فیروزه خطیبی (+عکس، ویدئو) کتاب گرافیکی «تهران» تازه‌ترین اثر طراحی دیجیتال پویا افشار هنرمند و شخصیت‌پرداز کمیک، انیماتور، استاد دانشگاه و فعال حقوق بشری ساکن آمریکا روز یکشنبه ۲۸ ژوییه درمحل گالری «ادوکارتسی» در داون‌تاون لس‌آنجلس در کنار نمایشگاه گروهی از آثار دیگر هنرمندان ایرانی رونمایی خواهد شد.
کتاب ۱۸۰ صفحه‌ای داستانی و مصور «تهران» با شیوه‌های دیجیتال طراحی شده و ماجرای یک دختربچه ۶ ساله تراجنسیتی ساکن شهر تهران را دنبال می‌کند. این کتاب که با حمایت و همکاری «مرکز مطالعات ایرانی ساموئل جردن» دانشگاه ارواین در جنوب کالیفرنیا و «ادوکارتسی» یک نهاد فرهنگی– هنری حامی حقوق هنرمندان هنرهای دیداری ایرانی در لس‌آنجلس منتشر شده، بنا به گفته‌ی پویا افشار «می‌کوشد با ایجاد دیالوگ درباره جنسیت، هویت جنسی و حقوق بشر، به بهبود شرایط زندگی بخشی از جوانان در ایران کمک کند.»
پویا افشاربه عنوان یک هنرمند حساس به مسائل سیاسی و اجتماعی، همواره مضامین عمومی، خصوصی، تاریخی و اسطوره‌ای را ادغام می‌کند تا شرایط چالش‌برانگیز و دشوار موجود را در کارهایش به نمایش بگذارد. طرح‌های پر کنایه‌ی افشار و بهره بردن او از مراجع با سبک ویژه‌ای که خود او به وجود آورده و نوع استفاده از رنگ‌ها و سطح بوم نقاشی، جهان شگفت‌آوری را خلق می‌کند که دیدار از آن چون سیلی سختی بر چهره‌ی تماشاگر، وی را شگفت‌زده می‌سازد. پویا افشار با آثارش انسان را از آسیب‌پذیری و انزوایی که بطور روزمره با آن سر و کار دارد آگاه می‌سازد.
پویا افشار دانش‌آموخته انستیوی هنرهای کالیفرنیا (کل آرتز) در رشته انیمیشن و فارغ‌التحصیل رشته فیلم و تلویزیون از دانشگاه لس‌آنجلس (یوسی‌ال‌ای) با تمرکز بر روی دیجیتال مدیا و انیمیشن است که آثارش در نمایشگاه‌هایی در آمریکا، اروپا، ایران و دیگر کشورهای خاورمیانه، از موزه جان پل گتی تا نهادهای فرهنگی چون دانشگاه ارواین و رویس‌هال دانشگاه لس‌آنجلس، موزه هنری شهر لس‌آنجلس (لاکما)، موزه هنرهای دستی و دیگر گالری‌های مختلف به نمایش درآمده است.
پویا افشار پژوهش‌هایی هم در دانشگاه‌های استنفورد، هاروارد و دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (یواس‌سی)، موزه هنرهای زیبای شهر بوستن و «رزیدنسی آنلیمیتد» شهر نیویورک به انجام رسانده است.
یکی از معروف ترین آثار این هنرمند خلق کاراکتر «رستم» در انیمیشن برنده جایزه «رستم در سرزمین عجایب» در فیلم کوتاهی به همین نام است که در پنج قسمت با همکاری سروش رضایی فیلمساز و طنزپرداز ساکن ایران ساخته شده است:
https://youtu.be/HdZ1c9DpU1Q
پویا افشار درمورد ایده استفاده از «رستم دستان»– شخصیت اسطوره‌ای شاهنامه– از دیدگاه طنز و تبدیل آن به شخصیتی روزمره در زمان حال می‌گوید: «در آن زمان خیلی به ما خرده گرفته شده که چرا از رستم به این شکل استفاده می‌کنید. اما این یک شخصیت شناخته شده است که می‌توانست توجه مخاطب را به موضوعی که مطرح شده جلب کند. اینکه رستم ضمن نبرد با سهراب، به‌این مسئله فکر می‌کند که شاید او پسرخودش باشد و برای پیدا کردن دارویی شفابخش به آینده سفر می‌کند و در آنجا با یک معضل عمومی– یعنی نبود دارو- مواجه می‌شود.»
پویا افشار ضمن اشاره به یکی از مهم‌ترین خواص پیام‌رسانی از طریق فیلم‌های کوتاه انیمیشن که به کمک فیلترشکن جلوی سانسور را تا حدود زیادی می‌گیرد معتقد است مسائل و مشکلات اجتماعی و سیاسی زیادی هستند که فقط از طریق شیوه‌های سیاسی و اقتصادی قابل حل نیستند: «به نظر من راه حل‌هایی از طریق هنری وجود دارد که می‌تواند این مسائل را مورد توجه قرار بدهد.»
پویا افشار در حمایت از «پابلیک آرت» (هنر در دسترس عموم) در سال ۲۰۱۰ نهادی به نام «پارت کلکتیو» را به همراه دو هنرمند دیگر در ایران پایه‌گذاری کرد تا از طریق هنر بتوانند در مسائل اجتماعی تاثیرات مثبتی ایجاد کنند: «این نوعی پادرمیانی به شمار می‌رود. ما درواقع قدرت و نیروی هنر را در مقابله با مسائل و مشکلات سیاسی– اجتماعی به نمایش گذاشتیم. این کارها هرچند کوچک اما می‌تواند درک انسان‌ها را از مسائل تحت تاثیر قرار بدهد.»
