عملیات نجات در معدن زغال سنگ «معدنجو» در طبس با گذشت نزدیک به دو روز از انفجار ادامه دارد و به گفته یک نماینده مجلس شورای اسلامی احتمال زنده ماندن افرادی که در آن محبوس ماندند تقریباً نزدیک به صفر است. دست‌کم ۱۴ معدنکار همچنان در معدن گرفتارند. این معدن مجهز به تجهیزات ایمنی نبوده و حتی «سنسور گاز متان» هم نداشته است.
آخرین خبرها از عملیات نجات در زغال سنگ «معدنجو» امیدوارکننده نیست. پس از حدود دو روز از وقوع انفجار مرگبار در این معدن گذشته است اما همچنین تیم‌های امدادی نتوانسته‌اند به یکی از کارگاه‌هایی که در انتهای یکی از تونل‌های معدن به عمق ۷۰۰ متری قرار دارد دسترسی یابند.
اسامی و مشخصات ۳۸ معدنکاری که تا این لحظه از سوی منابع رسمی به عنوان جانباختگان حادثه معرفی شده‌اند نشان می‌دهد دو نفر از آنها مهندس ایمنی بوده‌اند که پس از حادثه و در جریان مراحل اولیه امداد و نجات، بر اثر گازگرفتگی شدید جان خود را از دست داده‌اند. اعلام نشده آیا این دو فرد شاغل در همین معدن بوده‌اند یا پس از حادثه برای امداد و نجات به معدن رفته بودند.
اسامی جانباختگان همچنین نشان می‌دهد کم‌سن‌ترین معدنچی متولد سال ۱۳۷۹ و بزرگترین معدنکار متولد ۱۳۴۹ بوده‌اند. بیشتر جانباختگان متولدین دهه ۶۰ خورشیدی هستند.
علی خضریان عضو کمیسیون اصل نود مجلس شورای اسلامی بعد از ظهر دوشنبه دوم مهرماه با حضور در محل حادثه طبس، از نگرانی‌های جدی در مورد جان کارگرانی که هنوز در معدن هستند خبر داد و گفت: «با توجه به نظرات کارشناسی اعلام‌شده، احتمال زنده ماندن افرادی که در داخل هستند تقریباً نزدیک به صفر است؛ لذا پیش‌بینی می‌کنم این حادثه بیش از ۵۰ فوتی خواهد داشت.»
درباره شمار جانباختگان این حادثه خبرهای ضد و نقیض اعلام شده است. در حالی که خبرگزاری «تسنیم» از جان باختن ۵۱ کارگر و زخمی شدن ۲۲ کارگر دیگر خبر داده بود اما محمدعلی آخوندی مدیرکل مدیریت بحران استان «خراسان رضوی» آمار کارگرانی را که تا صبح دوشنبه دوم مهرماه پیکر بی‌جان آنها از معدن خارج شده، ۳۲ تن و تعداد مصدومان را ۱۷ تن اعلام کرده است.
تلاش برای کاهش شمار کارگران جانباخته در معدن طبس؛
زنی که سخنگوی دولت شده، پست خود را حذف کرد!در حالی که خبرهای ضد و نقیض درباره‌ی شمار کشته‌شدگان انفجار مرگبار معدن شرکت «معدنجو» در طبس منتشر می‌شود، آنهم در حالی که خبرگزاری‌های وابسته به نظام و پاسدارانش مانند «تسنیم» اولین… pic.twitter.com/XgNlBpd4dq
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) September 23, 2024
«اکو ایران» گزارش داده که در جلسه روز گذشته با حضور مسئولان کشوری، تصمیم بر این شد که اجازه حضور هیچ خبرنگاری در محدوده معدن زغال‌سنگ «معدنجو» داده نشود.
ممنوعیت حضور خبرنگاران در پی انتشار خبرهایی درباره رعایت نشدن اصول ایمنی در این معدن و بروز نشر گاز متان یک ماه پیشتر در این معدن که نشان از وجود مشکل در معدن داشت و از سوی مدیریت آن نادیده گرفته شده، قابل توجه است.
هرچند هنوز منابع رسمی علت این انفجار را اعلام نکرده‌اند اما اظهارات فعالان کارگری و کارشناسان نشان می‌دهد مانند حوادث مشابه در معادن دیگر کشور طی سال‌های گذشته، نبود تجهیزات مرتبط با ایمنی و رعایت نشدن استانداردهای مسائل حفاظت و ایمنی علت انفجار در این معدن بوده است.
علی خضریان نماینده مجلس شورای اسلامی نیز در بازدید امروز خود از معدن «معدنجو» گفته «این فاجعه، جامعه و همکاران این عزیزان را در غم بزرگی فرو برده و ضرورت توجه به ایمنی و به‌روز کردن تجهیزات معادن را برجسته می‌کند.»
سعید صمدی دبیر انجمن زغال سنگ ایران در گفتگو با وبسایت «انتخاب» گفته «یک وقت انفجار در معدن رخ می‌دهد که همین شرایط تدریجی و گازسنجی انجام نمی‌شود. در اینگونه انفجار‌ها، حجم انفجار محدود و متعلق به یک نقطه از معدن است. یک موارد خیلی استثنایی هم به نام حفره‌های گاز متان داریم؛ زغال در یک محیط رسوبی تشکیل می‌شود، در زغال نیز گاهی یکسری حفره شکل می‌گیرد. زغال متعلق به ۲۰۰ میلیون سال پیش است و به‌تدریج یک بخشی از گاز متان زغال در این حفره‌ها جمع شده است. با این روند فشار حفره زیاد شده و ضربه به آن باعث انفجار می‌شود.»
