در آشفته‌بازار مدیریت بر میراث فرهنگی کشور، در روزهای گذشته، عکس و فیلم‌هایی از گورستان «دارالسلام» شیراز منتشر شده که حکایت از زیر و رو شدن دوباره گورهای ثبت شده در این مکان تاریخی دارد. این محل که امروز می‌توانست مقصد بسیاری از گردشگران نوروزی باشد، حالا به گفته مسئولان، پاتوق معتادان، سارقان و اراذل و اوباش است.
وضعیت نگهداری گورستان «دارالسلام» شیراز به عنوان یک اثر ارزشمند تاریخی سال‌هاست که مورد بحث کارشناسان، دوستداران میراث فرهنگی و مسئولان کشور است. در نتیجه بی‌توجهی و مالکیت چندنفره‌ی این مکان، در هر دوره‌ای، خبر تخریب این گورستان تاریخی به شیوه‌های مختلف منتشر شده است.
به عنوان مثال کتیبه سقاخانه که قدمت آن به سال ۱۲۸۴ هجری قمری برمی‌گردد، به یکباره در سال ۱۳۹۸ غیب شد. چند سال پیش هم در جریان هم‌سطح‌سازی، با تغییر سنگ قبرهای یک ردیف از بخش شمالی گورستان، منظر تاریخی آن را کاملا عوض کردند. حالا در تصاویری تازه‌تر به نظر می‌رسد «هم‌سطح‌سازی» در بخش دیگری از قبرستان، به شیوه‌های نامطلوب، به جریان افتاده است.
https://www.instagram.com/p/CbTNjwdg2WV/?utm_medium=copy_link
در واکنش به این رویداد، مسعود منیعاتی رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان فارس نسبت به اقدامات جدید اظهار بی‌اطلاعی کرده و گفته که از طریق دیده‌‌بانان میراث فرهنگی، تصاویر را دریافت کرده است. نکته قابل ملاحظه‌تر اینکه وی با سرپرست میراث فرهنگی استان فارس نیز تماس گرفته و او هم اظهار بی‌اطلاعی کرده است.
در نهایت این پیگیری‌ها باعث شد تا فعالیت کارگرانی که سنگ قبرها را تخریب می‌کرده‌اند، متوقف شود، بدون اینکه روشن شود این هم‌سطح‌سازی با تأیید میراث فرهنگی انجام شده است یا نه!
تغییرات مداوم مدیران در بازه زمانی کوتاه از دیگر معضلاتی است که این دوستدار میراث فرهنگی به آن اشاره کرده و در مثالی توضیح داده است: «حوض سنگی مقابل مسجد مشیر را می‌ساختند و اعتراض‌ها برانگیخته شد، میراث فرهنگی ابتدا اعلام کرد ساخت حوض طرح مرمتی میراث فرهنگی را ندارد، ولی در کمتر از دو هفته اطلاع دادند چنین طرحی وجود داشته و آنها خبر نداشتند. از بس که مدیران و مسئولان میراث فرهنگی در این چند ماه مدام تغییر کرده‌اند.»
منیعاتی همچنین به معضل چند صاحب بودن آثار تاریخی کشور که همه جا مشکل‌آفرین شده، اشاره کرده و می‌گوید: «مالکیت قبرستان دارالسلام با اوقاف است، مدیریت آن با شهرداری و نظارت بر آن با میراث فرهنگی. حالا در جریان خروج سنگ قبرها از این گورستان تاریخی، بر اساس اظهارات شاهدان عینی، هیچ ناظری از طرف میراث فرهنگی در محل دیده نشد. پس از آنکه تصاویر این قبرستان منتشر شد و ما پیگیر شدیم، تازه یگان حفاظت را اعزام کردند.»
مرمت این مجموعه را امیرحسن محمدیان، مدرس دانشگاه به عهده دارد. او درباره طرح هم‌سطح‌سازی می‌گوید: «تسطیح قبور به این معنا نیست که ما قبرها را جابجا کرده و آنها را در یک سطح ترازبندی کنیم، بلکه در تسطیح، هر قبر دقیقا سر جای خود باقی مانده و کُد مخصوص روی آن درج شده است.»
به گفته او، هدف از اجرای این طرح، علاوه بر زیبایی و مرتب شدن شکل آرامستان، رفت و آمد مردم است تا از بین قبور راحت‌تر عبور کنند.
