احمد رأفت – ۷۹امین جشنواره سینمائی ونیز که در ۹۰امین سالگرد آغاز به کار آن برگزار شد، شنبه شب با اهدای جوایز به کار خود پایان داد.
جایزه ویژه هیات داوران که پس از شیر طلائی مهم‌ترین جایزه این جشنواره است، به جعفر پناهی، کارگردان زندانی ایرانی و فیلم «خرس نیست» او تعلق گرفت. ساعاتی قبل از برگزاری مراسم پایانی، آلبرتو باربرا مدیر هنری این جشنواره در گفتگوی تلفنی بسیارکوتاهی با کیهان لندن گفت «این فیلم تنها به این خاطر که کارگردانش پشت میله‌های زندان است اهمیت ندارد، بلکه یکی از بهترین فیلم‌های کارگردانی است که یک شیر طلائی نیز در کارنامه‌اش دارد [شیر طلائی سال ۲۰۰۰ میلادی برای فیلم «دایره»] و سال‌هاست که با وجود محدودیت‌های سنگین به فعالیت‌هایش ادامه داده و چهار فیلم ساخته که همه آنها نیز جوایز متعددی دریافت کردند.» آلبرتو باربرا در ادامه گفت «ما امیدواریم حمایت‌های بین‌المللی، کسانی که که تصمیم گرفتند کارگردانانی چون جعفر پناهی و محمد رسول‌اف را زندانی کنند به فکر وادارد و آنها در این تصمیم خود تجدید نطر کنند. تنها گناهی که این کارگردانان مرتکب شده‌اند استفاده از حق آزادی بیان است.»
جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد در پیامد انتشار بیانیه سینماگران با عنوان «تفنگت را زمین بگذار» در زمان سرکوب اعتراض‌های متروپل آبادان بازداشت شدند. این سینماگران در این نامه از نیروی انتظامی خواسته بودند که «تفنگش را زمین بگذارد.». این اولین بار نیست که جعفر پناهی بازداشت می‌شود. او در جریان اعتراض‌های موسوم به «جنبش سبز» نیز همراه محمد رسول‌اف دستگیر و به شش سال زندان و ۲۰ سال محرومیت حرفه‌ای و ممنوعیت سفر به خارج محکوم شد. جعفر پناهی در تیرماه سال جاری بار دیگر بازداشت و برای اجرای حکم قدیمی زندانی شد.
در جریان اکران رسمی «خرس نیست» و کنفرانس مطبوعاتی این فیلم، صندلی جعفر پناهی خالی بود. در مراسم پایانی نیز تمام حاضرین در سالن بزرگ کاخ سینمای جزیره لیدو در ونیز، هنگام اعلام نام جعفر پناهی به عنوان دریافت کننده جایزه ویژه هیات داوران برخاستند و چند دقیقه‌ای با کف زدن نسبت به این کارگردان شناخته شده ایرانی ادای احترام کرده و از او حمایت کردند. این اتفاق برای هیچکدام از دیگر سینماگرانی که جوایز شنبه شب را دریافت کردند نیفتاد. مینا کاوانی و رضا حیدری در غیبت اجباری جعفر پناهی جایزه وی را دریافت کردند. مینا کاوانی گفت «جعفر پناهی با ما نیست و این افتخار بزرگی است که ما این جایزه را به نمایندگی از او دریافت می‌کنیم. ما برای جعفر پناهی اینجا هستیم.»
در همین مراسم لوکا گوادانینو فیلمساز ایتالیایی که شیر نقره‌ای بهترین کارگردانی این دوره جشنواره را برای فیلم «استخوان‌ها و همه چیز» به دست آورد، پس از دریافت جایزه، آن را به جعفر پناهی و محمد رسول‌اف تقدیم کرد. لورا پوتراس که با مستند «تمام زیبائی و خونریزی» شیر طلائی بهترین فیلم را به دست آورد و هنگام دریافت جایزه آنرا به تمام سینماگران زندانی تقدیم کرده بود، در نشست رسانه‌ای پس از مراسم پایانی از محمد رسول‌اف و جعفر پناهی یاد کرد.
