تازه‌ترین نظرسنجی «اِرفی» نشان از فاصله عمیق مردم با جمهوری اسلامی و همچنین انقلاب۵۷ دارد. یافته‌های این نظرسنجی بیانگر آگاهی بر وجود تبعیض به ویژه تبعیض جنسیتی علیه زنان در ایران است. این نظرسنجی توانسته اولویت‌های مردم ایران را استخراج کرده و نقش رسانه‌های فارسی‌زبان در آگاهی‌رسانی و همسویی با اولویت‌های واقعی مردم را مشخص کند.
«اِرفی»، مؤسسه پژوهش و پیش‌بینی تجربی، گزارش یافته‌های تازه‌ترین نظرسنجی خود را با موضوع «پرده برداشتن از لایه‌ها؛ بررسی تبعیض در جمهوری اسلامی ایران» منتشر کرده است. این نظرسنجی با مشارکت بیش از ۵۲۰۰ شرکت‌کننده در ماه مه ۲۰۲۳ برابر با اردیبهشت ۱۴۰۲ انجام شده است. «اِرفی» یک مرکز تحقیقاتی مستقل و مستقر در ایالات متحده است.
دکتر تقی آل‌رضا در پیشگفتار گزارش مربوط به نظرسنجی نوشته این پژوهش شیوه اعمال تبعیض‌آمیز در ایران را در ابعاد مختلف از جمله مذهبی، قومی و سیاسی، و همپوشانی آنها با یکدیگر را نشان می‌دهد.
به نوشته دکتر تقی آل‌رضا، یافته‌های آماری این پژوهش نشان می‌دهد بخش قابل توجهی از جمعیت ایران تبعیض‌های عمیقی را تجربه کرده که توسط گروه اقلیت مذهبی حاکم اعمال می‌شود. تبعیض‌هایی که بها و مجازات‌های سنگینی برای کسانی که دیدگاه‌های متفاوت و مخالف با این اقلیت حاکم دارند به همراه دارد.
همچنین تأکید شده جمهوری اسلامی که اقلیت پنج درصدی از جمعیت کشور را شامل می‌شود با اقدامات سرکوبگرانه کشور را کنترل می‌کند. شیوه‌های تبعیض‌آمیز برای همه جنسیت‌ها اعمال می‌شود اما زنان ایرانی با انواع مختلفی از ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های قانونی و اجتماعی در زمینه ازدواج، طلاق، حضانت فرزند، ارث، تحصیل و فرصت‌های برابر شغلی و اقتصادی روبرو هستند.
نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد تنها ۱/۱ درصد از مردم ایران از علی خامنه‌ای و انقلاب اسلامی حمایت می‌کنند. همچنین ۵/۹ درصد از جمعیت ایران برابر با سه میلیون و ۶۸ هزار نفر حامی انقلاب اسلامی هستند. ۴/۷ درصد از جمعیت ایران برابر با دو میلیون و ۴۴۴ هزار نفر مخالف استعفا یا برکناری احتمالی علی خامنه‌ای از مقام رهبری جمهوری اسلامی هستند.
به بیان دیگر ۹۴/۱ درصد از جمعیت ایران همسویی و موافقت با انقلاب۵۷ نداشته و ۹۵/۲ درصد از جمعیت ایران با برکناری یا استعفای علی خامنه‌ای از مقام رهبری جمهوری اسلامی مخالفت ندارند.
در گزارش مربوط به این نظرسنجی آمده که بر اساس یافته‌های مربوطه مشخص شده که اکثریت قابل توجه یعنی تقریبا ۹۵ درصد از مردم ایران به علی خامنه‌ای اعتماد ندارند. عوامل متعددی در این عدم اعتماد نقش بازی می‌کند. نخست آنکه تثبیت قدرت و اقتدار علی خامنه‌ای در نقش رهبری مانع تکثر سیاسی در کشور شده است. یکی دیگر از دلایل عدم اعتماد به رهبر جمهوری اسلامی، سرکوب مخالفان و تضعیف نهادهای دموکراتیک توسط اوست.
در بخشی از این نظرسنجی وضعیت باورها و اعتقادات مذهبی مردم مورد بررسی قرار گرفته است. اعتقادات مذهبی با این تعریف مبنا قرار داده شده: «اعتقادات فردی یا جمعی در مورد معنویت و ایمان که ارزش‌ها، جهان‌بینی و اعمال افراد را هدایت می‌کند.» نتایج این بخش قابل توجه است؛ مسلمانان شیعه باورمند با ۱۳/۳ درصد در اقلیت هستند در حالی که آتئیست‌ها ۲۸ درصد از پاسخ‌دهندگان را شامل شده‌اند.
