احمد رأفت – بیست و هشتمین کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی که ۹ آذر در دوبی آغاز به کار کرده بود، هنوز ادامه دارد و تا کنون هیچ نتیجه ملموسی به دست نیامده است. غیبت برخی رهبران کشورهای عمده چون آمریکا، روسیه، پادشاهی سعودی تنها یکی از مشکلاتی است که این کنفرانس سازمان ملل متحد که بیش از ۱۲۰ کشور در آن حضور دارند با آن مواجه است. بعید به نظر می‌رسد که توافق‌های دست‌یافته در این کنفرانس که ۲۱ آذر (۱۲ دسامبر) به کار خود پایان خواهد داد، در آینده نزدیک روی عمل به خود ببینند، چنانکه بسیاری از توافق‌های به دست آمده در ۲۷ کنفرانس قبلی نیز روی کاغذ ماندند.
نامدار بقائی یزدی استاد دانشگاه در لندن و کارشناس محیط زیست در گفتگو با کیهان لندن یادآوری می‌کند که «همیشه تصمیمات سازمان ملل در رابطه با مسائل اقلیمی با جنجال روبرو شدند، اینبار نیز قرار گرفتن سلطان الجابر مدیرعامل بزرگترین شرکت نفتی امارات (ADNOC) در رأس این کنفرانس از همان ابتدا به بحث‌های بسیاری دامن زد. بسیاری این پرسش را مطرح می‌کنند که چرا مدیرعامل یکی از شرکت‌های نفتی عمده جهان باید در رأس کنفرانسی باشد که قرار است در رابطه با کاهش استفاده از سوخت‌های فسیلی تصمیماتی اتخاذ کند.»
در جریان این کنفرانس ۱۱۵ کشور متعهد شدند که تا سال ۲۰۳۰ میلادی تولید انرژی‌های تجدیدپذیر را سه برابر کنند. البته بر اساس آمار ارائه شده در این کنفرانس، در سال ۲۰۲۲ میلادی بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار برای تولید انرژی‌های پاک یا تجدیدپذیر با استفاده از باد و خورشید سرمایه‌گذاری شده است. در همین مدت زمان سرمایه‌گذاری در رابطه با انرژی‌ها فسیلی زیر ۴۰۰ میلیارد دلار بوده است. البته نمی‌توان نادیده گرفت که بر پایه آمار ارائه شده در کنفرانس دوبی در ۲۰ سال گذشته مصرف انرژی‌های فسیلی در سطح جهان از ۸۰ میلیون بشکه در روزه به ۱۰۰ میلیون افزایش یافته است.
البته بر مبنای تحقیقاتی که در حاشیه کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلیمی ارائه شد این روند در حال دگرگونی است. بر پایه تحقیقات ارائه شده تا سال ۲۰۴۰ میلادی استفاده از سوخت‌های فسیلی به صورت قابل توجهی کاهش خواهد یافت. روندی که به نگرانی‌های زیادی در کشورهای تولیدکننده نفت و گاز دامن زده است. برپایه این گمانه‌زنی‌ها در سال ۲۰۴۰ میلادی ۴۰ کشوری که در حال حاضر نفت و گاز صادر می‌کنند بخش قابل توجهی از درآمد خود را از دست خواهند داد. در حال حاضر این ۴۰ کشور در مجموع بیش از ۱۷ تریلیون دلار از صادرات نفت و گاز درآمد دارند. درآمدی که بر پایه این تحقیقات در سال ۲۰۴۰ میلادی به ۹ تریلیون دلار کاهش خواهد یافت. ایران از جمله کشورهائی است که این کاهش می‌تواند در اقتصاد آن در صورتی که تغییراتی ایجاد نشود تاثیر بسزائی داشته باشد. البته تا زمانی که نظام کنونی در راس کشور باشد، بعید به نظر می‌رسد که شاهد چنین تغییراتی باشیم.
