با تشدید بحران‌های امنیتی و اقتصادی در ایران و افغانستان به ویژه در سال‌های اخیر، ترکیه به اصلی‌ترین مقصد مهاجران قانونی و غیرقانونی در بین کشورهای منطقه تبدیل شده که مقصد اغلب آنها اروپاست.
دولت ترکیه با هزینه‌های سنگین به دنبال تقویت امنیت مرزهای خود با ایران است تا از عبور غیرقانونی پناهجویان جلوگیری کند. همزمان سختگیری در مورد مهاجران ساکن این کشور نیز شدت گرفته است.
بر اساس گزارش‌ها، در نیمه اول سال ۲۰۲۳ روند اخراج پناهجویان از ترکیه شدت گرفته و قوانین برای تمدید اقامت نیز بسیار سخت شده است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که صدها ایرانی مقیم ترکیه که حتا بیشتر از پنج یا شش سال در این کشور به صورت قانونی ساکن هستند و فرزندان آنها به مدرسه می‌روند با مشکل تمدید اقامت روبرو شده‌اند.
رسانه‌های ترکیه دائم از تقویت لایه‌های حفاظتی مرزی با ایران گزارش می‌دهند اما به خبر عدم تمدید کارت اقامت ایرانیان نمی‌پردازند. این وضعیت فرصت را در اختیار برخی وکلا در این کشور قرار داده تا با هزینه‌های هنگفت برای تمدید اقامت شهروندان پرونده باز کنند.
بر اساس گزارش سالانه مهاجرت در ماه گذشته، در مجموع حدود ۴ میلیون و ۸۹۴ هزار نفر خارجی در ترکیه زندگی می‌کنند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در بین پناهجویان هستند کسانی که بیش از ۸ سال از ثبت نام آنها در کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل می‌گذرد اما هنوز بلاتکلیف‌اند. در مقابل شماری از افراد که حتا زیر دو سال در ترکیه پناهنده بوده‌اند توانسته‌اند توسط کانال‌ها و روابط خاص به کشور دوم در اروپا و یا کانادا و آمریکا و استرالیا منتقل شوند.
بعد از اشغال افغانستان توسط طالبان هجوم پناهجویان به ترکیه از طریق ایران به شدت افزایش پیدا کرده است.
برخی از پناهندگان ساکن ترکیه بر اساس شواهد مدعی هستند اغلب پناهندگان ایرانی بلاتکلیف در این کشور، هواداران مشروطه و پادشاهی‌اند.
روزنامه «دیلی صباح» روز ۱۷ اوت (۲۶ امرداد) گزارش داد دولت تجهیزات پیشرفته‌ای مانند پست‌های دیده‌بانی الکترواپتیک، دوربین‌های حرارتی و رادار نظارت زمینی ACAR بر روی دیوار بتنی مرز نصب کرده و نیروهای مرزی و کماندوها بطور منظم در خط مرزی به طول ۵۳۴ کیلومتر گشت می‌زنند تا از قاچاق و نفوذ تروریست‌ها جلوگیری کنند.
این دیوار شامل بلوک‌های بتنی پیش‌ساخته است و در حال حاضر ۸۳/۶ کیلومتر مرز استان آغری با ایران را پوشش می‌دهد. بیشترین تلاش‌ها برای عبور از ایران به ترکیه نیز از این منطقه بوده است. ساختن دیوار در سال ۲۰۱۷ به عنوان بخشی از پروژه تقویت مرزهای ترکیه با ایران آغاز شد.
در استان وان، جایی که ترکیه طولانی‌ترین مرز با ایران به طول ۱۲۷ کیلومتر را دارد ۱۲ شرکت پیمانکار دیوارکشی را پیش می‌برند. یک جاده امنیتی ۱۶۰ کیلومتری نیز به موازات دیوار احداث شده است.
پشت این دیوار چندین خندق حفر شده و تا کنون ۷۱ برجک از ۱۰۳ برجک دیده‌بانی تکمیل شده است.
دوربین‌های حرارتی ساخت ترکیه توسط شرکت «Aselsan» روی این برجک‌ها نصب می‌شود که تا شعاع ۱۰ کیلومتر را زیر پوشش دارند.
سیستم تشخیص بُرد SEDA Aselsan و دوربین‌های PTZ شبانه‌روز بر مرز نظارت می‌کنند. گاردهای مرزی بیشتر حفره‌های دریچه‌ها و زیر پل‌ها را بازرسی می‌کنند و برای یافتن تونل‌ها نیز سطح زمین با پهپاد اسکن می‌شود.
در سه سال گذشته، مقامات ترکیه دسترسی بیش از ۱۵۵ هزار پناهجوی غیرقانونی به این کشور را متوقف کردند. با اینهمه مهاجران به مسیرهای ورودی دیگری در مناطق دورتر روی می‌آورند.
ساخت دیوارهای مرزی به دلیل شرایط جغرافیایی، مانند شیب‌ها و ارتفاعات تند، به ویژه در یوکسکوا Yüksekova و منطقه باش‌قلعه Başkale در وان با محدودیت روبروست. ترکیه گشت‌های خود را در این مناطق برای جلوگیری از عبور غیرقانونی تقویت کرده است.
اخیراً ویدیویی از پیاده شدن چندین پناهجو از یک کامیون در یکی از خیابان‌های شهر مارماریس در جنوب غربی ترکیه بازتاب گسترده‌ای پیدا کرده است.
https://twitter.com/_erdeem_/status/1691706763194626507
پروفسور اورهان دنیز از دانشگاه Van Yüzüncü Yıl تدریس می‌کند توضیح داده دیوار و گشت‌های تقویت‌شده تعداد مهاجران غیرقانونی را که روزانه دستگیر می‌شوند به کمتر از ۱۰۰ نفر کاهش داده است.
مهاجرت بی‌رویه یکی از نگرانی‌های اصلی این کشور است که مردم را از سراسر منطقه به عنوان ایستگاهی در مسیر غرب به خود جذب می‌کند. درگیری‌های منطقه‌ای و وخامت شرایط اقتصادی، این وضعیت را تشدید کرده است.
وزارت کشور ترکیه پیش از این اعلام کرده بود که سال گذشته در مجموع حدود ۱۲۴ هزار مهاجر غیرقانونی را اخراج کرده و حدود ۵۹ هزار سوری داوطلبانه به مناطق امن در شمال سوریه بازگشتند.
داده‌های این وزارتخانه نشان می‌دهد که این بالاترین تعداد اخراج در تاریخ ترکیه بوده که در مقایسه با سال ۲۰۲۱ حدود ۱۶۱ درصد افزایش داشته است.
به گفته تحلیلگران، از ژانویه ۲۰۲۳ کاهش قابل توجهی در تعداد مهاجران غیرقانونی در مرز مشاهده شده است.
آنکارا «بی‌عدالتی بین‌المللی» را عامل اصلی مهاجرت‌های غیرقانونی می‌داند. در ماه‌های اخیر با شدت گرفتن اخراج پناهجویان از ترکیه موارد قاچاق پناهجویان از طریق دریای مدیترانه به یونان و ایتالیا افزایش یافته است. در ماه‌های اخیر در چند مورد این قایق‌ها در دریا سرنگون شدند و ده‌ها نفر غرق شدند که تعداد زیادی از آنها ایرانی بودند.
