صف‌های طولانی بنزین در شهرهای مختلف پابرجاست و برخی از جایگاه‌ها به دلیل نبود سوخت تعطیل شده‌اند. وزیر نفت جمهوری اسلامی گفته بنزین گران نمی‌شود و وضعیت تولید و ذخایر مثبت است اما در عمل مشخص است که دولت برای توزیع بنزین دچار مشکل است اما به دلیل مسائل سیاسی از جمله نزدیک بودن سالگرد اعتراضات جنبش ملّی از افزایش قیمت و کسر یارانه بنزین خودداری می‌کند.
از دو هفته گذشته کمبود بنزین در جایگاه‌های سوخت شهرهای مختلف بیش از پیش به چشم می‌خورد. توزیع بنزین کاهش پیدا کرده و بسیاری از جایگاه‌ها در همه ساعات شبانه‌روز بنزین برای عرضه ندارند. مردم در جستجوی سوخت، ساعت‌ها در صف‌های طولانی معطل می‌مانند.
روح‌الله نجابت نماینده شیراز در مجلس شورای اسلامی روز گذشته در توئیتر اعلام کرد که «در شیراز دو روز است که بنزین به میزان کافی عرضه نمی‌شود و جایگاه‌های بنزین در ساعات پایانی روز عرضه سوخت به مردم ندارند.»
نماینده شیراز در پاسخ به ادعای وزیر نفت که به مردم اطمینان داده مشکلی در تأمین بنزین وجود ندارد گفته که «اگر گزارش خطا به جنابعالی داده‌اند در همکاران تجدید نظر بفرمایید، چرا که بعید می‌دانم اطلاع داشته باشید اما به خطا گزارش به مردم بدهید».
جواد اوجی وزیر نفت جمهوری اسلامی روز گذشته در حاشیه جلسه هیئت دولت گفته بود که «من چند بار مصاحبه کرده و افزایش قیمت بنزین را تکذیب کردم و شرکت پالایش و پخش بار‌ها این تکذیب را تکرار کرده است. خیال مردم راحت باشد که افزایش قیمت بنزین صورت نمی‌گیرد و دولت چنین برنامه‌ای ندارد و مردم به شایعات توجه نکنند.»
وزیر نفت افزوده بود که «برای تولید بنزین هیچ جای نگرانی نیست و پالایشگاه‌ها با حداکثر ظرفیت تولید مشغول هستند و لجستیک قوی برای توزیع بنزین در سراسر جایگاه‌ها داریم. روال تامین بنزین به صورت عادی انجام می‌شود و مردم به شایعات توجه نکنند.»
جواد اوجی همچنین مدعی شده بود که «همه بنزین کشور در داخل تامین می‌شود. ۱۰ پالایشگاه در کشور داریم که در حال تولید بنزین هستند.»
این در حالیست که خبرهای غیررسمی نشان از ناترازی بنزین و دست بردن دولت به ذخائر استراتژیک بنزین برای سوخت‌رسانی دارد. از سوی دیگر وزیر نفت در حالی مدعی تولید کافی، نبود مشکل در توزیع و عدم برنامه دولت برای افزایش قیمت بنزین شده که توضیح نداده بحران در جایگاه‌های سوخت به دلیل نبود بنزین کافی به چه دلیلی است؟
بحران سوخت در همه شهرهای ایران مشکلات زیادی برای شهروندان ایجاد کرده است. تصاویر و ویدئوهای منتشرشده در شبکه‌های اجتماعی نشان می‌دهد که صف طولانی اتومبیلها در برخی پمپ بنزین‌های کلانشهرها تا چندین خیابان آنطرف‌تر ادامه یافته است.
رسانه‌های داخل ایران نیز گزارش‌ها درباره این نابسامانی را تأیید کرده و علت آن را «شایعه گرانی بنزین» عنوان کرده‌اند. روزنامه «اعتماد» در گزارش خود از جمله به شلوغی پمپ بنزین خیابان دولت در تهران اشاره کرد که در ساعت دو بامداد همچنان شاهد صف طولانی اتومبیلها بود و نوشت که «شایعات گرانی بنزین کاملا روی افکار عمومی تاثیرات خود را گذاشته است».
اظهارات شهروندان در شبکه‌های اجتماعی نیز نشان می‌دهد توزیع بنزین دچار بحران است و برخی جایگاه‌های سوخت بنزین ندارند و در نتیجه در جایگاه‌هایی که بنزین دارند ترافیک شدید ایجاد می‌شود. برخی شهروندان می‌گویند برای اینکه ساعات طولانی در صف بنزین نمانند ناچارند نیمه شب یا صبح خیلی زود به پمپ‌بنزین مراجعه کنند.
