ابراهیم رئیسی رئیس سیزدهمین دولت جمهوری اسلامی مدعی است که این نظام توانسته تحریم‌ها را «شکست» دهد. ادعای رئیسی در حالی مطرح شده که فقر و فلاکت در ایران به سرعت در حال افزایش است و دولت حتی توان سامان دادن به وضعیت اقتصاد در شرایط تحریم را هم نداشته چه برسد به «شکست تحریم»!
ابراهیم رئیسی صبح روز شنبه ۱۴ بهمن‌ماه در مراسم «روز ملی فناوری هسته‌ای» مدعی شد انجام ١١ پرتاب ماهواره‌ای هم تحریم‌ها را شکست داد و هم طرح انزوای جمهوری اسلامی را با شکست مواجه کرد.
رئیس دولت سیزدهم بدون اینکه از کشور خاصی نام ببرد گفت «تلاش کردند با تحریم ایران را متوقف کرده و در انزوا قرار دهند.» وی با اشاره به اینکه اقدامات انجام شده جلوه «ما می‌توانیم» افزود که همین کار، تحریم و تهدید را به فرصت تبدیل کرد!
ابراهیم رئیسی در ادامه ادعاهایش گفته صنعت فضایی پیشران اقتصادی است و می‌تواند قدرت و ثروت را برای کشور به دنبال داشته باشد.
ادعاهای رئیس دولت جمهوری اسلامی درباره شکست تحریم‌ها در حالی مطرح می‌شود که ایران در حال حاضر، بیش از سال‌های گذشته با آثار و نتایج سال‌ها تحریم روبروست و حتی مقامات خود دولت رئیسی نیز «تحریم»ها را عامل مشکلات عمیق اقتصادی معرفی می‌کنند.
همچنین توهم «شکست تحریم‌ها» درست در روزهایی عنوان شده که لایحه بودجه پیشنهادی دولت با بیش از ۴۰۰ هزار میلیارد تومان کسری تحقق منابع در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است. دولت ردیف‌هایی از درآمد از جمله درآمدهای نفتی را در لایحه گنجانده که حتی بسیاری از نمایندگان مجلس و کارشناسان اقتصادی نزدیک به حکومت هم معتقدند «به دلیل تحریم‌ها» این درآمدها تحقق نخواهد یافت.
از سوی دیگر دولت به دلیل کمبود درآمدهای ارزشی ناشی از تحریم، ناچار شده درآمدهای مالیاتی را افزایش دهد تا با دست بردن در جیب مردم، شاید بتواند کسری بودجه را جبران کند. همچنین مبلغ تخصیص داده شده برای واردات کالاهای اساسی نیز به دلیل نبود منابع کافی ارزی، در بودجه سال آینده کاهش پیدا کرده است.
بر اساس لایحه بودجه سال آینده قرار است ۱۰ میلیارد یورو یا ۱۱ میلیارد دلار صرفا برای واردات کالاهای اساسی، کشاورزی، دارو و تجهیزات مصرفی پزشکی اختصاص پیدا کند.
این در حالیست که دولت امسال حدود ۱۳/۶۵ میلیارد یورو (معادل حدود ۱۴/۳ میلیارد دلار) برای واردات کالاهای اساسی و دارو تخصیص داده بود. میزان واردات کالاهای اساسی (شامل ذرت دامی، روغن، برنج، گندم، دانه سویا، جو به استثنای بذر، کنجاله سویا و شکر)، بدون احتساب دارو در سال گذشته بیش از ۱۴/۱ میلیارد دلار و در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۳ میلیارد دلار بوده است.
دریافت مالیات برای جبران هزینه تحریم از جیب مردم از سال گذشته در دستور کار دولت سیزدهم قرار داشته است و انواع متنوعی از مالیات از حقوق‌بگیران و اقشار متوسط و کم‌درآمد دریافت می‌شد.
دریافت مالیات هرچند اقدامی مؤثر در اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال توسعه است اما در شرایط کنونی ایران، به راهکاری در دست دولت برای جبران کسری بودجه و جبران هزینه‌های ناشی از تحریم تبدیل شده است؛ آنهم در شرایطی که بخش مهمی از این مالیات از جیب کم‌درآمدها و اقشار متوسط تأمین می‌شود اما ابرقدرت‌های اقتصادی همچنان مرتکب فرار مالیاتی می شوند یا قوانین مربوطه آنها را از مالیات معاف کرده است! این بدان معناست که دولت در عمل با دستبرد به جیب اقشار کم‌درآمد و متوسط، ناکارآمدی سیاست‌های اقتصادی و پافشاری بر اقدامات ایدئولوژیک در حوزه بین‌الملل را جبران می‌کند.