استفاده از سوخت‌های فسیلی دلیل اصلی تغییرات اقلیمی است. سال ۲۰۲۳ میلادی بنا بر آماری که نهاد «بررسی تغییرات آب و هوائی» اتحادیه اروپا منتشر ساخته است، گرم‌ترین سال در ۱۲۵ هزار سال گذشته بوده است. در ماه اکتبر سال جاری میلادی دمای کره زمین در مقایسه با همین ماه در سال گذشته ۱/۷ درجه سانتیگراد افزایش داشته است. دلیل این افزایش بی‌سابقه دمای کره زمین افزایش حضور دی‌اکسید کربن است. البته این تغییر دما در کنار آلودگی بیش از حد هوا در بسیاری از نقاط جهان، به صورت جدی سلامت مردم را به خطر انداخته است.
در مناطق نفت‌خیز یکی از مهم‌ترین عواملی که در آلودگی هوا نقش دارند، مشعل‌سوزی است. مشعل‌سوزی نامی است که برای سوزاندن گاز زائد از استخراج نفت انتخاب شده است. مشعل‌سوزی در کشورهای دو سوی خلیج فارس سلامتی چند میلیون انسان را به خطر انداخته است. گاز ناشی از مشعل‌سوزی تا بیش از یکصد کیلومتر پخش شده و یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا است. نیتروژن دی‌اکسید و بنزو آلفاپیرن که سوزاندن مشعل‌ها در هوا منتشر می‌سازد نه تنها سرطان‌زا هستند بلکه عامل اصلی بسیاری از بیماری‌های ریوی و قلبی نیز به حساب می‌آیند. در استان خوزستان ایران سوزاندن گازهای چاه‌های نفت در ده سال گذشته شمار مبتلایان به انواع سرطان را بین ۴۰۰ تا ۵۰۰ درصد افزایش داده است. وضعیت در جنوب عراق وخیم‌تر است.
طبق آمار رسمی منتشر شده در جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۱ بیش از ۲۶ هزار نفر در ۳۳ شهر قربانی آلودگی هوا شده‌اند. تنها در تهران بنار بر آمار منتشر شده از سوی کمیسیون سلامت مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۰ آلودگی هوا جان ۶۳۸۴ نفر را گرفته است. همین کمیسیون خسارات ناشی از آلودگی هوا در پایتخت را بیش از ۳ میلیارد دلار تخمین زده است. بنا بر تحقیقات نهاد بررسی تغییرات آب و هوائی اتحادیه اروپا انتشار گازهای گلخانه‌ای در ایران سه برابر آمریکا است. در جهان، بنا بر این آمار، میانگین تولید گازهای گلخانه‌ای به ازای هر ۱۰۰۰ دلار تولید ناخالص برابر با ۲/۵ تن است. ایران در رده‌بندی تولید گازهای گلخانه‌ای در مقام هشتم قرار دارد، در حالی که از نظر تولید ناخالص ملی جایگاه چهل ویکم را اشغال می‌کند.
در دوبی رایزنی در رابطه با بیانیه پایانی کنفرانس «کاپ۲۸» آغاز شده است. در رابطه با سوخت‌های فسیلی نظرات متفاوت هستند و هنوز توافقی حاصل نشده است. برخی پشنهاد کرده‌اند در بیانیه پایانی جمله «سرعت بخشیدن به کنار گذاشتن تدریجی سوخت فسیلی» گنجانده شود، در حالی که گروهی دیگر از کشورهای شرکت‌کننده می‌خواهند از جمله «کنار گذاشتن تدریجی، منظم و عادلانه سوخت فسیلی» در بیانیه پایانی استفاده شود. عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی پادشاهی سعودی موفقت کشورش را با هر دو جمله در بیانیه پایانی بعید می‌داند. او در گفتگو با خبرگزاری آمریکائی «بلومبرگ» می‌گوید «برخی دیگر از کشورها نیز با طرح کنار گذاشتن سوخت‌های فسیلی موافقت نخواهد کرد.»