صداوسیمای جمهوری اسلامی نیز تأیید کرده که «سوخت‌رسانی به بخشی از جایگاه‌ها با تأخیر همراه شده» اما دلیل آن را «افزایش مصرف بنزین» و «سفرهای تابستانی» اعلام کرده است.
دولت همزمان تغییراتی در ظرفیت کارت‌های سوخت آزاد اعمال کرده است. رضا نواز سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت درباره جزئیات جدید محدودیت‌ها برای استفاده از کارت سوخت آزاد گفته که «با چهار مدل» شامل «۱۵ لیتری، ۲۰ لیتری، ۳۰ لیتری، و ۴۰ لیتری» روبرو هستیم که «نسبت به شهرها متفاوت است.»
به گفته سخنگوی صنف جایگاه‌داران سوخت «سوخت‌گیری با کارت سوخت شخصی نیز در سه مدل «۳۰، ۴۰ و ۶۰ لیتری» صورت می‌گیرد و در تهران نیز محدودیت سوخت‌گیری با کارت آزاد به میزان ۴۰ لیتر تعیین شده است.
علی اکبر نژادعلی مدیرعامل شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی نیز ۲۲ امرداد اعلام کرده بود به منظور توزیع مداوم بنزین در جایگاه‌های سوخت و جلوگیری از تعطیلی جایگاه‌ها، مردم در هر نوبت می‌توانند تنها بین ۳۰ تا ۴۰ لیتر بنزین برداشت کنند و فاصله آن تا نوبت بعد هم حداقل باید هشت ساعت باشد.
این سخنان علی اکبر نژادعلی کمبود بنزین در کشور را بطور شفاف تأیید می‌کند. موضوعی که جواد اوجی وزیر نفت تکذیب کرده است!
در عدم پاسخگویی شفاف و صادقانه مقامات دولتی، سناریوهای مختلفی برای بحران بنزین مطرح شده است. نخست آنکه دولت توان تولید ندارد و ناترازی بنزین سبب کمبود بنزین و اختلال در توزیع بنزین به جایگاه‌های سوخت شده است. همچنین گفته شده جمهوری اسلامی به دلیل کسری بودجه نه توان هزینه برای واردات بنزین را دارد و نه از سوی کشورهای صادرکننده تمایلی برای فروش بنزین به ایران وجود دارد.
اوایل امسال خبرگزاری رویترز در گزارشی از واردات بنزین و گازوئیل از روسیه خبر داده و به نقل از سه منبع صنعتی و آمارهای صادراتی نوشت، روسیه امسال برای نخستین بار صادرات سوخت به ایران را از طریق راه‌آهن آغاز کرد.
این در حالیست که علی زیار معاون مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فراورده‌های نفتی هم درباره واردات بنزین از روسیه به خبرگزاری ایلنا گفته بود که این واردات بسیار کم است.
علی زیار همچنین به بحرانی در داخل کشور برای تولید بنزین اشاره کرده و گفته بود که «غیر از موضوع مصرف، بحث بالا بردن و حفظ ذخایر استراتژیک هم مطرح است، کشور نمی‌تواند بدون ذخیره باشد، پالایشگاه‌ها نیاز به دوره‌های توقف تولید و تعمیرات اساسی دارند و یا اینکه ممکن است حوادث غیرمترقبه پیش بیاید.»
از سوی دیگر طی روزهای گذشته خبری درباره قطع واردات بنزین از روسیه نیز مطرح شده است. وبسایت «ایران اینترنشنال» یه نقل از یک مقام وزارت نفت نوشته که وزارت نفت قرار بوده برای جبران ناترازی تولید و مصرف بنزین روزانه تا ۱۰ میلیون لیتر از روسیه بنزین وارد کند، اما روس‌ها با آگاهی از نیاز ایران، فروش بنزین به ایران را متوقف کرده‌اند.
به گفته این منبع آگاه، سایر کشورهای فدراسیون روسیه نیز به دستور روسیه از فروش بنزین به ایران خودداری کرده‌اند.
در کنار کمبود بنزین موضوع افزایش قیمت با حذف یا کاهش سهمیه بنزین نیز مطرح است. روزنامه «هم‌میهن» در گزارشی درباره بحران بنزین نوشته که «سال گذشته دولت ۳۰ هزار و ۸ میلیارد تومان از محل بنزین سهمیه‌ای، ۳۳ هزار و ۶۰۱ میلیارد تومان از محل بنزین آزاد و ۳ هزار و ۱۵ میلیارد تومان از محل بنزین سوپر درآمد به دست آورده است.
