مرتضی انواری- جنبش مهسا امینی نه تنها در داخل ایران بلکه در سطح بین‌المللی نیز تأثیر عمیقی داشته است. این مقاله بررسی می‌کند چگونه این جنبش ایرانیان خارج از کشور را به فعالیت واداشته و چگونه تصویری را که جهان از حکومت استبدادی جمهوری اسلامی دارد، تغییر داده است. همچنین به تاثیر این جنبش بر ایجاد فضای سیاسی بازتر برای فعالان و گروه‌های سیاسی کوچکتر می‌پردازد.
پس از کشته شدن مهسا امینی در بازداشت پلیس امنیت اخلاقی، جمهوری استبدادی اسلامی شاهد اعتراضات گسترده‌ای بود که سریعاً به خارج از مرزها کشیده شد. این واقعه نه تنها جامعه بین‌المللی را تکان داد، بلکه به عنوان کاتالیزوری برای بیداری سیاسی ایرانیان خارج از کشور عمل کرد و زمینه‌های جدیدی برای فعالیت‌های سیاسی را فراهم آورد.
تاثیر بر ایرانیان خارج از کشور: ایرانیان مقیم خارج، که برخی پیش از این نسبت به مسائل سیاسی کشور خود بی‌تفاوت بودند، با دیدن تصاویر جنبش و خشونت وحشیانه علیه معترضان، به شکل گسترده‌ای در اعتراضات شرکت کردند. این فعالیت‌ها نه تنها در تقویت حس همبستگی و هویت ملی بین ایرانیان خارج از کشور مؤثر بوده است، بلکه به تغییر نگرش‌های آنها نسبت به حقوق فردی و آزادی‌های مدنی کمک کرده است.
افزایش فضای سیاسی برای فعالان و گروه‌های کوچک: این جنبش موجب شده است که فضای سیاسی برای فعالان و گروه‌های متفرقه و کوچک که در پی براندازی رژیم حاکم بر ایران هستند، گسترده‌تر شود. ما شاهد افزایش هماهنگی و فعالیت‌های این گروه‌ها در سطح بین‌المللی هستیم که تلاش می‌کنند تا از این فرصت استفاده کرده و تغییرات معناداری در ساختار سیاسی و اجتماعی ایران ایجاد کنند. این گروه‌ها بطور فعال در تبادل ایده‌ها، برگزاری کنفرانس‌ها و کارگاه‌ها، و ایجاد شبکه‌های حمایتی مشغول هستند، که همه این تلاش‌ها به تقویت صدای مخالف در برابر سیاست‌های استبدادی کمک می‌کند.
در همین ارتباط عباس عراقچی که اکنون به عنوان وزیر خارجه دولت مسعود پزشکیان منصوب شده است، بهمن ۱۴۰۱ در واکنش به تجمعات اعتراضی ایرانیان خارج کشور در حمایت از اعتراضات شهروندان داخل ایران، گفته بود: «نباید اجازه بدهیم اینطور مرتب علیه ما تظاهرات شود و مرتب پیام‌هایی داده شود.»
او اعتراف کرد، اعتراضات داخل کشور در کنار تظاهرات ایرانیان خارج کشور باعث «ایجاد هزینه و فشار» می‌شود و «باید با آن مقابله کنیم.» عراقچی آن زمان هشدار داد، «مشروعیت‌زدایی از جمهوری اسلامی در دنیا بسیار خطرناک است» و باید جلوی ادامه این وضعیت گرفته شود.
تأثیر بر دیدگاه کشورهای میزبان: کشورهای میزبان تحت تأثیر فعالیت‌های ایرانیان ساکن آنها و فشارهای بین‌المللی، تغییرات معناداری در سیاست‌های خارجی خود اعمال کرده‌اند. این تغییرات شامل افزایش تحریم‌ها، تجدید نظر در روابط دیپلماتیک، و حمایت بیشتر از حقوق بشر است. این جنبش همچنین به عنوان عاملی برای افزایش دیپلماسی فرهنگی و آموزشی درباره وضعیت حقوق بشر در ایران عمل کرده است.
نتیجه‌گیری: جنبش مهسا امینی به عنوان نقطه عطفی در تاریخ مدرن ایران شناخته شده و تأثیرات آن فراتر از مرزهای ایران است. این جنبش توانسته است نه تنها ایرانیان خارج کشور را فعال‌تر کند، بلکه باعث شده است که جهان با دید جدیدی به حکومت ایران نگاه کند و اقدامات مؤثرتری را در راستای حمایت از حقوق بشر در نظر بگیرد.
*مرتضی انواری تحلیلگر مسائل بین‌الملل