اولین پروژه «پارت کلکتیو» از قصه شناخته شده «خاله سوسکه» آغاز شد و از طریق جزئیات این قصه، نگاهی که جوامع مختلف ایرانی به مسئله جنسیتی و نقشی که خشونت در رابطه با زنان و اصولا جنس مونث در ایران دارد مورد بررسی قرار گرفت.
برای پویا افشار نقطه تلاقی هنرها با کنش‌گرایی‌های اجتماعی همواره دارای جاذبه خاصی بوده است: «مهم‌تر از چاره‌یابی برای دردها، آگاه ساختن جامعه از این دردها و ایجاد دیالوگ است که به نظر من می‌تواند آزادی و دمکراسی ایجاد کند.»
در آن زمان علاوه بر مسائل زنان، مسئله نژادپرستی در ایران در رابطه با شرایط افغان‌ها هم از دیگر مسائل مورد توجه «پارت کلکتیو» بوده است. برای پویا افشار این روند فکری در طول سال‌های تحصیل، ارائه آثار هنری و زندگی در خارج از ایران همچنان ادامه داشته که امروز هم به صورتی دیگر در کتاب «تهران» درباره مسائل و مشکلات تراجنسیتی بودن تجلی کرده است. مسئله‌ای که نه تنها در ایران بلکه در کشورهای دیگر به‌خصوص آمریکا هم از مسائل و معضلات مورد توجه و مهم روز است.
پویا افشار معتقد است که هنرمند در این دوره و زمانه بیشتر از اینکه درگیر خودش و مسائل مربوط به خودش باشد باید به اطرافش نگاهی بیاندازد و مسائل پیرامون خودش را بهتر بشناسد: «چه برای ما که مهاجریم در آمریکا و چه برای هنرمندانی که در ایران زندگی می‌کنند. بالاخره به هم مربوطیم و روی زندگی همدیگر تاثیر می‌گذاریم. هرچند موضوع کتاب «تهران» ارتباط مستقیم با زندگی خود من ندارد اما احساس همدلی، یگانگی و حس شفقت مرا وادار می‌کند که‌این موضوع را مطرح کنم. این مسئله مهم است که ما به روایت‌ها و داستان‌های همدیگر گوش کنیم، به این مسائل نگاه کنیم و خودمان را اصلاح کنیم.»
کتاب «تهران» به دو زبان فارسی و انگلیسی، برشی از زندگی این دختربچه ۶ ساله تراجنسیتی را در پایتخت ایران، ارتباط او را با خانواده‌اش، در فضای مهد کودک با معلم‌ها و دیگران و اتفاقات جانبی که برای هریک از این شخصیت‌ها می‌افتد به نمایش می‌گذارد: «بیشتر از هرچیز دیگر، کتاب، نگاه جامعه را به این بچه نشان می‌دهد و در جستجوی راهکاری است که چطور می‌شود به این بچه در این شرایط کمک کرد. اما در کتاب می‌بینیم که بجای اینکه بروند دنبال یک متخصص، می‌روند دنبال یک فقیه! در طول این کتاب بچه حرفی نمی‌زند، این بقیه هستند که بجای او حرف می‌زنند و برای او تصمیم می‌گیرند.»
«همین عمل جراحی‌هایی که بدون در نظر گرفتن بسیاری از مسائل برای تعیین جنسیت در ایران و برای اینکه به قول خودشان «رو هوا معلق نمانی» به زور انجام می‌شود به ما نشان می‌دهد که در بسیاری از این موارد، خود فرد هیچگونه تصمیمی نمی‌تواند بگیرد و درواقع هل‌اش داده‌اند به سوی این عمل تغییر جنسیتی. این یکی از مشخصات بارز ما ایرانی‌ها شده که تا این حد در زندگی دیگران به خودمان حق دخالت بدهیم.»
پویا افشار که پس از سال‌ها زندگی در خارج از ایران و از دور بر آتش دست داشتن، خود را از طریق اینترنت و سفرهایی که به ایران داشته با مسائل و مشکلات روزمره در تماس نگه می‌دارد کوشیده است تا از طریق این کتاب و با ایجاد یک پل ارتباطی، اینگونه مسائل و معضلات مشترک را برای خواننده انگلیسی‌زبان، به صورتی که در ایران جریان دارد مطرح سازد: «به نظر من آدم نباید در باورخاصی گیر کند و در هر جای دنیا که زندگی می‌کند باید بتواند دائم عوض بشود و همچنان سعی کند یاد بگیرد. گاه بازده این نوع تفکر، پروژه‌های خصوصی‌تر و شخصی‌تر و فلسفی‌تر است و در مواقعی هم پروژه‌های اجتماعی مختلف. به این صورت من به عنوان پژوهشگری که هرچند متخصص این قضیه نیست اما می‌توانم دستی در کار داشته باشم و بلکه کمکی به چند نفربشود که بتوانند به این نوع مسائل از دیدگاهی متفاوت نگاه کنند. به هر صورت شکل کاری من همیشه بر می‌گردد به ریشه‌هایم در ایران بعلاوه چیزهایی که توانسته‌ام در آمریکا یاد بگیرم.»
