رصدخانه مهاجرت ایران اعلام کرده که نتایج تازه‌ترین نظرسنجی این مرکز از افزایش علاقمندی به مهاجرت در میان ایرانیان حکایت دارد بطوری که ۸۰ درصد از شرکت‌کنندگان علاقه به مهاجرت از کشور به دلایل «اقتصادی» و «سیاسی» دارند.
بهرام صلواتی مدیر رصدخانه مهاجرت ایران در همایش فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال از نتایج تازه‌ترین پایش این مرکز درباره مهاجرت از کشور رونمایی کرد. به گفته بهرام صلواتی تنها ۱۶ درصد از افراد شرکت کننده در این نظرسنجی، قصد ماندن در کشور را داشته‌اند. به بیان دیگر بیش از ۸۰ درصد از شرکت‌کنندگان مهاجرت کرده و یا قصد مهاجرت از ایران را دارند.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران اعلام کرده که حدود ۲۰ درصد مهاجرت کردهاند که از میان آنها فقط ۴ درصد قصد بازگشت به کشور دارند و بیش از ۶۰ درصد تمایل دارند که مهاجرت کنند؛ این تعداد یا برای مهاجرت برنامه‌ریزی کردهاند یا اقدام.
به گفته وی، شرایط کلی سیاسی و اقتصادی کشور دلیل ۸۰ درصد مهاجرت‌ها بوده. در سال گذشته عوامل اقتصادی بدترین و مهمترین عوامل بودند، اما الان عوامل سیاسی بدترین وضعیت را نشان داده‌اند و خودشان را مسلط کردهاند.
مهاجرت ایرانیان از کشور به چهار صورت پناهندگی، مهاجرت کاری، مهاجرت تحصیلی و مهاجرت سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد.
آمارهایی که رصدخانه مهاجرت ایران ماه گذشته از پناهجویی ایرانیان ارائه داد نشان می‌داد در حال حاضر ۳۴۷۰ مهاجر غیرقانونی ایرانی در مرزهای اتحادیه اروپا، در صدد ورود به کشورهای اروپایی هستند. این گزارش افزوده که از سال ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۳ ایرانیان با ۱۸ هزار و ۳۱۸ مهاجر غیرقانونی، بیشترین شمار را در عبور غیرقانونی با قایق در کانال مانش دارند.
این رصدخانه یکی از دلایل اصلی مهاجرت ایرانیان را نوع حکمرانی جمهوری اسلامی و شدت گرفتن بحران اقتصادی عنوان کرده است.
رصدخانه مهاجرت ایرانیان در این گزارش نوشته که «در کنار مهاجرت‌های اختیاری اعم از کاری و تحصیلی، مهاجرت‌های اجباری و پناهجویی نشانگرهای بسیار واقعی‌تر و در عین حال تلخ‌تر از میزان ظرفیت کشور موطن برای حفظ انسـان‌هایی است کـه در آن سرزمین چشـم به دنیا گشوده و پرورش یافته‌اند و نیاز به زیستن همراه با امید، آسایش و امنیت دارند.»
بریتانیا یکی از مقاصد ایرانیان مهاجر است؛ بر اساس آمار «هوم آفیس» از مهاجران غیرقانونی وارد شده با قایق به بریتانیا، حدود ۸۹ هزار مهاجر غیرقانونی در ۵ سال در تلاش برای ورود به خاک بریتانیا بودند.
همچنین سهم ایرانیان از مهاجران غیرقانونی وارد شده به بریتانیا در سال ۲۰۱۸ شامل ۸۰ درصد از کل مهاجران غیرقانونی وارد شده به این کشور بوده است.
گزارش رصدخانه مهاجرتی ایران نشان می‌دهد در سالهای ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۱ سالانه حدود ۸۶ هزار ویزا یا مجوز اقامت غیرتوریستی برای ایرانیان در اروپا، آمریکای‌شمالی و استرالیا، ترکیه و سایر کشورها صادر شده است.
در بخش دیگری از این گزارش تأکید شده که روند نزولی جمعیت پناهجویان ایرانی متوقف شده و آماده اوجگیری مجدد است. یکی از مهمترین نشانه‌های اوجگیری مجدد، افزایش چشمگیر تعداد درخواست‌های جدید پناهجویی توسط ایرانیان در خارج از کشور اسـت که از تراز ۲۰ هزار به تراز ۳۰ هزار نزدیک شده و رشد ۴۳ درصدی را نشان می‌دهد.
گزارش‌های دیگر از کاهش سن مهاجرت تحصیلی در میان ایرانیان به سن مدرسه حکایت دارد. روزنامه «اعتماد» روز چهارشنبه ۱۷ خرداد از کاهش سن مهاجرت به دانش‌آموزان ایرانی خبر داده و نوشته بود که علت مهاجرت دانش‌آموزان «ناامیدی» دانش‌آموزان از آینده خود در ایران است.
پیشتر الهام یاوری رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان اعلام کرد: «۷۰ درصد دانش‌آموزان مدارس سمپاد به خارج کشور مهاجرت می‌کنند و تنها ۳۰ درصد آنان در داخل کشور می‌مانند.»
این در حالیست که سن مهاجرت تحصیلی تا دانش‌آموزان کاهش یافته که یکی از مهمترین دلایل آن افزایش نجومی
شهریه‌های مدارس در ایران است. در همین رابطه یک آموزگار پیشتر در گفتگو با روزنامه «اعتماد» به یک نمونه از مهاجرت دانش‌آموزان اشاره کرد و افزود: «دختری کلاس نهم است و حدود ۶۲۰ میلیون تومان برای ثبت‌نام او در مدرسه‌ای وابسته به دانشگاهی در تورنتوی کانادا پرداخت کردهاند.»
