مشکلات روحی- اجتماعی ایرانیان پناه‌جو و پناهنده در آلمان (۲)

آنچه در چندین بخش خواهید خواند، پژوهشی است که حنیف حیدرنژاد مددکار اجتماعی در امور پناه‌جویان و مهاجرین و مشاور روحی- اجتماعی تهیه کرده و به دلیل ادامه مهاجرت ایرانیان که به دلایل مختلف سرزمین‌ خود را ترک کرده و به کشورهای دیگر، از جمله آلمان، پناه می‌برند، در کیهان لندن منتشر می‌شود.

[بخش یک]

داده‌های آماری

۳٫۱ آمار و برخی مشخصات جمعیتی ایرانیان ساکن آلمان

برای داشتن تصویر دقیق‌تری از ایرانیان ساکن آلمان ابتدا لازم است تا به برخی از مشخصه‌های جمعیتی آنان بر اساس آمار و داده‌های رسمی دقت کرد. باید توجه داشت که هیچ گزارش رسمی آماری جداگانه‌ای که تنها مربوط به ایرانیان ساکن آلمان باشد وجود ندارد. اطلاعات این گزارش از لابلای گزارش‌های متفاوت و از منابع مختلف استخراج شده‌اند. برخی از داده‌ها تا سال ۲۰۱۱ و برخی دیگر مربوط به سال‌های قبل‌تر هستند.

در طی سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۶ جمعا ۹۶٫۶۰۹ نفر ایرانی با هدف سکونت وارد آلمان شده و درهمین محدوده زمانی ۵۵٫۷۹۷ ایرانی نیز به سکونت خود در آلمان پایان داده و این کشور را ترک کرده‌اند. (آمار ورود و خروج سال‌های بعد در دست نیست).

متوسط طول اقامت ایرانیان (تا پایان سال ۲۰۰۷) در آلمان برابر با ۱۲٫۸ سال است.

جمعیت ایرانیان ساکن آلمان از سال ۲۰۰۰ به بعد نوسان‌های نسبتا زیادی داشته است. در حالی که آمار ایرانیان ساکن آلمان در سال ۲۰۰۰،  ۱۲۲٫۳۲۷ نفر بود، این رقم در سال ۲۰۱۱ تنها  ۵۳٫۹۲۰ نفر اعلام شده است. نکته مهمی که باید به آن توجه کرد این است که از سال ۲۰۰۰ و با به اجرا در آمدن قانون جدید تابعیت در آلمان و به دلیل تسهیل شرایط کسب تابعیت آلمانی، درصد بزرگی از ایرانیان ساکن آلمان موفق به کسب تابعیت آلمانی شده‌اند، به نحوی که بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۱ ، ۷۲٫۳۰۳ نفر ایرانی تابعیت آلمانی دریافت کرده و به این ترتیب از آمار “خارجیان” حذف شده‌اند. اما تا آنجا که به گزارش حاضر بر می‌گردد، مجموع ایرانیان ساکن در آلمان (با و بدون تابعیت آلمانی) تا پایان سال ۲۰۱۱  ۱۲۶٫۲۲۳ نفر است.(جزئیات و منابع در پیوست شماره ۱)

۳٫۱٫۱ پیوست آماری شماره یک: مشروح گزارش آماری مربوط به ایرانیان ساکن در آلمان

 لطفا پیوست شماره یک را در انتهای این بخش ببینید.

۳٫۲ آمار مراجعان ایرانی به بخش مددکاری «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه جویان شهر بوخوم»[۱]

“انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان شهر بوخوم» یک انجمن حقوق بشری مستقل غیر دولتی، غیر حزبی و غیر مذهبی است که در سال ۱۹۹۷ در شهر بوخوم آلمان تأسیس شده است. هدف ابتدائی این انجمن «مبارزه با قوانین تبعیض آمیز»ی بود که پناه‌جویان را از یک حق انسانی، یعنی برخوردار بودن از امکانات برابر درمانی محروم می‌کرد. اما در طی سال‌های بعد این انجمن فعالیت خود را در زمینه مددکاری، روان‌شناسی و حقوق بین‌الملل و حقوق بشر گسترش داده است. بخش مددکاری این انجمن از جمله در زمینه پناهندگی، اقامت و مشکلات روحی- اجتماعی فعال است. سالانه حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ نفر از بیش از ۴۰ کشور مختلف به بخش‌های مختلف این انجمن مراجعه می‌کنند. داده‌های زیر اما، تنها مربوط به مراجعان ایرانی بخش مددکاری است.

