احمد رأفت – دهمین جشنواره سینمای حقوق بشر لوگانو که از دیرباز نگاهی ویژه به سینما و سینماگران ایرانی دارد، امسال منیژه حکمت کارگردان و تهیه کننده را برای دریافت جایزه ویژه خود به این جشنواره دعوت کرده بود.
آنتونیو پراتا مدیر این جشنواره در بر شمردن دلایل انتخاب منیژه حکمت برای دریافت این جایزه به «نگاه ژرف این کارگردان به جامعه ایران با تمرکر ویژه به موقعیت زنان» اشاره کرد. او فیلم‌های منیژه حکمت را سینمائی خواند «که تنها واقعیت‌ها را منعکس نمی‌کند بلکه با آنها روبرو می‌شود، به عمق آنها نگاه می‌کند و بیننده را وادار به اندیشیدن در مورد نابرابری‌ها و تبعیضات می‌کند.»
منیژه حکمت که این جایزه را از عباس امینی، دیگر کارگردان ایرانی حاضر در این جشنواره دریافت کرد، گفت «من تمام انرژی برای ساختن فیلم‌هایم را از شما که به دیدن آنها می‌آئید و به ویژه از مردم ایران و به‌خصوص از زنان ایرانی می‌گیرم.» این کارگردان جایزه را به «ژینا- مهسا، زنان افغانستان، داریوش مهرجوئی که به قتل رسید و کارد‌آجین شد و تمام کودکان قربانی جنگ» تقدیم کرد.
از این کارگردان درجشنواره لوگانو دو فیلم اکران شدند: «زندان زنان» که اولین فیلم بلند و داستانی این کارگردان است، و «۱۹» که تازه‌ترین ساخته او است. هر دو فیلم اجازه اکران در ایران را نیفتاده‌اند. منیژه حکمت که در ماه اسفند سال گذشته برای چند ماهی «ممنوع‌الخروج، ممنوع‌المعامله و ممنوع‌الکار» شده بود می‌گوید خواسته بودند که برای دریافت مجوز اکران تازه‌ترین فیلم‌اش در ایران «۴۰ دقیقه از ۸۰ دقیقه آن را حذف کند» که البته او نپذیرفت. به گفته این کارگردان، این تصمیم « به دلیل امضای بیانیه در حمایت از برخی هموطنان مظلوم و محروم‌مان بوده است.»
موضوع ششمین فیلم بلند منیژه حکمت همه‌گیری کروناست که در آن میترا (با بازیگری پانته‌آ پناهی‌ها) زن نقاش ۵۷ ساله و مجردی که به بیماری کووید۱۹ مبتلا شده و به اغماء رفته در لحظات پیش از مرگ، در ناخود‌آگاه خود به همه جا سفر می‌کند. این فیلم بازنگری به گذشته نسلی است که ۴۴ سال پیش با انقلاب سال ۵۷ هزاران آرزو داشت، ولی هیچکدام از آنها برآورده نشدند و جامعه به اغماء رفت.
«زندان زنان» که برای اولین بار در جشنواره ونیز سال ۲۰۰۲ اکران شد، برای نخستین بار دوربین را به داخل زندان برد. داستانی جسورانه که تصویری از زنان زندانی، چه سیاسی و چه عادی، ارائه می‌کند. تنها اهمیت «زندان زنان» بردن دوربین به داخل زندان نیست، بلکه بررسی روابط بین زندانیان از نسل های مختلف که با جرم‌های متفاوت به زندان افتاده‌اند و همچنین روابط زندانی و زندانبان است. برای اولین بار در فیلمی در مورد زنان زندانی و به ویژه آنهائی که در معرض اعدام قرار دارند صحبت می‌شود.