جبران «هزینه تحریم» از جیب مردم؛ از مالیات‌های متنوع تا جریمه‌های «حجاب و عفاف»
همچنین طی سال‌های گذشته همواره بخشی از درآمدهای ارزی و به ویژه نفتی ایران برای دور زدن تحریم‌ها هزینه شده است. برای نمونه در حالی که ارزش صادرات نفتی شامل نفت خام، میعانات گازی و… در ۸ ماهه ابتدایی سال، ۲۹ میلیارد دلار گزارش شده بود، در عمل ۲۰ میلیارد دلار آن عاید ایران شده و حدود یک سوم از درآمدهای نفتی در روند دور زدن تحریم‌ها هدر رفته است.
احسان خاندوزی وزیر اقتصادی جمهوری اسلامی نیز آذرماه امسال در پاسخ به سوالات نمایندگان مجلس شورای اسلامی درباره کاهش قدرت خرید مردم گفت: «تا زمانی که شرایط تحریم‌ها نبود، افزایش درآمد کشور در سال ۹۰ به بالاترین میزان خود رسید و اتفاقاً اقتصاد مقاومتی از زمانی مطرح شد که موضوع تحریم صادرات نفت پیش آمد. تحریم‌ها سبب شد که بالاترین میزان درآمد سرانه کشور و رشد اقتصادی از همان سال تا حدود سال ۹۵ تحت تأثیر قرار دارد که البته در این سال‌ها دو سالی به خاطر روند اجرای برجام روند متوقف شد، ولی در اردیبهشت ۹۷ تحریم‌های دوره ترامپ سبب شد که رشد اقتصاد کشور منفی شود و تورم امروزه میراث تحریم‌های چند سال اخیر است. این تحریم‌ها، بر روی قدرت خرید خانوار‌ها تأثیر گذاشته است.»
نتایج یک پژوهش با عنوان «بررسی افزایش نرخ ارز و تاثیر آن بر برخی متغیرهای کلان اقتصادی ایران در شرایط تحریم» که زمستان در فصلنامه «پژوهش‌های اقتصادی» منتشر شد نشان می‌داد در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۳۹۹، سهم جمهوری اسلامی از تجارت جهانی هماره کمتر ۰.۵ درصد بوده و در سال ۱۳۹۷، به ۰.۳ درصد و در سال ۱۳۹۹، به ۰.۲ درصد کاهش یافته است.
این پژوهش تأکید کرده علت سقوط سهم ایران از تجارت جهانی تضعیف بنیان‌های تولیدی به‌دلیل تضعیف ارزش پول ملی کشور طی یک دهه گذشته به دلیل تحریم‌ها بوده است.
این پژوهش به افزایش فلاکت و شکاف طبقاتی در کشور در همین مدت اشاره کرده و نوشته «نه تنها محدودیت رشد اقتصادی را به‌واسطه افزایش هزینه‌های تولید به‌همراه داشته، بلکه فقیرتر شدن اقشار مستضعف و توزیع ناعادلانه‌تر درآمد در جامعه را موجب» شده است.
در بخش دیگری از این تحقیق همچنین آمده که «شرایط تحریم و افزایش نرخ ارز، موجب افزایش سطح قیمت کالاهای وارداتی در بازار داخل شده و از آنجا که عمده کالاهای وارداتی مربوط به مواد اولیه و سرمایه‌ای است، نرخ استفاده کشور از ظرفیت‌های تولید و همچنین تولید ناخالص داخلی کاهش» یافته است.
روزنامه اطلاعات نیز در آخرین شماره هفته گذشته در مطلبی با اشاره به وعده نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و ادعای بی‌اثر بودن تحریم‌ها از سوی رئیسی نوشت: «آنان که سهم چندانی برای تحریم قائل نبودند امروزه سکان را به دست دارند و در سنگلاخ تحریم‌ها پایشان زخم برمی دارد اما حاضر نیستند حرف خود را اصلاح کنند. کسی که حرف نابه‌جای خود را به جا اصلاح نکند معلوم نیست راهبرد خود را تغییر دهد. نتیجه عدم تغییر هم زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد تا واداربه تغییر سبک زندگی شوند. یکی هم خواستار جایگزینی گوشت ماهی به جای گوشت قرمز شد! اما… بگذریم.»
در این مطلب آمده که «انصاف آن است که مدیران امروزی نیز یاد شعارهای انتخاباتیشان باشند، که ده‌درصد مشکلات را مرتبط با تنگناهای تحریم می‌دیدند و باقی را به سر زلف مدیریت ناکارآمد گره می‌زدند. چه شد که امروز در این وانفسای اقتصادی، نه حرف آن روزشان را پس می‌گیرند و نه ید بیضایی را در مدیریت و تدبیرشان نمایان می‌کنند!؟ اگر به زعم امروزیان، دیروزیان در چشم خلایق شعبده می‌کردند و ریسمان را به جای مار می‌فروختند، چرا امروزیان عصای موسویشان را نمی‌فکنند؟ تا هم مؤمنان را به غَنج آورند و هم ساحران را به رنج؟»