بخش مددکاری اجتماعی انجمن یاری‌های پزشکی به پناه جویان شهر بوخوم در محدوده زمانی اول ژانویه سال ۲۰۰۵ تا پایان ماه دسامبر ۲۰۱۱ ، در مجموع مراجعه ۱۲۶۵ ایرانی را ثبت کرده است که برابر با ۷۲٫۱۲% کل مراجعان (۱۷۵۴ نفر) از ملیت‌های مختلف به این بخش است.

۵۸۷ نفر از مراجعان زن و ۶۷۸ نفر دیگر مرد بودند. بالاترین تعداد مراجعان، یعنی تعداد ۸۶۶ نفر را افراد ۲۸ تا ۴۹ سال تشکیل می‌دادند.

به لحاظ موقعیت اقامتی، درخواست پناهندگی ۵۷۱ نفر از مراجعان رد شده و پرونده آنها بسته و به آنها دستور ترک خاک آلمان ابلاغ شده بود. اغلب مراجعان به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی» بوخوم را دارای اقامت «تحملی» یا «دولدونگ» بودند و بیشتر آنها بیش از شش سال در آلمان زندگی کرده بودند. اغلب آنها به دلیل شرایط غیر انسانی زندگی در آلمان، علاوه بر مشکل اقامت، با مشکلات فردی و خانوادگی و مشکلات عمیق روحی- اجتماعی و یا ناراحتی‌های شدید روحی- روانی درگیر بودند.

۳۴۹ نفر دیگر اقامت محدود (اغلب به دلایل پزشکی و انسانی) داشتند. ۲۰۷ نفر دیگر به تازگی درخواست پناهندگی داده و پرونده آنها در حال رسیدگی بود.

بالاترین تعداد مراجعه‌ها یعنی ۱۴۱۴ مورد، مربوط به امور پناهندگی و اقامت بود. پس از آن، مشکلات روحی- اجتماعی با ۱۱۲۵ مورد، در مرتبه دوم قرار داشت.

ارزیابی و نتیجه‌گیری‌های گزارش حاضر در اساس بر پایه داده‌های استنتاج شده از پناه‌جویان و پناهندگان ایرانی که در آلمان تقاضی پناهندگی داده‌اند (در اساس مراجعان به بخش مددکاری انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان شهر بوخوم آلمان) به دست آمده است. ارتباط مراجعان با این انجمن به طرق مختلف از جمله حضوری، تلفنی و یا مکاتبه‌ای بوده است. مدت ارتباط مراجعان با این مرکز به طور متوسط بالای دو سال است. برخی بلافاصله یا کوتاه زمانی پس از ورود به آلمان با این انجمن ارتباط برقرار کرده و برخی سال‌هاست که در آلمان ساکن هستند. متوسط زمان اقامت این مراجعان در آلمان بالای سه سال است. اغلب مراجعان متاهل و دارای فرزند هستند.

دیگر مشخصات جمعیتی این مراجعان به این ترتیب است:

– متوسط سنی ۳۰ سال

– تحصیلات: به ترتیب، اول: اکثرا با مدرک دانشگاهی یا در حال تحصیل دانشگاهی که ناتمام رها شده بود.  دوم: دیپلمه. سوم: درصد بسیار کمی با تحصیلات متوسطه ناقص یا ابتدائی.

– شغل یا سابقه کاری: به ترتیب؛ دانشجو، شغل آزاد، کارمند غیر دولتی، کارگر فنی، خانه دار، کارمند دولتی، شاغل در نهادهای نظامی و انتظامی و دیگر نهادهای حکومتی، شاغل در وزارت‌خانه‌ها و یا اداره‌های دولتی.

– تعلق سیاسی: به ترتیب؛ ناراضی و یا ضد رژیم، اما بدون تعلق تشکیلاتی یا گرایش خاص سیاسی، هوادار یا دارای گرایش‌های متمایل به گروه های مختلف کرد، سازمان مجاهدین خلق، سلطنت‌طلبان، گروه‌های مختلف مارکسیستی، ملی- مذهبی‌ها.

– تعلق ملی/ قومی: فارس، کرد، آذری.