این سخنان در حالی مطرح می‌شود که پیشتر منیعاتی رئیس انجمن دوستداران میراث فرهنگی و گردشگری استان فارس در سخنانش به حذف سنگ قبرهایی با تزئینات کمتر، اشاره کرده و گفته بود: «دیده‌ایم که در جریان این هم‌سطح‌سازی، سنگ قبرهایی را که تزئینات کمتری دارند کنار می‌گذارند و به آنهایی که تزئینات و نقوش فاخرتر دارند بها می‌دهند. این کار اشتباه بزرگی است. از کجا می‌دانند آنکه سنگ قبرش تزئینات کمتر داشته، چه کسی بوده و چه خدمتی به این سرزمین کرده است. حذف این سنگ قبرها و حفظ آنهایی که نقوش و تزئینات بیشتر دارند، دور از انصاف است. برای همین تاکید می‌کنیم که این گورستان با همه جزئیاتش باید حفظ شود.»
محمد فرخ‌‌زاده معاون استانداری فارس اما همه اخباری را که با عنوان تخریب منتشر شده شایعه خوانده و تاکید دارد که تصمیم مسئولان و دستگاه‌های مربوطه بر احیای این آرامستان تاریخی است نه تخریب آن.
او می‌گوید که هر اقدامی برای نگهداری این گورستان بوده و ادعاهای غیرواقعی باعث شد تا کار متوقف شود و این محل که می‌توانست از مناطق ویژه گردشگری باشد به محلی برای معتادین، سارقین، اراذل و اوباش تبدیل شده است.
فرخ زاده در دفاع از طرح اخیر بیان می‌کند: «پس از گذشت سال‌ها زیرِ سنگ‌های قبری که در این آرامگاه وجود دارد خالی شده و اکنون برای زیرسازی و افزایش مقاومت خاک اقدام کرده‌ایم.»
معاون گردشگری و امور زائرین استانداری فارس به بودجه‌ای که با دشواری فراهم شده اشاره می‌کند و می‌گوید که سنگ قبرهای قدیمی این آرامگاه ارزش تاریخی دارند و احیا و مرمت این قبرستان و تبدیل آن به موزه سنگ از اهمیت بسیاری برخوردار است.
این مقام مسئول اقدام خود را «پروژه احیای آرامگاه دارالسلام شیراز و تبدیل آن به موزه سنگ» می‌نامد که با هدف الگوسازی و شناساندن بزرگان و علما به نسل آینده شکل گرفته است.
محمد فرخ زاده درباره بانیان این طرح گفته است: «اقداماتی که از آن به عنوان تخریب یاد شده جزو مطالبات و مصوبه شورای فرهنگ عمومی استان است که نماینده ولی فقیه در استان فارس و تمام اعضای این شورا تأکید جدی برای به سرانجام رساندن این پروژه دارند. تا کنون مجموعه شورای شهر و شهرداری شیراز برای احیای این آرامگاه ورود کرده‌اند و حتی ما قطعه‌ای را برای به خاک سپردن مشاهیر و مفاخر در این آرامگاه در نظر گرفته‌ایم.»
به گفته او، طرح هم‌سطح‌سازی آرامگاه دارالسلام تنها بخشی از یک پروژه بزرگ است. در این پروژه یک محور به عنوان محور عرفان در شیراز تعریف شده است که از دروازه قرآن آغاز و تا قبرستان دارالسلام شیراز ادامه دارد. بنابراین آرامگاه دارالسلام یک قسمت از پازل «محور عرفان» بوده و اگر روند بهسازی این مکان متوقف شود عملیات مربوط به این محور ناتمام خواهد ماند.
گورستان دارالسلام شیراز یا وادی‌السلام از قدیمی‌ترین آرامستان‌های ایران واقع در شهر شیراز است که در آن مقبره‌هایی از قرن اول و دوم هجری دیده می‌شود. البته بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که این قبرستان پیش از اسلام نیز وجود داشته است.
این گورستان محل خاکسپاری بزرگان و مشایخ علمی، عرفانی، ادبی و مذهبی مختلف بوده و در میانه بلوار سیبویه، وسط شهر شیراز در محله دروازه شاه داعی‌الله (شادایی) قرار گرفته است.
