حمایت ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری روسیه از طرح جمهوری آذربایجان برای تقویت گذرگاه «زنگزور» در مرز میان ایران و ارمنستان با واکنش برخی مقام‌های حکومت روبرو شده است.
الهام علی‌اف مدت‌هاست با پشتیبانی رجب طیب اردوغان به دنبال ایجاد یک مسیر ترانزیت است که ترکیه را به ساحل دریای مازندران متصل می‌کند. ایجاد چنین مسیری در سرحد مشترک ایران و ارمنستان در عمل استان آذربایجان شرقی در ایران را از مسیر ترانزیت ترکیه به باکو حذف می‌کند که با منافع ملّی ایران در تضاد آشکار قرار دارد.
ماریا زاخارووا سخنگوی وزارت خارجه روسیه اخیراً اعلام کرد، کریدور زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی جمهوری آذربایجان را به منطقه نخجوان از طریق استان سیونیک ارمنستان متصل کند.
زاخارووا با اشاره به نگرانى‌هاى ایران در این خصوص تأکید کرد موضع مسکو در این مورد کاملاً قطعی است، ما بر اساس این واقعیت پیش می‌رویم که راه حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد!
موضع‌گیری وزارت خارجه روسیه، پس از سفر پوتین به جمهوری آذربایجان و ملاقات با الهام علی‌اف اتفاق افتاد که واکنش‌هایی را از سوی مقام‌های جمهوری اسلامی به دنبال داشت.
وبسایت «تابناک» نزدیک به محسن رضایی فرمانده سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این ارتباط نوشت «روسیه بر سر زنگزور، ایران را به آذربایجان فروخت.» روزنامه «جمهوری اسلامی» چاپ تهران نیز با اشاره به اینکه «روس‌ها قابل اعتماد نیستند» از مسعود پزشکیان و دولت خواست که خنجر روس‌ها را کُند کنند! این روزنامه می‌نویسد، «چهارمین ضربه چند سال اخیر روسیه به ایران، در حال فرود آمدن بر پیکر کشورمان در مرزهای شمال غرب است.» خبرگزاری «تسنیم» نیز نوشت «وزارت خارجه روسیه در مورد زنگزور در توهم است.»
عباس عراقچی وزیرخارجه جمهوری اسلامی ۱۵ شهریورماه در واکنش به مواضع روسیه، بدون نام بردن از هیچ دولتی با لحنی محتاطانه گفت، «هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.»
صلح، امنیت و ثبات منطقه‌ای تنها یک اولویت نیست، بلکه یکی از استوانه های امنیت ملی ما است.
هر تهدیدی علیه تمامیت ارضی همسایگان ما، یا ترسیم دوباره مرزها، چه در شمال باشد، چه در جنوب، چه در شرق و چه در غرب، کاملا غیرقابل‌قبول است و برای ایران خط قرمز به شمار می‌رود.
— Seyed Abbas Araghchi (@araghchi) September 5, 2024
در همین ارتباط علی نیکزاد نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی «ایکس» نوشت: «سیاست‌های راهبردی جمهوری اسلامی ایران درباره مرزها، همسایگان و کریدورها ثابت و مبتنی بر منافع ملّی است… همانطور که در آخرین اجلاس مجالس در باکو نیز تاکید کرده بودم، ما تغییر در مرزها را نمی‌پذیریم. توصیه‌ام به روسیه و آذربایجان، احترام به مرزهاست.»
همچنین محمد مولوی نماینده آبادان در مجلس شورای اسلامی مدعی شد، «تغییر مرزها خط قرمز جمهوری اسلامی ایران بوده و هرگز محقق نمی‌شود.» وی اشاره کرد، «سیاست و دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران همواره بر مبنای عقلانیت و شعار انقلابی نه شرقی و نه غربی است چرا که منافع ملی در اولویت است.»
این ادعاهای توخالی در حالیست که شعار «نه شرقی، نه غربی» به ویژه در دوران رهبری علی خامنه‌ای در عمل فقط در حد شعار باقی ماند زیرا سیاست «نگاه به شرق» راهبرد رهبر جمهوری اسلامی است که به خواست او محور سیاست خارجی جمهوری اسلامی قرار گرفت و نظام را به نوکر روسیه و چین تبدیل کرد.
حمله پیشدستانه پوتین
در همین ارتباط، حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس سابق کمیسیون امنیت ملّی مجلس شورای اسلامی که سرسختانه رابطه با آمریکا را به مصلحت نظام می‌داند، در واکنش به تلاش روسیه برای ایجاد کریدور زنگزور عنوان کرد: «زنگزور حمله پیشدستانه پوتین برای جلوگیری از احتمال شکل‌گیری کانال‌های ارتباطی دولت جدید ایران و آمریکا است.» وی تأکید کرد، «کاری که دو دهه پیش با حق ایران در رژیم حقوقی خزر انجام داد. او می‌داند به‌رغم سیاست شکست‌خورده نگاه به شرق، پیام اصلی انتخابات تنش‌زدایی با غرب و پایان وابستگی به شرق بود.»
از سوی دیگر سردار پاسدار محسن رضایی عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز با انتقاد از سیاست‌های مسکو نوشت، «رفتار دولتمردان روسیه درباره گذرگاه زنگزور و جزایر سه‌گانه ایران، به هیچ وجه قابل قبول نیست و با اظهار دوستی آنها و روابط راهبردی با ایران در تناقض آشکار است.»
خامنه‌ای نهم امرداد ۱۴۰۳ در دیدار با نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان گفته بود «جمهوری اسلامی ایران مسیر زنگزور را به ضرر ارمنستان می‌داند و همچنان بر این موضع خود ایستادگی دارد.»
در ایران شماری از تحلیلگران می‌گویند جمهوری اسلامی برای تأمین منافع ملّی باید «تعارف با روسیه را کنار بگذارد» اما آندسته از تحلیلگران ایرانی که به تریبون‌های آزاد دسترسی دارند عنوان می‌کنند که زور جمهوری اسلامی و علی خامنه‌ای هرگز به دفاع از منافع ایران در مقابل روسیه و چین و حتا دولت‌های کوچک‌تر منطقه نمی‌رسد.