بر اساس نتایج این نظرسنجی، ۲۵/۲ درصد از جمعیت کشور اعتقادات و باورهای مذهبی از جمله به اسلام، مسیحیت و یهودیت دارند؛ ۲۵/۱ درصد ندانم‌گرا (آگنوستیک)، ۲۸/۲ درصد خداناباور (آتئیست) هستند و ۲۱/۵ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی نیز گزینه «غیره» را انتخاب کرده‌اند.
در میان باورمندان به مذاهب مختلف که نشان از تنوع دینی در ایران دارد، بهاییانی که در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند ۰/۷۵ درصد را تشکیل داده‌اند. ۲/۹ درصد از شهروندان به دین زرتشت که مذهب دیرینه ایران است باور دارند. مسلمانان سُنی ۵/۳ درصد و مسلمانان شیعه با وجود بیش از چهار دهه حکومت مذهبی ۱۳/۳ درصد را در بر می‌گیرند.
در بخش تبعیض‌های جنسیتی، نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد ۳۴/۳ درصد از شرکت‌کنندگان اعلام کردند در ایران تبعیض جنسیتی وجود ندارد اما در مقابل ۵۵/۶ درصد می‌گویند که مواردی از نابرابری جنسیتی را تجربه کرده‌اند. ۱۰ درصد از شرکت‌کنندگان هیچ پاسخی به وجود نابرابری جنسیتی در ایران ندانده‌اند. نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از پاسخ‌دهندگان تبعیض جنسیتی را در یکی از فرم‌های آن درک می‌کنند.
این نظرسنجی همچنین نشان داده که در ایران تفاوت معناداری در میزان تبعیض مذهبی بین زنان و مردان وجود ندارد. داده‌های نظرسنجی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از ایرانیان با مواردی از تبعیض مذهبی روبرو بوده‌اند و ۵۲ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی گفته‌اند که بطور مستقیم جانبداری مذهبی از سوی حکومت را تجربه کرده‌اند و ۳۰/۵ درصد گفته‌اند که چنین چیزی را تجربه نکرده‌اند. همچنین ۱۷/۴ درصد به این بخش پاسخی ندادند آما آنچه نتایج نظرسنجی نشان داده اینست که تبعیض مذهبی در ایران فراگیر، و نیازمند بررسی بیشتر است.
در مورد درک تبعیض قومی نیز ۶۵/۸ درصد از شرکت‌کنندگان گفته‌اند که تبعیض قومی را تجربه نکردند، ۲۵ درصد نیز تبعیض قومی را تجربه کردند و ۹/۲ درصد به پرسش مربوطه پاسخی ندادند. البته ۶۰/۹ درصد پاسخ‌دهندگان در این نظرسنجی خود را فارس و ۳۹ درصد خود را متعلق به «سایر» گروه‌های قومی معرفی کرده‌اند. یافته‌های نظرسنجی حاکی از آنست که تفاوت قابل توجهی از تبعیض قومی در میان فارس‌ها و سایر گروه‌های قومی وجود دارد که بیانگر تجربیات یا برداشت‌های متفاوت این دو گروه از تبعیض بر اساس قومیت است. در مجموع نتیجه‌گیری شده که تبعیض قومی در ایران وجود دارد و توسط ۱۳ میلیون و ۷۵۰ هزار شهروند درک شده است.
شرکت‌کنندگان همچنین درباره اینکه «آیا رسانه‌های فارسی‌زبان خارج از کشور درباره تبعیض در ایران آگاهی‌رسانی می‌کنند؟» پاسخ داده‌اند. نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد «کیهان لندن» درباره تبعیض جنسیتی در ایران آگاهی‌رسانی بالایی دارد و «ایران اینترنشنال» بر تبعیض قومی متمرکز است.
یافته‌های این نظرسنجی بطور کلی تبعیض قومی، مذهبی و جنسیتی در ایران را به عنوان یک واقعیت تأیید کرده بطوری که ۱۹ درصد از شرکت‌کنندگان بطور مستمر تبعیض قومی یا مذهبی را تجربه کرده و ۳۲ درصد نیز تبعیض جنسیتی را تجربه می‌کنند.
