با وجود اینکه دولت‌های غربی همچنان بهترین گزینه برای مقابله با دستیابی جمهوری اسلامی به سلاح اتمی را «گزینه دیپلماسی» می‌دانند اما در عمل مذاکرات برجام به بن‌بست رسیده و مقامات ارشد آمریکا و اروپایی‌ها تأکید میکنند «احیای برجام» دیگر اولویت آنها نیست و روی اعتراضات در ایران متمرکز شده‌اند.
جمهوری اسلامی از طریق وزارت خارجه و همچنین به واسطه دولت‌هایی مثل عمان و قطر مدام در مورد آمادگی برای معامله پیام می‌فرستد اما آمریکایی‌ها چنانکه بطور رسمی اعلام میکنند قید ادامه مذاکره را زده‌اند.
محمد مرندی پسر پزشک مخصوص علی خامنه‌ای و مشاور تیم مذاکرات اتمی جمهوری اسلامی می‌گوید ایران برای مذاکرات و احیای برجام کارهایی را که قرار بر انجام آن بود انجام داده اما دو مسئله باعث شد آمریکایی‌ها توافق نکنند: «اختلاف داخل آمریکا و آشوب‌ها.» اشاره مرندی به خیزش ضدحکومتی در ایران است که از اواخر شهریور ۱۴۰۱ دوباره اوج گرفت و همچنان ادامه دارد.
وی ادعا کرد: «آنهایی که مستقیم یا غیرمستقیم تشویق به آشوب کردند، کار توافق را عقب انداختند.»
اما مذاکرات اتمی ماه‌ها پیش از آغاز خیزش در ایران متوقف شده بود و پس از آن فقط مقامات غربی رسماً اعلام کردند که دیگر «احیای برجام» برایشان در اولویت نیست. مذاکرات اتمی پس از آن بطور کامل متوقف شد که روسیه پس از حمله به اوکراین از آمریکا و اروپا برای «توافق اتمی» باج‌خواهی کرد و آن را مشروط به برداشته شدن تحریم‌های روسیه کرد اما غربی‌ها نپذیرفتند.
بر همین اساس بود که آن جریان حکومتی که نفع جمهوری اسلامی را در معامله با غرب می‌بیند هشدار داد که روس‌ها جمهوری اسلامی را به باتلاق اوکراین کشاندند و درگیر جنگ کردند تا کار برجام به سرانجام نرسد.
اکنون کارشناسان اسرائیلی و آمریکایی معتقدند برای جلوگیری از دستیابی جمهوری اسلامی به تسلیحات هسته‌ای، باید تحریم‌ها علیه رژیم ملاها فوری تشدید شود.
سرتیپ ژنرال امیر آویوی بنیانگذار و رئیس مجمع دفاعی و امنیتی اسرائیل (IDSF) به «سندیکای خبری یهود» (JNS) می‌گوید: «توافق ایران و عربستان می‌تواند راه را برای ایران جهت [بازگشت به] برجام هموار کند اما اسرائیل نمی‌تواند اجازه دهد که این اتفاق بیفتد و اقدامات لازم را برای دفاع از خود انجام خواهد داد. امیدوارم اقدامات ما مورد حمایت کامل ایالات متحده و دیگران باشد.»
آویوی افزود: «هرگونه تقویت جمهوری اسلامی برای امنیت اسرائیل تهدید است، زیرا جمهوری اسلامی متعهد به نابودی اسرائیل است.»
وی همچنین می‌گوید: «توافق ایران و عربستان با میانجیگری چین باید هشداری آشکار برای سیاستمداران آمریکایی در مورد جایگاه بین‌المللی و منطقه‌ای ایالات متحده باشد.»
«تسنیم» با خوش‌خیالی ادعا کرده«توافق برای احیای برجام عقب‌نشینی اروپا و غرب ازمواضع قبلی و بازگشت به دوران مذاکرات قبل از اغتشاشات است و این یعنی آمریکا و غرب بعد ازاستفاده ابزاری از اپوزیسیون و رسانه‌های فارسی‌زبان لندن‌نشین، پشت آنها را خالی کرده و…!» https://t.co/0s2WcIzP95 pic.twitter.com/VyYVIaIyfH
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) December 21, 2022
مایکل روبین کارشناس ایران در مؤسسه آمریکن اینترپرایز، به JNS (سندیکای خبری یهود) گفت: «بوروکرات‌ها و صاحب‌نظران واشنگتن که قادر به دیدن جنگل نیستند باید دست از شمارش درختان بردارند. آنها نباید استدلال‌های غیرمنطقی‌تری داشته باشند زیرا آنقدر در توافق هسته‌ای بد سرمایه‌گذاری کرده‌اند که در نهایت به عنوان وکیل مدافع رژیم ایران عمل میکنند.»
روبین می‌افزاید: «واقعیت ساده این است که ایران برنامه هسته‌ای خود را با ادعای فعالیت غیرنظامی توجیه می‌کند که نیاز به غنی‌سازی تا ۵ درصد دارد. هر میزان غنی‌سازی بیشتر از این نشان می‌دهد که تهران برنامه تسلیحاتی دارد. آنچه اکنون در جریان است اخاذی هسته‌ای شبیه کره شمالی است.»
