تازه‌ترین آمارها از تشدید بحران کم‌آبی در کشور و تغییر رژیم خشکسالی در برخی استان‌ها از جمله تهران حکایت دارد. بر اساس گزارش مقامات مسئول، خشکسالی تابستان امسال در مشهد طی ۷۰ سال اخیر بی‌سابقه بوده است.
محسن اردکانی مدیرعامل آب و فاضلاب استان تهران امروز جمعه ۲۶ آبان ۱۴۰۲ با ارائه گزارشی از وضعیت آبی استان تهران گفته که «دوره‌های خشکسالی در استان تهران دو ساله بوده و سپس چند سال ترسالی در این استان ثبت شده است، اما امسال شاهد سومین خشکسالی پیاپی در استان تهران هستیم و رژیم خشکسالی این استان تغییر یافته است.»
محسن اردکانی با بیان اینکه «۷۵ درصد آب شرب استان تهران از منابع پشت سد تامین می‌شود بنابراین در خشکسالی آسیب‌پذیری بیشتر دارد» گفته که «حجم ذخایر سدهای پنجگانه استان تهران ۵۷ میلیون مترمکعب نسبت به سال گذشته کسری دارد و این در حالی است که اکنون با گذشت دو ماه از پاییز، بارش‌ها شروع نشده است.»
برای تامین و توزیع آب در استان تهران هر اقدامی که ممکن بود انجام دادیم و اکنون نوبت مدیریت مصرف است.
کمبود آب به عنوان یکی از جدی‌ترین بحران‌های ایران، امسال شدیدتر شده است و استان‌های مختلف را درگیر کرده است. حسین اسماعیلیان مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد گفته که «خشکسالی تابستان امسال در این کلان شهر طی ۷۰ سال اخیر بی سابقه بود اما خوشبختانه این شرایط سخت سپری شد.»
به گفته حسین اسماعیلیان «بیش از ۵۰ درصد آب شرب مورد نیاز مشهد از طریق سدها تأمین می شود که با توجه به خشکسالی های شدید با کاهش بسیار شدید منابع آب از جمله حجم ذخیره سدها مواجه هستیم و در تابستان حجم ذخیره آب سدها به ۷درصد نیز رسید.»
حمید فضایلی معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه‌ای استان اردبیل نیز روز گذشته اعلام کرد که در اثر برداشت اضافه سطح آب‌های زیرزمینی در دشت اردبیل سالانه ۲۷ سانتیمتر کاهش پیدا می‌کند.
این مقام مسئول افزوده که بروز خشکسالی‌های بیش از یک دهه اخیر، برداشت بی‌رویه و بیش از مفاد پروانه از آبخوان، توسعه اراضی پایاب چاه‌ها توسط کشاورزان و همچنین کشت محصولات پرآب بر در سطح دشت اردبیل از اصلی‌ترین چالش‌های بخش آب استان است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای اردبیل گفته که «حجم مخزنی سد یامچی در اثر کمبود بارش و استفاده بی رویه شهروندان از آب، ۱۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است.»
او افزوده که «حجم آب ذخیره سد یامچی به عنوان اصلی ترین منبع آب شرب شهر اردبیل سال گذشته ۱۸ و ۲ دهم میلیون متر مکعب بود که این میزان هم اکنون به ۱۶ و ۲ دهم میلیون متر مکعب کاهش یافته است.»
«تمام ایران» گرفتار فاجعه خشکسالی، گسترش فرونشست‌ها و فروچاله‌ها
داده‌ها نشان می‌دهد از ۳۱ استان کشور در سال آبی جدید ۱۰ استان هیچ میزانی از بارش نداشته‌اند؛ ۹ استان کمتر از ۵ میلیمتر بارش داشته‌اند که بطور میانگین ۲/۳۹ میلیمتر بارش برای ۹ استان بوده است.
سه استان هم بین ۵ تا ۱۰ میلیمتر بارندگی داشتند. چهار استان بین ۱۰ تا ۲۰ میلیمتر بارندگی داشتند و فقط پنج استان بین ۲۰ تا ۸۸/۵ میلیمتر بارش داشته‌اند.
نکته قابل توجه اینکه، استان مازندران با ۸۸/۹ میلیمتر رکورد بارندگی را داشته و بعد از آن استان گیلان با ۸۸/۶ میلیمتر و سپس استان گلستان با ۶۱/۹ میلیمتر، اردبیل با ۳۶/۴ و خراسان شمالی با ۲۳/۶ میلیمتر بیشترین بارندگی را داشته‌اند. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت فقط پنج استان نیمه شمالی کشور بیش از ۵۱ درصد از بارش‌ها را به خود اختصاص داده‌اند.