– تعلق یا گرایش مذهبی/ فلسفی: مسلمان سنتیِ معتقد به جدائی دین از سیاست، بی دین، مسلمان مسیحی شده، آتئیست (منکر وجود خدا).

– سابقه زندان و دستگیری به دلیل فعالیت‌های سیاسی: تقریبا ۵% از کل مراجعان.

۳٫۲٫۱ پیوست آماری شماره دو: مشروح گزارش آماری، همراه با نمودار مربوط به مراجعان ایرانی بخش مددکاری انجمن یاری‌های پزشکی به پناه جویان شهر بوخوم

لطفا پیوست شماره دو را در پایان این بخش ببینید.

[ادامه دارد]    [بخش یک]

——————————————————————–

پیوست شماره ۱

آمار ایرانیان ساکن آلمان در  سال ۲۰۱۱ بر اساس انواع اقامت و ایرانیان تابعیت آلمانی گرفته

اداره فدرال آلمان در گزارش آماری سال ۲۰۱۲ مختص خارجیان ساکن آلمان، تحولات جمعیتی خارجیان این کشور در زمینه مختلف را ثبت و در جدول‌های  جداگانه‌ای بر اساس موضوع دسته‌بندی کرده است، از جمله بر اساس: سن، جنسیت، مدت اقامت، موقعیت اقامتی، وضعیت تأهل و خانوادگی. این جدول‌ها آمار جمعیت خارجیان در هر ایالت را نیز در بر دارند.

در این گزارش «خارجی» ساکن آلمان فردی است که تابعیت کشور دیگری غیر از آلمان را دارد. 

آمار ایرانیان ساکن آلمان در سال ۲۰۱۱

آمار ایرانیان ساکن آلمان در دو جدول مختلف تنظیم و سپس جمع کل آنها آمده است

در جدول شماره یک تنها آمار آن دسته از ایرانیان آمده که به دلایل مختلف در آلمان اقامت دارند و هنوز تابعیت ایرانی خود را حفظ کرده اند.

در جدول شماره دو آمار آن دسته از ایرانیانی که در سال‌های گذشته تابعیت آلمانی کسب کرده‌اند آمده و تنها آمار سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۰ را شامل می‌شود.

جدول شماره ۱: آمار ایرانیان ساکن آلمان در سال ۲۰۱۱ بر اساس انواع اقامت

منبع: اداره آمار فدرال آلمان؛ ص ۸۵ و ۸۶

Publikationen im Bereich Migration, Ausländische Bevölkerung, Fachserie 1 Reihe 2 – ۲۰۱۱ 

۱۱ Ausländische Bevölkerung am 31.12.2011 nach Staatsangehörigkeit und aufenthaltsrechtlichem Status, S.85,86 

جدول شماره ۲: آمار ایرانیان تابعیت گرفته از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۱۰ به این ترتیب است. (برای سال ۲۰۱۰ به بعد هنوز آماری در دست نیست).

منبع: اداره آمار فدرال آلمان

Publikationen im Bereich Migration 

Einbürgerungen, Fachserie 1 Reihe 2.1 – ۲۰۱۰  

جدول شماره ۳: جمع کل ایرانیان ساکن آلمان شامل آنانی که با انواع اقامت در آلمان ساکن بوده و آنانی که تابعیت آلمانی را دارا می‌باشند

مطالب مرتبط  در زمینه آمار ایرانیان در آلمان 

آمار ایرانیان ساکن آلمان در  سال ۲۰۱۱ بر اساس انواع اقامت و ایرانیان با تابعیت آلمانی

 

آمار ایرانیان ساکن آلمان از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ به تفکیک انواع اقامت و میزان کسب تابعیت

آمار ایرانیان ساکن آلمان – گزارش سال ۲۰۰۷: جمعیت، تابعیت، اقامت، پناهندگی، دانشجویان، ورود و خروج، بزهکاری و تخلفات و جرائم جنائی

http://www.if-id.de/New/index.php?option=com_content&task=view&id=1198&Itemid=46

آمار ازدواج ایرانیان با آلمانی‌ها و دیگر ملیت‌های ساکن در آلمان- ۲۰۱۰

پیوست شماره ۲

آمار مراجعان به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان در فاصله زمانی ۲۰۱۱-۲۰۰۵

جدول‌های ۱ و ۲ تعداد مراجعان از کلیه کشورها و نسبت ایرانیان به تعداد کل را نشان می‌دهند. جدول‌های  ۳ تا ۷ فقط مربوط به مراجعین ایرانی هستند.