سعید قاسمی‌نژاد کارشناس مسائل ایران در بنیاد «دفاع از دموکراسی‌ها» (FDD) می‌گوید: «احیای برجام به تهران اجازه می‌دهد تا در اولین سال اجرای آن به ۲۷۵ میلیارد دلار و تا سال ۲۰۳۰ به یک میلیارد دلار دسترسی داشته باشد.»
جیسون برادسکی مدیر سیاست‌گذاری سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» (UANI) مستقر در ایالات متحده به JNS گفت: «ایران به آزمایش خطوط قرمز بین‌المللی ادامه می‌دهد تا ببیند در پیشبرد برنامه هسته‌ای خود چه چیزی را می‌تواند از سر راه بردارد.»
جمهوری اسلامی هنوز توضیح کافی و معتبر در مورد کشف ذرات اورانیوم غنی شده ۸۴ درصد ارائه نکرده است، اگرچه مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی معتقد است که هیچ انباشت یا تولیدی وجود نداشته است. با این حال، این نشان‌دهنده عدم بازدارندگی در پرونده هسته‌ای است.
جمهوری اسلامی به این دلیل برنامه خود را تا این اندازه پیش برده که هنوز هزینه‌ای برای آن پرداخت نکرده است. از همین رو زمان اجرای «اسنپ بک» و بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت فرا رسیده است.
به گفته برادسکی و همکارانش برجام دیگر قابل احیا نیست به ویژه با توجه به وضعیت سیاسی داخل ایران و همدستی جمهوری اسلامی با روسیه در جنگ اوکراین. به همین دلیل آمریکا و متحدانش نقش مهم‌تری خواهند داشت.
۲/۲
پایگاه خبری «واشنگتن فری‌بیکن» گزارش داد ائتلافی از فعالان تحت حمایت جرج سوروس، چارلز کُخ و صندوق «برادران راکفلر» در حال راه‌اندازی یک کمپین لابی مخفی جهت «احیای برجام» از طریق مرتبط کردن آن با جنبش حقوق بشر در ایران هستند.https://t.co/0MfnchzsM8 pic.twitter.com/dQkVmUWn5V— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) February 3, 2023
برجام جدید
یوسف مولایی حقوقدان و استاد دانشگاه در تهران می‌گوید «برجام اصلی که سال ۲۰۱۵ روی آن توافق شد از بین رفته است و هم آمریکا و هم جمهوری اسلامی در عمل آن را کنار گذاشتند اما اگر بنا بر برجام جدید باشد آمریکا فعالیت موشکی و فعالیت برون‌مرزی سپاه را مطرح خواهد کرد و نحوه سازگاری ایران با نظم جهانی از جمله مسئله اوکراین مطرح خواهد شد که این بحث‌ها در مدل برجام جدید تاثیرگذار است.»
وی معتقد است اگر «تندروهای داخلی» با وضعیت جدید بین‌المللی سازگار نشوند آثار فشارها روی جمهوری اسلامی ادامه پیدا خواهد کرد. مولایی با اشاره به توافق امنیتی با عربستان توضیح داده «مسئله به همینجا ختم نمی‌شود چون الان مسائل جهانی همه بهم گره خورده و حل مشکل با عربستان فقط به خود عربستان تمام نمی‌شود و مسائل مختلفی که ایران با عربستان و جامعه جهانی دارد نیز مطرح خواهد شد. جمهوری اسلامی باید خودش را برای همگرایی یا واگرایی آماده کند اگر بخواهد مسائل اقتصادی و داخلی‌اش حل شود بیشتر به سوی همگرایی با جامعه جهانی باشد.»
برجام سه ضلعی: داخل ایران
قاسم سلیمانی فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و از مخالفان سرسخت برجام ۹ اسفند ۹۷ در یک سخنرانی مشهور نسبت به «برجام سه ضلعی» هشدار داده و گفته بود «برای دشمن، این برجام، سه ضلعی است نه یک ضلعی. اوباما فکر می‌‌کرد به مرور زمان به دو ضلع دیگر می‌‌رسد، اما آدم عجولی که آمده [دونالد ترامپ]، اصرار دارد به سرعت برسد و تصورش این بود که می‌‌رسد. اینکه اصرار میکنند بر برجام ۲ در منطقه، برای این است که می خواهند این تحرکی را که از ایران اسلامی به جهان اسلام روح و جان داده، بخشکانند. اگر العیاذبالله ما رفتیم و در برجام۲ شرکت کردیم، به همین تمام می‌شود؟ نه، برجام اصلی در داخل ایران است. تلاش آنها به اینجا منتهی نخواهد شد و برجام سه هم خواهند داشت، چون معتقدند چشمه باید خشکانده شود و این چشمه، ایران است». منظور قاسم سلیمانی از «ایران» مانند دیگر مقامات حکومت، جمهوری اسلامی است!