از عباس امینی در جشنواره لوگانو «مرزهای بی‌پایان» اکران شد. این فیلم در جشنواره‌های بسیاری اکران شده و تا کنون جوایزی را در جشنواره‌های رتردام، ایروان و تیرانا از آن خود ساخته است. «مرزهای بی‌پایان» در بلوچستان در نزدیکی مرز با افغانستان ساخته شده و داستان معلمی تبعیدی را در یک روستای کوچک بلوچ در امتداد مرز ایران با افغانستان روایت می‌کند که با خانواده‌ای از پناهندگان غیرقانونی هزاره آشنا می‌شود که از افغانستانی که در آن طالبان به قدرت رسید‌ه‌‌اند می‌گریزند.
در این فیلم عباس امینی سه تراژدی را بهم گره می‌زند: فقر در روستاهای مرزی بلوچستان، فرار پناهجویان هزاره از افغانستان با بازگشت طالبان به حکومت، و یک معلم تبعیدی که به دلیل فعالیت‌های صنفی به این منطقه دورافتاده تبعید شده است. این فیلم که کارگردانش آنرا به محمد رسول‌اف، سینماگری که بارها بازداشت شده و از مدت‌ها پیش ممنوع‌الکار و ممنوع‌الخروج است، تقدیم کرده با مهارت توانسته سرنوشت این افراد را به یکدیگر گره بزند. عباس امینی جایزه‌ای را که برای این فیلم در جشنواره تیرانا دریافت کرد به «مادران داغدار جوانان جانباخته در اعتراض‌های مردمی ایران» تقدیم کرده بود.
در شانزدهمین جشنواره سینمائی توکیو نیز فیلم‌های سینماگران ایرانی درخشیدند و با ۴ جایزه ژاپن را ترک کردند. «تاتامی» اولین فیلم ایرانی – اسرائیلی، علاوه بر جایزه بهترین بازیگر زن که به زر امیرابراهیمی تعلق گرفت، جایزه ویژه هیات داوران را نیز ازان خود ساخت.
یسنا میرتهماسب نیز برای دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد انتخاب شد. یسنا میرتهماسب نقش اول «رکسانا» را به عهده دارد. در بخش «آینده آسیا» نیز جایزه بهترین فیلم به «ماریا» به کارگردانی مهدی اصغری ازغدی تعلق گرفت.
فیلم «تاتامی» به کارگردانی مشترک زر امیرابراهیمی، و گای ناتیو ، کارگردان اسرائیلی ساکن آمریکا، ساخته شده است. «تاتامی» داستان یک جودوکار زن ایرانی به نام لیلا، با بازی آرین مندی است که همراه با مربی خود مریم، با نقش‌آفرینی زر امیرابراهیمی، راهی مسابقات جهانی می‌شود. لیلا در شرایطی که یکی از شانس‌های دریافت مدال طلا محسوب می‌شود، به فرمان مقامات جمهوری اسلامی باید از مقابله با رقیب اسرائیلی منصرف شود. به این ورزشکار دستور می‌دهند به دروغ به مسئولان فدراسیون جهانی بگوید که مصدوم است تا با قهرمان اسرائیلی مواجه نشود. تصمیمی که می‌تواند سرنوشت زندگی او را تغییر دهد. آین فیلم با الهام از واقعیت‌هائی که ورزشکاران ایرانی با آن مواجه بودند ساخته شده است. از زمان تولد جمهوری اسلامی ورزشکاران ایرانی مجبور به انصراف از رویارویی با ورزشکاران اسرائیلی هستند. «تاتامی» مخفیانه در گرجستان فیلمبرداری شده است.
«ماریا» روایت فیلم تمرین بازیگری یک دختر جوان است که قرار است نقش یک روسپی خیابانی را تمرین کند. فیلم این بازی تمرینی در شبکه های اجتماعی قرار می‌گیرد و مردم تصور می‌کنند که این دختر جوان یک کارگر جنسی واقعی است. اشتباهی زندگی او و گروه فیلمسازی را دگرگون می‌سازد. «رکسانا» هشمین فیلم پرویز شهبازی است که اولین اکران آن در جشنواره توکیوبود. پرویز شهبازی در سال ۱۹۹۷ با «مسافر جنوب» جایزه طلایی همین جشنواره را بدست آورده بود.