روز جمعه ۹ سپتامبر فرش قرمز اکران رسمی «خرس نیست» به حرکتی در محکومیت زندانی کردن جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد تبدیل شد. بیش از یکصد سینماگر از کشورهای مختلف جهان روی فرش قرمز کاخ سینما با عکس‌های این سه کارگردان ایرانی تجمع کردند، که در میان آنها می‌توان به جولیان مور رئیس هیات داوران و آدری دیوان برنده شیر طلائی سال گذشته اشاره کرد. در این مراسم بجز مینا کاوانی و رضا حیدری، بازیگران «خرس نیست» از پناهی، هیجکدام از دیگر سینماگران ایرانی حاضر در این جشنواره چون عوامل فیلم‌های «جنگ جهانی سوم» و «شب، داخلی، دیوار» و لیلا حاتمی که یکی از داوران بخش اصلی بود حضور نداشتند!
جعفر پناهی و محمد رسول‌اف اخیرا در بیانیه‌ای مشترک که از زندان به جشنواره ونیز فرستادند و توسط مدیر هنری جشنواره خوانده شد نوشتند: «ما فیلمسازیم، ما عضو سینمای مستقل ایرانیم و زیستن را در آفرینش آثار می‌دانیم. آثاری که سفارش پذیر نیست. از این رو نزد صاحبان قدرت مجرمیم.» آنها گفتند «برخی از کارگردان‌ها اجازه فیلمسازی ندارند و برخی دیگر را مجبور به مهاجرت کرده و یا کاملا منزوی کرده‌اند. با اینهمه، امید به خلق آثار جدید دلیل زندگی است.»
«خرس نیست» جعفر پناهی که در منظقه‌ای مرزی و بخش‌هایی از آن نیز در ترکیه بدون حضور کارگردان فیلمبرداری شده است، بر ایرانیان ساکن ترکیه که برای مهاجرت به اروپا تلاش می‌کنند، تمرکز دارد. در این فیلم، خود جعفر پناهی نقش کارگردان را ایفا می‌کند و مجبور است فیلمبرداری بخش‌هایی از فیلم‌اش را از طریق تماس ویدیویی انجام دهد. در «خرس نیست» مینا کاوانی نیز نقش‌آفرینی کرده است. مینا کاوانی ۱۲ سال پیش به فرانسه مهاجرت کرد و می‌توان به حضور او به عنوان بازیگر اصلی فیلم «رز قرمز» سپیده پارسی اشاره کرد. «رز قرمز» داستانی در رابطه با اعتراضات سال ۱۳۸۸ در ایران و رابطه یک دختر جوان و مرد میانسالی است که در خانه‌اش سعی دارد تنها ناظر این ماجراها باقی بماند. دختری به همراه گروهی از تظاهر کنندگان به دنبال پناهگاهی هستند تا از دست نیروهای انتظامی و نظامی جمهوری اسلامی بگریزند و در خانه مردی پناه می‌گیرند. کمی بعد این دختر مجددا به آنجا بازمی‌گردد و وارد رابطه‌ای با صاحبخانه می‌شود.
جایزه بهترین فیلم بخش «افق‌ها»ی جشنواره ونیز ۲۰۲۲ به هومن سیدی برای کارگردانی فیلم «جنگ جهانی سوم» تعلق گرفت. محسن تنابنده نیز برای نقش‌آفرینی در همین فیلم موفق به کسب جایزه بهترین بازیگر مرد بخش «افق‌ها» شد. محسن تنابنده در فیلم «جنگ جهانی سوم» نقش کارگری به نام شکیب را بازی می‌کند که در محل کارش فیلمی درباره جنگ جهانی دوم در حال ساخت است. در جریان اتفاقاتی غیرمنتظره، شکیب برای بازی در یک نقش مهم فیلم انتخاب می‌شود. محسن تنابنده این جایزه را به همسرش که در زمان فیلمبرداری باردار بوده و همچنین به تمام جامعه کارگران ایران که «در شرایط سختی بسر می‌برند» تقدیم کرد. هومن سیدی هم هنگام دریافت جایزه‌اش آنرا به «مردم کشورم ایران» تقدیم کرد، ولی هیچکدام کلمه‌ای در این مراسم در حمایت از همکاران زندانی‌شان بیان نکردند.
لیلا حاتمی نیز دست خالی از جشنواره ونیز به تهران باز نخواهد گشت. امسال جایزه «زن در سینما» که اسپانسر آن Fendi، یکی از برند‌های معروف مد ایتالیاست، به پنج زن تعلق گرفت که یکی از آنها لیلا حاتمی است.
