مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با اعلام خشکی کامل تالاب‌های «پریشان» و «بختگان» در این استان گفته بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب زیر بستر تالاب «پریشان» خالی شده و این دو تالاب به کانون ایجاد ریزگرد و گرد و غبار تبدیل شده‌اند.
عطا پورشیرزاد مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس روز شنبه ۳۰ دی ۱۴۰۲ درباره وضعیت تالاب‌های این استان گفته که از ۱۴ تالاب استان، شش تالاب هم‌اکنون بطور کامل خشک هستند. او افزوده دو تالاب از شش تالاب خشک‌شده یعنی «پریشان» و «کافتر» که روزگاری از تالاب‌های آب شیرین و منشأ حیات و رونق منطقه بودند، به شدت خشک شده‌اند؛ به گونه‌ای که در شرایط موجود و با مدیریت‌های سرزمینی فعلی نمی‌توان به احیا و حیات دوباره آنها امید داشت.
بر اساس توضیحات این مقام مسئول، پنج تالاب از تالاب‌های فارس در دو عنوان در کنوانسیون رامسر ثبت شده است که شامل تالاب‌های پریشان و ارژن در غرب استان و تالاب‌های طشک، بختگان و کمجان در شرق استان است.
هم‌اکنون تالاب «پریشان» کاملاً خشک است و کارکرد‌های اکولوژیک خود را از دست داده است. تالاب «ارژن» با وجود همه فشار‌ها بخش عمده‌ای از کارکرد‌های خود را دارد. تالاب «طشک» به واسطه وجود چشمه «گمبان» حیات نسبی دارد. تالاب «بختگان» نیز کاملاً خشک است و کارکرد اکولوژیک آن به حداقل رسیده است، در این میان فقط وضع تالاب «کمجان» کمی رضایت‌بخش است، زیرا به واسطه حفاظت و اقدامات احیایی احیاکنندگان و جوامع محلی و هدایت‌ها و راهبری‌ها و مدیریت بخش دولتی به نقش اساسی و اکولوژیک خود بازگشته و کارکرد‌های خود را دارد.
عطا پورشیرزاد وضعیت تالاب «پریشان» را اسفناک توصیف کرده و گفته بیش از ۵۰ میلیون مترمکعب زیر بستر این تالاب خالی شده و فرونشست‌ها در جای جای پریشان در حال رخ دادن است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس با بیان اینکه سه «برم» [آبگیر] از تالاب «هفت برم» بطور حداقلی آبدار است افزوده که «برم شور» و «برم فیروز» هم با وسعت کمی که دارند، آبدار هستند.
تالاب «مهارلو» به عنوان یکی دیگر از تالاب‌های دارای شرایط بحرانی است که به گفته عطا پورشیرزاد حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد آب دارد اما مبتلا به انواع آلودگی‌ها است. عطا پورشیرزاد گفته با توجه به کارکرد‌های تالاب مهارلو همین میزان آب هم غنیمت است.
تالاب مهارلو که با اسم دریاچه نمک مهارلو هم شناخته می‌شود و سطح آن کاملا صورتی رنگ بوده در حدود ۱۸ کیلومتری جنوب شرقی شیراز قرار دارد. این تالاب در متعادل ساختن آب و هوای شهر شیراز نقش ویژهای داشته است و در زمستان از سرمای شدید و در تابستان به دلیل رطوبت حاصل از این دریاچه، از گرمای شدید جلوگیری می‌کند. در سال‌های گذشته این تالاب هم به کانون ریزگردها تبدیل شده و موجب آلودگی هوای منطقه شده است.
شرایط دیگر تالاب‌های استان فارس هم بحرانی است. عطا پورشیرزاد گفته که تالاب‌های «کمجان» و «ارژن» اندک نم و رطوبتی دارند و تالاب‌های «طشک» و «هیرم» در سطوحی محدود آبگیری شده‌اند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان فارس توضیح داده که با پیش‌بینی پربارش بودن پاییز، کمی امیدوار شدیم که شاید حیات به برخی تالاب‌ها برگردد، اما پیش‌بینی بارش‌ها محقق نشد و گویا سال بسیار خشکی را در ادامه پیشِ‌رو داریم و بدیهی است که شرایط بسیار سخت‌تر از آنچه بوده و هست، خواهد شد.
او افزوده که «در این شرایط، شکل‌گیری کانون‌های گردوغبار و طوفان‌های نمکی محلی در اطراف تالاب‌ها به‌ویژه بختگان و پریشان و فرونشست‌های گسترده‌تر پیش‌بینی می‌شود و دور از ذهن نیست.»
هرچند اغلب مقامات به بارش کم و خشکسالی به عنوان عامل خشکی دریاچه‌ها و تالاب‌ها اشاره دارند اما علت اصلی چنین شرایطی سدسازی‌های غیراصولی و غیرکارشناسی جمهوری اسلامی است.
عطا پورشیرزاد گفته در بالادست تالاب‌های طشک و بختگان و کمجان سد‌های سه‌گانه درودزن، سیوند و ملاصدرا احداث شده است. طبق قانون وزارت نیرو باید حقابه تالاب‌های یادشده را در محاسبات مربوط به منابع و مصارف و تخصیص خود لحاظ کمد و آن را به‌سمت تالاب‌ها رهاسازی کند، اما در عمل از این وظیفه ذاتی خود سهوی یا عمدی چشم‌پوشی کرده است.
