستون امنیتی و ژئوپلیتیکی کشور است. بنابراین ضربه به آن از سوی هرکسی، عملا خدمت به آمریکا این دشمن قسم خورده انقلاب است.»
کیهان در دفاع از بیانیه قالیباف در انتقاد از روحانی و ظریف نوشت: «سخنان اعتراضی آقای قالیباف ریاست محترم مجلس درباره ضربه زدن آقایان روحانی و ظریف به مسیر همکاری با روسیه، موضع کاملا بر حقی است. چون این دو نفر و اساسا این جریان دنبالهرو آمریکا، سالهاست هر جا پای تقویت روابط با کشورهای شرق و مقابله با غرب به میان آمده، با طعنه و موضعگیری منفی، عملا به سیاست کلان نظام خدشه وارد کردهاند.»
قالیباف روز یکشنبه چهارم آبانماه ۱۴۰۴ در نطق خود به «همبستگی جمهوری اسلامی با روسیه و چین» اشاره کرد و گفت آنها در مقابل تحریمهای آمریکا و غرب علیه جمهوری اسلامی ایستادهاند! وی افزود: «در همین راستا لازم میدانم انتقاد صریح خود را نسبت به مواضع رئیس جمهور و وزیرخارجه اسبق اعلام کنم که دقیقاً در شرایطی که مسیر همکاریهای راهبردی ما با کشور روسیه در حال پیشرفت است با مواضع خود به این مسیر لطمه زدند.»
حسن روحانی در ماههای اخیر بارها خواستار مذاکره جمهوری اسلامی با غرب و به ویژه آمریکا شد و در یک سخنرانی در شهریورماه بطور غیرمستقیم به هزینههای حمایت جمهوری اسلامی از روسیه در جنگ اوکراین اشاره کرد. روحانی گفت: «اروپا نباید به خاطر مسئله اوکراین از ما انتقام بگیرد. این کار درستی نیست.»
جواد ظریف نیز در یک سخنرانی افشا کرد که روسیه مخالف توافق جمهوری اسلامی و آمریکا بوده و ارسال پهپاد از ایران به روسیه را خودشان [روسها] لو دادند.
وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی با اشاره به روابط تهران و مسکو گفت: «من هنوز به روابط راهبردی با روسیه و چین اعتقاد دارم اما روسها سیاست خود را آشکارا بیان میکنند و دو خط قرمز دارند: یکی اینکه ایران نباید با دنیا روابط عادی داشته باشد و دیگر اینکه نباید وارد درگیری مستقیم با جهان شود.»
