احمد رأفت – هفتاد و چهارمین جشنواره سینمائی برلین یا برلیناله پنجشنبه ۲۶ بهمن با اکران فیلم «چیزهای کوچک مثل این» به کارگردانی تیم میلانتیس بلژیکی آغار به کار کرد. این فیلم به داستانی واقعی می‌پردازد که در سال‌های اخیر شوک بزرگی را به ساکنان ایرلند شمالی وارد کرد. هزاران زن که توسط کلیسای کاتولیک ایرلند بدکاره به حساب می‌آمدند به رختشویی صومعه «مگدالن» فرستاده می‌شدند تا «گناهان خود را بشویند». کیلیان مورفی بازیگر «اپنهایمر» نقش اصلی این فیلم را ایفا می‌کند. «چیزهای کوچک مثل این» روایت یک تراژدی است و جنایاتی که به نام مذهب صورت گرفته‌اند.
روز دوم این جشنواره را که با انتخاب بهترین‌های بخش‌های مختلف ۷ اسفند به کار خود پایان خواهد داد، می‌توان روز سینمای ایران نامید. جمعه ۲۷ بهمن فیلم «کیک محبوب من» کار مشترک بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم در حالی اکران شد که این دو کارگردان نتوانستند به برلین سفر کرده و در این مراسم شرکت کنند. بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم با اتهاماتی چون «تبلیغ علیه نظام و اقدام علیه امنیت ملی» ممنوع‌الخروج هستند.
نشست خبری این فیلم در جشنواره برلین بدون حضور این زوج هنری و همراه با دو صندلی خالی برگزار شد. بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم، شهریور گذشته در حالی که برای تکمیل امور فنی فیلم خود قصد سفر به فرانسه را داشتند، ممنوع‌الخروج شدند و جمهوری اسلامی گذرنامه‌های آنها را توقیف کرد. مدیران برلیناله امیدوار بودند که مقامات جمهوری اسلامی با سفر آنها به آلمان برای شرکت در جشنواره موافقت کنند. امیدی که تحقق پیدا نکرد و این زوج هنری نتوانستند در شب فیلم خود حضور داشته باشند.
در نشست رسانه‌ای «کیک محبوب من» لیلی فرهادپور و اسماعیل محرابی، بازیگران این فیلم حضور داشتند. در ابتدای این نشست، لیلی فرهادپور نامه مشترک این دو کارگردان را به نمایندگی از آنها خواند. در آغاز این نامه بهتاش صناَعی‌ها و مریم مقدم می‌نویسند: «امروز فیلمی که سه سال از عمر خود را صرف ساختن آن کردیم، متأسفانه بدون حضور ما در اینجا به نمایش درمی‌آید، ما احساس می‌کنیم والدینی هستیم که حتی از نگاه کردن به فرزند تازه متولد شده خود منع می‌شوند. ما غمگین و خسته هستیم، اما تنها نیستیم. این جادوی سینما است، سینما ما را به یکدیگر نزدیک می‌کند. این دریچه‌ای است که زمان و مکانی برای ما می‌گشاید.»
داستان این فیلم درباره زنی ۷۰ ساله به نام مهین (لیلی فرهادپور) است که تنها زندگی می‌کند، ولی تصمیم می‌گیرد وارد رابطه‌ای عاشقانه شود. آشنایی او با یک مرد (اسماعیل محرابی) به یک شب خاطره‌انگیز و فراموش‌نشدنی تبدیل می‌شود. داستان این فیلم به روایت این دو کارگردان، «داستانی است از واقعیت روزمره زندگی زنان طبقه متوسط ایران و نگاهی است از نزدیک به تنهایی یک زن در آستانه سالمندی. مقطعی از زندگی زنان که داستان‌هایش معمولا شنیده نمی‌شود. روایتی برخلاف تصویر رایج از زن ایرانی و شبیه به قصه زندگی بسیاری از مردم تنهای این کره خاکی. قصه‌ای درباره چشیدن لحظه‌های شیرین و کوتاه زندگی.»
بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم در ادامه این نامه که خطاب به مدیران جشنواره و روزنامه‌نگاران نوشته شده است می‌افزایند: «ما به این باور رسیده‌ایم که دیگر نمی‌توان قصه زن ایرانی را با قوانین دست و پا بسته‌ای چون حجاب اجباری تعریف کرد. زنانی که خطوط قرمز هرگز اجازه نداده زندگی واقعی‌شان تصویر شود و ما اینبار تصمیم گرفتیم با شکستن تمام این خطوط قرمز دست و پاگیر و با قبول عواقب این انتخاب، سراغ ارائه یک تصویر واقعی از زن ایرانی برویم. تصویری که بعد از انقلاب اسلامی و تا به حال در سینمای ایران ممنوع بوده است.»
بهتاش صناعی‌ها و مریم مقدم اکران جهانی فیلم خود در جشنواره برلین را به زنان ایرانی تقدیم کرده‌اند که در خط مقدم اعتراضات «زن زندگی آزادی» جان خود را فدا می‌کنند، و در پایان ابراز امیدواری کردند «روزی فرا برسد که بتوانیم این فیلم را در مملکت خودمان و برای مردم سرزمین‌مان نمایش دهیم. آن روز بی‌شک روز دیگری و نه شبیه امروز، برای سینمای ایران و برای مردم ایران خواهد بود.»
از این دو کارگردان در سال ۲۰۲۱ میلادی «قصیده گاو سفید» در همین جشنواره اکران شد که بسیار مورد توجه قرار گرفت. این فیلم که موضوع آن قصاص و اعدام یک بی‌گناه است، هرگز در ایران مجوز نمایش نیافت و متهم به زیر سوال بردن سیستم قضائی جمهوری اسلامی شد.
این اولین بار نیست که جمهوری اسلامی مانع حضور کارگردانان ایرانی در زمان اکران فیلم‌هایشان در جشنواره برلین می‌شود. در سال‌های گذشته هنگام اکران «تاکسی» جعفر پناهی نیز صندلی‌ای که قرار بود کارگردان در برلیناله روی آن بنشیند خالی ماند. محمد رسول‌اف نیز در زمان اکران «شیطان وجود ندارد» نتوانست در برلیناله حضور پیدا کند. البته هر دو فیلم مهم‌ترین جایزه این جشنواره، یعنی «خرس طلائی» را به دست آوردند. تنها کارگردان ایرانی که توانست «خرس طلائی» را از دستان مدیران برلیناله دریافت کند، اصغر فرهادی برای «جدائی نادر از سیمین» بود.
در روزهای آینده ۵ فیلم دیگر از کارگردانان ایرانی در هفتاد و چهارمین جشنواره برلین اکران خواهند شد: «خمیازه بزرگ» به کارگردانی علی‌یار راستی در بخش «مواجهه»، فیلم کوتاه «گوسفند»، کاری از هادی بابائی‌فر، و مستند «میدگل» از سروناز عالم‌بیگی در بخش «نسل»، مستند «سیاره دزدیده شده من» از فرحناز شریفی در بخش «فوروم» و بالاخره «شهید» کاری از نرگس کلهر که در سال ۱۳۸۸ پس از شرکت در جشنواره فیلم حقوق بشری نورنبرگ با فیلمی با موضوع شکنجه به آلمان پناهنده شد و دیگر به جمهوری اسلامی بازنگشت. البته در بخش «کلاسیک»، نسخه مرمت شده «زمان بلوغ» سهراب شهید ثالث نیز گنجانده شده است.