در ادامه این گزارش آمده که «با در نظر گرفتن هزینه‌هایی که در مقابل منابع تبصره ۱۴ یعنی درآمدهای حاصل از فروش فرآورده‌های نفتی پیش‌بینی شده، طبق تخمین مراکز پژوهشی بین ۳۹ تا ۶۴ هزار میلیارد تومان کسری فقط در همین تبصره وجود دارد. در مجموع هزینه و درآمد بودجه هم ارقام کسری به بالای ۴۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. در چند سال گذشته دولت سعی داشته با انتشار اوراق بدهی، واگذاری‌های تملک دارایی سرمایه‌ای و واگذاری دارایی‌های مالی، کسری‌ها را جبران کند که چندان در جبران هزینه‌ها از این طریق نیز موفق نبوده است. به همین جهت در کنار همه طرح‌هایی که برای درآمدزایی از افزایش مالیات‌ها تا فروش اموال دولت و فروش اوراق بدهی دارد، برنامه افزایش درآمد از محل افزایش قیمت سوخت را هم در گوشه ذهن نگاه داشته است.»
محمد تقی فیاضی کارشناس و و تحلیلگر اقتصادی معتقد است که «اصولاً چون نرخ‌گذاری برخی محصولات مانند بنزین در اختیار دولت است، پس سعی می‌کنند آن را که سهم ۳۵ درصدی در هزینه خانوارها دارد ثابت نگه دارد تا شاید بتوانند تورم را کنترل کنند اما می‌بینیم در نهایت مجبور می‌شوند قیمت آن را تعدیل کنند و باعث شوک به جامعه می‌شوند که این آثار مخرب این شوک‌ها از تعدیل طبیعی که باید صورت می‌گرفت بسیار بیشتر است.»
روزنامه بریتانیایی «فایننشال تایمز» نیز امروز در مطلبی به بحران بنزین و احتمال افزایش قیمت آن پرداخته است. در این گزارش با عنوان «ایران درگیر پیامدهای ناخواسته بنزین فوق‌العاده ارزان است» آمده که یارانه‌های سنگین دولتی در ایران به این معنی است که بهای بنزین «کسری از بهای آن در ایالات متحده یا بریتانیا» و در سطح بهای بنزین در کشورهای نفتخیزی چون لیبی و ونزوئلا است.
در ادامه مقاله آمده است که نتیجه این قیمت‌گذاری، افزایش تقاضا بوده که همراه با ناکافی بودن ظرفیت پالایشگاه‌های داخلی، به شکاف بین عرضه و تقاضا منجر شده و دولت را مجبور کرده است از ذخایر استراتژیک استفاده کند و «برای اولین بار در یک دهه گذشته، به واردات بنزین روی آورد.»
«فایننشال تایمز» با اشاره به سخنان محمدرضا میرتاج‌الدینی نماینده مجلس شورای اسلامی نوشته او گفته است یارانه سوخت اکنون به سه برابر کل بودجه عمرانی رسیده اما «کسی جرأت نمی‌کند درباره افزایش قیمت بنزین صحبت کند.»
مصطفی رضاحسینی قطب آبادی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به بحران بنزین در هفته‌های گذشته گفته «تصور من این است که این کار را انجام می‌دهند و آزمون و خطاها برای این بوده که جامعه را آماده کنند تا قیمت سوخت را افزایش دهند.»
با اینهمه به نظر می‌رسد نزدیک بودن سالگرد اعتراضات یکی از مهمترین دلایلی باشد که دولت تصمیم گرفته بحران بنزین را با توزیع قطره‌چکانی مدیریت کند و زمان بخرد تا هفته‌های آینده سپری شود. با عبور از نخستین سالگرد آغاز خیزش ملی، و همچنین روشن شدن فضای مذاکرات با ایالات متحده، دولت دو گزینه «تأمین منابع مالی برای واردات بنزین» و یا «افزایش پلکانی قیمت» را پیش رو دارد که در نهایت باید یکی را انتخاب کند.
آنچه مشخص است دولت رئیسی تصمیم دارد حتی اگر ناچار به افزایش قیمت شد، این اقدام با آماده‌سازی افکار عمومی و به صورت پلکانی پیش رود تا تجربه آبان ۹۸ و شکل گرفتن اعتراضات سراسری در پی افزایش ناگهانی قیمت بنزین از سوی دولت حسن روحانی بار دیگر تکرار نشود.