او در ادامه توضیح داده که «با همه مکاتبات و پیگیری‌هایی که در سال‌های اخیر صورت گرفته است، فقط در سال‌های ۹۸ و ۹۹ درمجموع حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب به‌عنوان حقابه تالاب رهاسازی شده که آنهم به‌دلیل نبود حفاظت در مسیر، بطور کامل به تالاب‌ها نرسیده است. در سال آبی جاری نیز با وجود اینکه مکاتبات متعددی انجام و درخواست‌های مکرر شد تا کنون هیچگونه حجم یا تاریخ رهاسازی مشخصی از سوی شرکت آب منطقه‌ای اعلام نشده است.»
چهار سال خشکسالی پی در پی در ایران؛ ۹۷ درصد مساحت کشور درگیر است
آمارها نشان می‌دهد خشکسالی در ایران وارد چهارمین سال شده و منابع آب تجدیدپذیر کشور که یک دهه پیش ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود امسال به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب کاهش یافته است.
هاشم امینی مدیر عامل آب و فاضلاب کشور آذرماه امسال گفته بود که «در حال گذراندن چهارمین سال پیاپی خشکسالی در کشور هستیم و علی‌رغم پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، مبنی بر بارش‌های نرمال و فرانرمال، متأسفانه شاهد کاهش بارش‌ها در پاییز امسال بوده‌ایم.»
هاشم امینی با بیان اینکه «کاهش بارش‌ها نگرانی‌ها در حوزه منابع آب کشور را افزایش داده» گفته که «منابع آب تجدیدپذیر کشور که حدود ۱۰ سال قبل، ۱۳۰ میلیارد مترمکعب بود، امسال به حدود ۱۰۰ میلیارد مترمکعب رسیده است.»
مدیر عامل آب و فاضلاب کشور افزوده که «بیلان منفی در سفره‌های آب زیرزمینی و کاهش میزان بارش‌ها، شرایط تأمین پایدار آب را به چالش می‌کشد؛ هرچه منابع آب سطحی کاهش یابد، برداشت از منابع آب زیرزمینی افزایش می‌یابد و با تشدید بیلان منفی سفره‌های زیرزمینی، شاهد افزایش فرونشست‌ها نیز در نقاط مختلف خواهیم بود.»
فیروز قاسم‌زاده سخنگوی صنعت آب نیز آبان امسال با ارائه آمارهای تکاندهنده‌ای از وضعیت منابع آب در ایران، گفته بود که میزان بارش‌ها در ایران طی یک قرن اخیر کاهش شدیدی یافته و این در حالیست که کشور با افزایش دما نیز روبروست. او گفته میزان تبخیر آب در نیم قرن اخیر ۲۱ درصد افزایش، و میزان بارندگی‌ها نیز طی این مدت ۱۴ درصد کاهش داشته است.
سخنگوی صنعت آب با بیان اینکه در سال‌های اخیر شاهد کاهش بارندگی‌ها در فصل زمستان نیز هستیم، گفته بود که هر نیم درجه افزایش دمای کشور بیش از ۱۰ میلیارد مترمکعب آب تجدیدپذیر را از دسترس خارج می‌کند.
فیروز قاسم‌زاده در ادامه آمارهای نگران‌کننده از وضعیت آبی کشور گفته بود که «۱۱۰میلیارد مترمکعب مجموع آب تولیدشده در کشور است که بر اساس شاخص‌های بین‌المللی باید برای ۴۰ درصد آن برنامه‌ریزی شود اما اکنون بیش از ۹۰ میلیارد مترمکعب آب در کشور مصرف می‌شود.»
امسال اما بارش‌ها خیلی کمتر از پیش‌بینی بوده و کارشناسان درباره بحران کم‌آبی و تشدید خشکسالی در ماه‌های آینده به دلیل بارش‌های ناچیز هشدار می‌دهند.
احد وظیفه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور با اشاره به کمبود جدی بارش برف در پاییز و زمستان جاری گفته «ارتفاعات کشور تقریبا عاری از برف است؛ این در حالیست که عامل جوشش چشمه‌ها برف است و اگر برف نباشد، سطح آب رودخانه‌ها به سرعت فروکش خواهد کرد. امسال علاوه بر کم‌بارشی و خشکسالی، با کم‌برفی نیز مواجهیم که دلیل آن وجود هوای گرم است.»
به گفته احد وظیفه، «امسال ناهنجاری و دمای شدید را شاهد بودیم و به‌خصوص در آبان، آذر و حتی دی‌ماه چنین گرمایی بی‌سابقه بود؛ همچنین عمده بارش‌ها به صورت باران بوده است.»
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی همچنین گفت: «کمبود برف بر جریان آب رودخانه‌ها تاثیر منفی خواهد گذاشت و بر این اساس پیش‌بینی می شود تابستان سختی در پیش داشته باشیم.»
با اینکه در روزهای گذشته برف ارتفاعات تهران را پوشانده است اما احد وظیفه معتقد است که «این بارش‌ها هرچند غنیمت بود، اما میزان برف موجود بسیار کمتر از حد نرمال و آنچه باید باشد، است.»
او افزوده که تهران بین ۳۸ تا ۴۰ درصد بارندگی نرمال خود را تا این موقع سال باید دریافت می‌کرد، اما فقط ۲۰ درصد را دریافت کرده است و به‌هیچ عنوان وضعیت مناسبی ندارد.
بر اساس آنچه رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی توضیح داده «تهران، خراسان شمالی و سیستان و بلوچستان به دلیل بارندگی‌های کمتر از نرمال، سال آینده شرایط سختی در پیش خواهند داشت» و «حتی اگر در ادامه سال آبی وضعیت بارش‌ها نرمال شود، باز هم کفاف نیازها را نخواهد داد.»