جدول ۱): جمع کل مراجعان از کشورهای مختلف به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱ و تعداد مراجعان ایرانی نسبت به تعداد کل مراجعان

* کشورهای مبداء مراجعان بر اساس تابعیت (برای مثال در سال ۲۰۱۱ ) جمعا ۳۶ کشور بوده‌اند که بر اساس تعداد مراجعه کننده شامل کشورهای زیر می‌شوند: ایران، افغانستان، گینه، عراق، صربستان، کوزوو، غنا، گامبیا، مقدونیه، زیمبابوه، مراکش، کامرون، ترکیه، کنیا، جمهوری آذربایجان، نیجر، سریلانکا، ویتنام، پاکستان، سوریه، روسیه، الجزایر، بنین، ساحل عاج، جمهوری دمکراتیک کنگو، کنگو، لیبریا، سرالئون، سومالی، توگو، نیکاراگوئه، ارمنستان، هندوستان، فیلیپین، تاجیکستان، چیین.

جدول ۲): جمع کل مراجعان از کشورهای مختلف به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان به تفکیک سال در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱ و میزان مراجعان ایرانی نسبت به کل مراجعان

از اینجا آمار و جدول‌ها تنها مربوط به مراجعین ایرانی است.

جدول ۳: مراجعان ایرانی) جمع کل مراجعان ایرانی به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان به تفکیک سال در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱

جدول ۴: جنسیت مراجعان ایرانی) جمع کل مراجعان ایرانی به بخش مددکاری اجتماعی  «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان به تفکیک جنسیت در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۱

جدول ۵: سن مراجعان ایرانی) جمع کل مراجعان ایرانی به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان به تفکیک سن در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا۲۰۱۱

جدول ۶: نوع اقامت مراجعان ایرانی) جمع کل مراجعان ایرانی به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان» در شهر بوخوم آلمان به تفکیک نوع اقامت در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا۲۰۱۱

توضیح انواع اقامت

– متقاضی پناهندگی: فردی است که درخواست پناهندگی خود را به «اداره فدرال امور مهاجرت و پناهندگی» تحویل داده است. در خواست او در دست بررسی است. حتی اگر این اداره به آن جواب منفی داده است، اما چون متقاضی پناهندگی به دادگاه شکایت کرده است می تواند کماکان اقامت خود را به این عنوان حفظ نماید. این نوع اقامت”آوفنتهالتس گشتاتونگ” نام دارد.

– اقامت محدود: یک فرد خارجی میتواند بر اساس مواد مختلف قانون اقامت، اقامت محدود “آوفنتهالتس اِرلآوبنیز“دریافت کند. قبول شدگان پناهندگی ابتدا برای سه سال این نوع اقامت را دریافت می کنند. پس از سه سال “اداره فدرال امور مهاجران و پناهندگی” وضعیت را مورد بررسی قرار می دهد و اگرشرایطی که پناهنده به آن دلیل قبولی دریافت کرده تغییر نکرده باشد، اقامت او به اقامت نامحدود “نیدرلاسونگز اِرلآوبنیس” تبدیل می شود. خارجیانی که به دلایل انسانی اقامت می گیرند نیز اقامت محدود دریافت می کنند که بسته به دلیلی که به آنها این نوع اقامت داده شده است می تواند با محدودیت زمانی یا بدون محدودیت زمانی باشد.

– اقامت “تَحّمُلی”: وقتی که پرونده یک متقاضی پناهندگی تمام مراحل قانونی را طی کرده  و نهایتا درخواست او بطور کامل رد شود، به متقاضی پناهندگی برگه ترک خاک آلمان ابلاغ می شود. او موظف است تا مهلتی که برایش تعیین شده است خاک آلمان را ترک کند. اگر او نخواهد خاک آلمان را داوطلبانه ترک کند، اداره خارجیان می تواند او را اخراج کند. اما اگر اداره خارجیان گذرنامه معتبر این فرد را در اختیار نداشته باشد ویا  به دلایل پزشکی نتوان آن فرد را از طریق هوائی اخراج کرد،  اداره خارجیان به او برگه ای می دهد که اقامت محسوب نمی شود و معنی آن این است که اداره خارجیان ناچار باقی ماندن این فرد را در آلمان “تحمل” میکند. این برگه “دولدونگ” نام دارد. اغلب مراجعان به بخش مددکاری اجتماعی “انجمن یاری های پزشکی” بوخوم را این افراد تشکیل می دهند که بیشتر آنها بیش از شش سال است در آلمان زندگی میکنند. اغلب آنها به دلیل شرایط غیر انسانی زندگی علاوه بر مشکل اقامت با مشکلات فردی و خانوادگی و مشکلات عمیق روحی- اجتماعی و یا ناراحتی های شدید روحی درگیر هستند.