«اولویت‌های کلیدی مردم ایران چیست؟» این موضوع بخش دیگری از نظرسنجی است که نشان می‌دهد مهمترین اولویت‌ها برای مردم ایران شامل آزادی، میهن، همبستگی ملی، ثبات اقتصادی، دسترسی به خدمات و امکانات اولیه، عدالت اجتماعی، پاسداری از فرهنگ، بهبود استانداردهای زندگی و حقوق بشر است.
آزادی
۸۳/۸ درصد از شرکت‌کنندگان اهمیت زیادی به مفهوم آزادی داده‌اند که بیشتر «آزادی‌های فردی» مورد نظرشان بوده است. ۱۳/۶ درصد از شرکت‌کنندگان نیز آزادی را «بسیار مهم» ارزیابی کرده، ۰/۷ درصد از شرکت‌کنندگان معتقد به اهمیت حداقلی برای آزادی بوده، و ۰/۹ درصد نیز آزادی را حاشیه‌ای دانسته‌اند.
امنیت
۸۹/۳ درصد از شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی برای حفاظت از شهروندان، جامعه و ملت ایران در برابر تهدیدات مختلف و تضمین امنیت و ثبات اهمیت بالایی قائل بودند. ۸/۹ درصد از پاسخ‌دهندگان اهمیت امنیت را در اولویت‌های خود برجسته کردند.
انقلاب اسلامی
۹۰/۱ درصد از پاسخ‌دهندگان با «انقلاب اسلامی» بسیار مخالف هستند و اکثریت پاسخ‌دهندگان انقلاب اسلامی، ارزش‌ها و اهداف آن را در اولویت‌های خود دسته‌بندی نکرده‌اند. رقمی بین ۰/۶ درصد تا ۱/۹ درصد درجاتی از همسویی با انقلاب اسلامی دارند.
حجاب اسلامی
حجاب اسلامی به معنای پوشاندن مو، گردن، بدن، و پوشیدن لباس آستین بلند و گشاد و مانتو و چادر مورد پرسش قرار گرفته و ۸۵/۴ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کردند که با حجاب مخالف و یا برای آنها دارای اولویت بسیار کمی است. ۴/۵ درصد درباره حجاب نظری نداشتند و ۱/۳ تا ۱/۵ درصد رعایت حجاب را از اولویت‌های خود ارزیابی کردند و همچنین ۷/۳ درصد نیز دارای سطوحی از اختلاف نظر درباره مفهوم حجاب اسلامی هستند.
حقوق بشر
نتایج این بخش نشانگر اختلاف نظر اساسی در دیدگاه‌های پاسخ‌دهندگان درباره حقوق بشر است. ۲/۳ درصد با اولویت قرار گرفتن حقوق بشر مخالف بوده، ۷۵/۶ درصد قاطعانه موافق تأکید بر نگرانی‌های وضعیت حقوق بشر در ایران بوده و حدود ۱۹ درصد موضعی خنثی یا میانه درباره حقوق بشر دارند.
مذهب
نتایج نظرسنجی نشان می‌دهد که ۸۹/۹ درصد از پاسخ‌دهندگان مذهب را دارای اولویت پایینی در جامعه ایران دانسته و ۲/۶ درصد از پاسخ‌دهندگان نیز مذهب را از اولویت‌های اصلی خود ارزیابی می‌کنند.
میهن
یافته‌های این گزارش اهمیت قابل توجه میهن در ذهن ایرانیان را آشکار می‌کند بطوری که ۸۸/۷ درصد از پاسخ‌دهندگان به شدت برای وطن خود اولویت قائل هستند و ۷/۱ درصد نیز سطح بالایی از آگاهی ملی برای میهن‌پرستی را اعلام کرده‌اند. در مقابل تنها ۱/۶ درصد از پاسخ‌دهندگان میهن را در اولویت‌های کلیدی خود ارزیابی نمی‌کنند.
همبستگی ملی
یافته‌های نظرسنجی نشان می‌دهد همبستگی ملی به عنوان یک اولویت کلیدی برای ایرانیان به شمار می‌رود. ۸۶/۴ درصد از پاسخ‌دهندگان بر همبستگی ملی به عنوان اولویت بالا تأکید کرده و قاطعانه بر رویای جمعی برای رشد هماهنگ و انسجام در جامعه تأکید کرده‌اند. ۸ درصد از پاسخ‌دهندگان برای همبستگی ملی سطح متوسطی از اهمیت را قائل بوده و ۲/۲ درصد سطح کمتری از اهمیت را برای همبستگی ملی در نظر دارند.