او یکی دیگر از دلایل مهاجرت دانش‌آموزان را قانون «لزوم پرداخت مبالغ میلیونی برای آزاد کردن مدرک دوره لیسانس و فوق لیسانس» دانست و گفت: «خانواده‌ها فکر می‌کنند مبالغی که باید در آینده برای آزاد کردن مدرک پرداخت کنند، زودتر در سنین دانش‌آموزی برای اعزام فرزندان‌شان و تحصیل در کشورهای دیگر هزینه کنند تا از این شرایط رها شوند.»
کاهش ۲۴ درصدی متقاضیان کنکور نسبت به سال گذشته؛ ناامیدی، مشکلات اقتصادی و مهاجرت تحصیلی
آندسته از ایرانیان که توان مالی بالایی دارند نیز از طریق ویزاهای سرمایه‌گذاری، خرید ملک یا ثبت شرکت با خروج سرمایه خود از کشور در دیگر کشورها اقامت گرفته و مهاجرت می‌کنند. مهاجرت سرمایه‌گذاری از کشورهای همسایه مانند امارات و ترکیه تا کشورهای اروپایی و کانادا را شامل می‌شود.
در سالهای گذشته کاهش ارزش پول ملی همچنین سبب موج گسترده‌ای از مهاجرت‌های کاری شده است. این مهاجرت نیز دامنه وسیعی از فعالان در مشاغل مختلف از پزشک و پرستار، تا مهندس و کشاورز و کارگر حرفه‌ای و فرشبافان را در بر می‌گیرد.
برخی کشورها با توجه به سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای اقدام به جذب نیروی کار ماهر ایرانی مانند زعفران‌کار و فرشباف و طراح نقشه فرش کرده و برخی دیگر نیز نیروهای متخصص ایرانی مانند پزشکان و پرستاران را در شبکه خدمات خود استخدام می‌کنند.
بخشی از کارآفرینان و صاحبان مشاغل نیز در سالهای گذشته به دلایلی از جمله عدم ثبات اقتصادی، تورم، فساد ساختاری و همچنین قطع اینترنت و قطع گاز و برق و زیان گسترده‌ای که به این دلایل متحمل شدند، کسب و کار خود را به کشورهای دیگر منتقل کردند. در این میان بسته‌های تشویقی و امکاناتی که کشورهایی چون ترکیه و قطر و امارات برای صاحبان کسب و کار و کارآفرینان در نظر می‌گیرند سبب افزایش انگیزه برای مهاجرت شده است.
موج جدید مهاجرت ایرانیان به دلیل فیلترینگ و اختلال در اینترنت
روزنامه «وطن امروز» نزدیک به جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی نیز در اواخر مهرماه سال گذشته گزارشی از وضعیت اقتصادی ایران پس از اعتراضات منتشر کرده و مدعی شده بود که با گذشت یک ماه از اعتراضات سراسری در ایران بیش از ۱۰ هزار میلیارد ریال پول شهروندان از بازار سرمایه خارج شده است.
گزارش‌های قبلی بانک مرکزی میزان خروج سرمایه از ایران در فاصله سال ۱۳۹۰ تا ابتدای سال ۱۳۹۹ را بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار اعلام کرده بود، یعنی در این مدت سالانه حدود ۱۱ میلیارد دلار از ایران خارج شده است.
در حالی که موج گسترده مهاجرت ایرانیان هشدارهای کارشناسان در رابطه با خالی شدن کشور از نیروی متخصص را به همراه دارد، مقامات دولتی به جای برنامه‌ریزی برای بهبود شرایط و ماندن نیروهای ماهر و متخصص و نخبه در کشور، به فرافکنی و ارئه توهمات در این رابطه مشغول هستند.
سعید خطیب‌زاده سخنگوی وقت وزارت خارجه سال گذشته مسئولیت مهاجرت متخصصان و نخبگان را متوجه رسانه‌های فارسی‌زبان و «معاند» مستقر در لندن کرد. او مدعی شد این رسانه‌ها با ارائه «تصویری مهندسی‌شده و غیرواقعی از داخل ایران و رؤیایی غیرواقعی‌تر از زندگی در اروپا»، زمینه خروج مخاطره‌آمیز و خطرناک برخی شهروندان ایرانی را فراهم می‌آورند.
روزنامه «جمهوری اسلامی» هم همزمان در مطلبی مهاجرت ایرانیان را «توطئه مشترک داخلی و خارجی» ارزیابی کرده و نوشته بود که «میزان مهاجرت‌ها از کشور که قبلاً در سطح دانشجویان و اساتید و پزشکان و سایر تحصیلکرده‌ها و همچنین بازرگانان بود، اکنون به سطح دانش‌آموزان و پرستاران و دانش‌بنیان‌ها تسری پیدا کرده است.»
در این مطلب آمده بود «جریان‌های پردافعه در داخل کشور که متأسفانه از امکانات زیادی نیز برخوردار هستند با همراهی شبکه‌های برنامه‌ریز، هدفدار و البته پرجاذبه خارجی بشدت مشغول فعالیت برای خالی ساختن ایران از نیروهای بااستعداد کشور هستند. مقابله با این توطئه فقط با اِعمال اراده مستحکم مسئولان نظام از طریق برخورد قاطع با جریان‌های پردافعه داخلی که با ماسک مذهب و انقلابی‌گری مشغول توطئه هستند و هوشیاری در برابر شبکه‌های خارجی همدست با این جریان‌ها میسر است.»