– اقامت های دیگر: منظور اقامت هائی است مانند اقامت دانشجوئی، اقامت نامحدود، و اقامت موقتی که تا برطرف شدن مشکل دردست بررسی”فیکسیون بشاینیگونگ” صادر شده است.

– بدون اقامت: منظور افرادی هستند که پس از ورود به خاک آلمان هنوز خود را به “اداره فدرال امور مهاجران و پناهندگی” یا اداره خارجیان معرفی نکرده و هیچ گونه برگه اقامتی معتبری از یک اداره دولتی آلمان در اختیار ندارند.

جدول ۷: موضوع مراجعه مراجعان ایرانی) جمع کل مراجعان ایرانی به بخش مددکاری اجتماعی «انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان” در شهر بوخوم آلمان به تفکیک موضوع مراجعه در فاصله زمانی ۲۰۰۵ تا۲۰۱۱

موضوع‌های بالا طی پنج سال از سوی جمعا ۱۲۶۵ مراجعه کننده ایرانی در ۲۹۴۱ مورد مراجعه و تماس مطرح شده است.

توضیح موضوع‌های مراجعه:

– پناهندگی/ اقامت، شامل: درخواست پناهندگی، بررسی شکایت به دادگاه برای پذیرش پناهندگی، درخواست پناهندگی مجدد، درخواست جابجائی محل سکونت، مهاجرت به کشور دیگر، موارد مرتبط با قرارداد دوبلین و جلوگیری از اخراج یا بازگرداندن پناه‌جو به به کشور. در صورت لزوم همراهی نزد وکیل، همراهی در ادارات دولتی، همراهی در دادگاه پناهندگی.

– مشکلات روحی- اجتماعی، شامل: فشارهای فکری ناشی از شرایط محیط و شرایط زندگی (مانند وضعیت اقامت، مسکن، کار، اجازه تردد، فشارهای مالی، دور بودن از خانواده و کشور، مشکل انطباق و جا افتادن در کشور جدید) که بر روی وضعیت روحی فرد تاثیر می‌گذارد و به مرور زمان می‌تواند منجر به ناراحتی‌های شدید شود. هم‌چنین ناراحتی‌های فردی و خانوادگی نظیر طلاق، فرار از خانه، مشکلات والدین با فرزندان یا فرزندان با والدین.

اگر فشارها ی روحی به مشکلات و ناراحتی‌های روانی منجر شود و یا اگر دلیل این فشارها، ضربه‌های روحی ناشی از شکنجه، زندان، تجاوز، جنگ یا تجربه‌های دردناک دیگر باشد مراجعه کننده به روانشناس ارجاع داده می‌شود.

تحصیل و آموزش، شامل: پیدا کردن مدرسه مناسب برای بچه‌ها، مشکلات والدین با مدرسه، پیدا کردن کلاس زبان مناسب، اطلاعات عمومی در زمینه ارزشیابی مدارک تحصیلی و پیدا کردن رشته مناسب تحصیلی یا دوره‌های آموزشی فنی- حرفه‌ای. در صورت لزوم ارجاع به مراکز مشاوره دیگر.

کار و اشتغال، شامل: اطلاعات عمومی در زمینه پیدا کردن کار، گرفتن اجازه کار، ارزشیابی مدارک شغلی، حقوق بیکاری. در صورت لزوم ارجاع به مراکز مشاوره مناسب دیگر.

خدمات تامین اجتماعی، شامل: در مورد پناه‌جویان حمایت از آنها در چهار چوب قانون ویژه پناه‌جویان برای دریافت حداکثر امکانات، در موراد دیگر ارائه اطلاعات عمومی در زمینه انواع کمک‌های دولتی( سوسیال). در صورت لزوم ارجاع به مراکز مشاوره مناسب دیگر.

* Medizinische Flüchtlingshilfe e.V

* آشنائی با انجمن یاری‌های پزشکی به پناه‌جویان در شهر بوخوم آلمان