عدالت
برای ۷۸/۲ درصد از شرکت‌کنندگان در نظرسنجی، عدالت از اولویت بالایی برخوردار بوده و ۱۶ درصد سطح متوسطی از عدالت و ۱/۶ درصد سطح پایینی از اولویت را برای عدالت در نظر گرفتند.
بخش دیگری از این نظرسنجی به «تأثیر رسانه‌ها بر اولویت‌های کلیدی ایرانیان و مواضع سیاسی آنها در برابر جمهوری اسلامی» زیر عنوان «تفرقه بینداز و حکومت کن» پرداخته است.
یافته‌های این بخش نشان می‌دهد در زمینه همبستگی ملی و میهن‌دوستی تلویزیون «منوتو» بیشترین نفوذ رو به رشد را در میان مردم دارد که بیانگر نقش بالقوه این رسانه در تقویت وحدت ملی میان مردم است و از سوی دیگر برخلاف احساسات تجزیه‌طلبی در افکار عمومی حرکت می‌کند.
برعکس، «ایران اینترنشنال» تأثیری معکوس بر اولویت همبستگی ملی و میهن‌دوستی دارد و در تقویت احساسات «استقلال‌طلبی» تأثیر داشته است. تلویزیون «بی‌بی‌سی» فارسی نیز در زمینه تقویت «استقلال‌طلبی» الگویی مشابه با «ایران اینترنشنال» دارد و بر اساس نظرات ارائه شده از سوی پاسخ‌دهندگان، «بی‌بی‌سی» فارسی بیشترین تأثیر را در اولویت قرار گرفتن «استقلال‌طلبی» داشته است.
از نظر اقتصادی، کیهان لندن بیشتر تأثیر مثبت و همسو با اولویت‌های پاسخ‌دهندگان داشته و صداوسیمای جمهوری اسلامی بیشترین تأثیر منفی بر حقوق بشر و آزادی و بیشترین اثر را بر اولویت قرار دادن مذهب و انقلاب اسلامی داشته است.
در زمینه تأثیر رسانه‌ها بر مسائل سیاسی نیز نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد از نظر «اعتماد به علی خامنه‌ای» صداوسیمای حکومت اثر زیادی دارد. همچنین این رسانه اثر منفی بر ضرورت همبستگی ملی داشته است.
«بی‌بی‌سی» فارسی نیز بطور کلی نظرات «اردوگاه اصلاحات» را حمایت می‌کند و بازتاب می‌دهد.
از سوی دیگر تلویزیون «منوتو» در صدر ایجاد همبستگی ملی، ملی‌گرایی و ترویج افکار علیه رژیم آخوندی قرار دارد.
بخش دیگری از نظرسنجی، پرسش «آیا ایران با تهدید جدی جنبش‌های تجزیه‌طلبانه روبروست؟» را مورد بررسی قرار داده است. یافته‌های نظرسنجی نشان می‌دهد که تنها ۰/۸۶ درصد از جمعیت ایران برابر با ۴۴۶ هزار و ۶۸۰ نفر با «خودمختاری» و یا تجزیه‌طلبی موافق هستند.
این گزارش تأکید کرده که به دلیل حاشیه‌نشینی و ظلم، جنبش‌های تجزیه‌طلبانه خواهان «استقلال» یا خودمختاری قومی محدود به مناطق و استان‌های خاص هستند. یک سیستم غیرمتمرکز در ایران می‌تواند با حفظ ساختار منسجم، خواسته‌های ساکنان این استان‌ها را برآورده و تلاش‌های گروه‌های خاص برای دامن زدن به تجزیه‌طلبی را خنثی کند. تمرکززدایی از برخی مسئولیت‌ها و دادن اختیارات برای تصمیم‌گیری‌های محلی به نهادهای استانی با حفظ یک دولت مرکزی قدرتمند برای مسائل ملی از جمله گزینه‌های مطرح شده در این گزارش است.
همچنین توزیع عادلانه‌ی قدرت، ترویج مشارکت و گفتگو میان گروه‌های مختلف انواع اقلیت‌ها، بازنگری کامل و تدوین قانون اساسی بر همین مبنا و برای رسیدن به یک نظام سیاسی متعادل و فراگیر، حمایت از حقوق فردی و آزادی بیان شهروندان از پیشنهادات مطرح شده در این گزارش است.