۲۷ درصد از کشور (۱۰ استان) هیچ بارشی نداشته، ۹ استان فقط ۲ درصد، چهار استان ۱۳/۱۴ درصد و سه استان هم ۶/۸ درصد از بارش‌های کل کشور را داشته‌اند.
چنین وضعیتی در رابطه با سدهای کشور هم صادق است. چنانچه از اطلاعات منتشر شده از سوی دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور بر می‌آید، وضعیت سدهای کشور نشان می‌دهد که در بیش از ۴۰ سد در ۱۶ استان کشور بین منفی ۲۵ تا مثبت ۲۵ درصد از مخزن سدها پر شده و این آمار در قیاس با زمان مشابه در سال قبل حتی وضعیت بدتری را هم نشان می‌دهد. بنابر آمار، ۳۴/۲۲۵درصد از سدهای این گروه در قیاس با سال قبل تراز منفی دارند.
درصد پرشدگی سدهای کشور در ۱۱ استان هم نشان می‌دهد که ۱۶ سد در این استان‌ها (یعنی کل سدها در این ۱۱ استان) بین ۲۵ تا ۷۵ درصد تراز منفی مخزن دارند.
چهل سال ناکارآمدی و سوء مدیریت؛ سدهای خالی و خشکسالی گریبان سبزترین استان‌های ایران را نیز گرفت
همچنین بر اساس جدیدترین پژوهش‌های اقلیم‌شناسان در گروه «انتساب آب و هوای جهانی» (دبلیو دبلیون اِی) اثر تغییر اقلیم بر میزان بارندگی و دمای بالا را از ژوئیه ۲۰۲۰ تا ژوئن ۲۰۲۳ در ایران و بخش‌هایی از «هلال حاصلخیز» در عراق و سوریه بررسی شده است.
بر اساس یافته‌های این پژوهش خشکسالی سه سال اخیر دومین خشکسالی بد این منطقه از زمان ثبت رکوردها توصیف شده است. محققان گفتند که کم آبی، برداشت گندم را کاهش داده، به تنش میان کشورهای همسایه دامن زده و دسترسی به منابع آب را سخت‌تر کرده و ده‌ها میلیون نفر با کمبود آب و مواد غذایی روبرو شده‌اند.
این پژوهش با تأکید بر اینکه گرمایش زمین در این منطقه احتمال وقوع دمای طاقت فرسای سه سال اخیر در ایران را ۱۶ برابر و در عراق و سوریه را ۲۵ برابر کرده، اعلام کرده که همین دمای بالا به تبخیر خیلی شدیدتر آب در دریاچه‌ها، سدها، رودها، تالاب‌ها و خاک دامن زده و یک خشکسالی خفیف را به یک خشکسالی شدید بدل کرده است.
کاهش تولید محصولات کشاورزی و افزایش قیمت‌ها، کاهش اشتغال در بخش‌های وابسته به آب مانند کشاورزی و صنایع تبدیلی، مهاجرت و بروز تنش‌های اجتماعی و اقتصادی و سیاسی، افزایش بیماری‌ها و افزایش ناهنجاری‌های اجتماعی از جمله پیامدهای کم‌آبی و بحران آب است.
خبرگزاری «رکنا» امروز جمعه ۲۶ آبان ۱۴۰۲ در مطلبی با اشاره به اینکه «۵ استان کشور در شرایط ورشکستگی آبی و ۶ استان دیگر کشور در شرایط در حال ورشکستگی آبی قرار دارند» نوشته «استان‌های سیستان و بلوچستان، اصفهان و خراسان رضوی در شرایطی وخیم تر به سر می برند. این استان‌ها با توجه به شاخص فلاکت در شرایط فلاکت آبی قرار دارند و این به منزله آن است که حتی با وجود منابع آب در آیندە تبعات آن رفع نخواهد شد.»
این گزارش افزوده که فرونشست زمین، بیابانزایی، کانون‌های جدید ریزگرد و نهایتا مهاجرت دستجمعی و تغییر در تنوع زیستی از نتایج فلاکت آبی خواهد بود که در نهایت فلاکت اکولوژیک را در پی خواهد داشت و حیات در این سرزمین بە خطر خواهد افتاد.
در ادامه این مطلب آمده که بررسی‌ها نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی در ایران نزدیک به ۲۰ درصد در به وجود آمدن شرایط فعلی موثر بوده است و عمده علت آن مداخلات انسانی در طبیعت است. مدیریت سرزمین و میزان برداشت های ما از طبیعت جزء اصلی‌ترین عواملی بوده است که شرایط کنونی را پیش آورده و ادامە این روند ما را وارد یک شرایط بسیار بدتر خواهد کرد و این زیست میلیون‌ها ایرانی را در فلات ایران تهدید می‌کند.