او در همین حال گفته «هنوز افراد به محل دقیق حادثه نرسیده‌اند، اما تلاش‌ها ادامه دارد. آواربرداری تا رسیدن به محل انفجار ادامه دارد. تا زمانی که به آنجا نرسیم، به یک پاسخ قطعی نرسیده‌ایم. شواهد فعلی و حجم انفجار نشان می‌دهد که یک حفره گاز در این بین منفجر شده است.»
علی مقدس‌زاده رئیس کانون شورای اسلامی کار «خراسان جنوبی» اما در این رابطه و در جریان سفر احمد میدری وزیر کار به طبس گفت: «یک سنسور گاز متان نداریم. اگر یک سنسور گاز متان مانند معدن مرکزی داشتیم این اتفاق نمی‌افتاد.»
رئیس کانون شورای اسلامی کار این استان همچنین با اشاره به درآمد ناچیز و حداقلی معدنکاران گفته «آنها فقط ۱۲ میلیون تومان در ماه حقوق دریافت می‌کردند. این رقم برابر با رقم مصوب حداقل دستمزد برای سال ۱۴۰۳ است در حالی که معدنکاری از جمله مشاغل سخت است و باید دستمزدی بالاتر برای آن در نظر گرفته شود.»
سعید صمدی اما معدن «معدنجو» را یکی از بهترین معادن بخش خصوصی ایران اعلام کرده و گفته «چند سال قبل یک هیئت را از روسیه برای بازدید به این معدن در طبس بردیم، چون معدن استاندارد و تمیزی بود. طبق رعایت پروتکل‌های قانونی، ایراد فنی در آن نبوده است. رئیس آنجا از قدیمی‌های زغال و فردی محافظه‌کار و دقیق بود؛ لذا در این معدن اصلاً جای تعجب دارد که چرا انفجار رخ داده است.»
دبیر انجمن زغال سنگ ایران همچنین مدعی شده «من دیروز پرونده این معدن را که نگاه می‌کردم، حتی یک اخطار ایمنی هم در سابقه این معدن وجود نداشت.»
سعید صمدی دبیر انجمن زغال سنگ ایران که به نظر می‌رسد با جانبداری به سود مدیر معدن و هم‌صنفی خود اظهار نظر کرده، در حالی این معدن را یکی از مجهزترین معادن دانسته که تصاویر برخی پیکرهای بیرون کشیده شده از زیر آوار نشان می‌داد کارگرانی بودند که با چکمه پاره در معدن مشغول به کار بوده‌اند!
این در حالیست که برخی منابع خبری اعلام کرده‌اند حدود یک ماه پیش نیز در این معدن تصاعد گاز متان داشته است. در همین رابطه پیام برازجانی روزنامه‌نگار و مستندساز که در دولت حسن روحانی سرپرست مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت صمت و عضو ستاد اطلاع‌رسانی و تبلیغات اقتصادی کشور بوده نیز در شبکه «ایکس» نوشته «معدن طبس بیست روز پیش ۴ مصدوم به خاطر تصاعد گاز داشته و بی‌توجهی به همان مشکل دیروز ۵۰ کشته بجای گذاشته! سه سال پیش هم که رئیسی قول حل ۲۰روزه مشکل را داده بود که اگر حل می‌شد شاید کارگران امروز زنده بودند! کتمان اهمال‌کاری کارفرما و ناظر، شراکت در این جنایت و خیانت به خون کارگران است.»
جالب آنکه احمد میدری وزیر کار، تعاون و رفاه اجتماعی دولت چهاردهم نیز از بروز حادثه ماه گذشته در این معدن بی‌اطلاع بوده یا آن را سانسور کرده است. او روز گذشته در جریان بازدید از معدن «معدنجو» مدعی شده که «گروه‌های ایمنی به صورت مستمر بررسی‌ها را در معدن انجام می‌دادند و تعداد زیادی متخصص در زمینه حوادث در آن فعال بودند و از سال ۷۶ که این معدن فعال شد، اولین حادثه گازگرفتگی است که در آن رخ می‌دهد و قابل پیش‌بینی نبوده است.»
رضا علیزاده رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی نیز در اظهاراتی تند گفته «معدن طبس حداقل‌های استاندارد‌ها و ایمنی را رعایت نکرده است. قرار نیست در اثر عدم رعایت حداقل استاندارد‌ها تعدادی از کارگران جان خود را از دست بدهند. با افزایش سختگیری‌ها در حوزه رعایت استاندارد‌ها و ایمنی از بروز اتفاق مشابه جلوگیری می‌کنیم.»
او با ارائه اطلاعاتی تکاندهنده گفته «شاید یک زمان نیم ساعته طول کشیده تا گاز منوکسید کربن از بلوک c به بلوک b برسد، ولی ساده‌ترین اطلاع‌رسانی هم به کارگران نشده است.»
وبسایت «فرارو» نیز در گزارشی درباره انفجار معدن طبس نوشته «در معدنی که ۷۶ درصد از زغال سنگ کشور تولید می‌شود، وضعیت ایمنی فاجعه‌بار است و رعایت استانداردهای گازی در آن معنایی ندارد. حال سوال اساسی اینجاست که چرا گازسنجی به‌موقع انجام نشده؟ اگر نشت گاز صورت گرفته، چه عاملی باعث احتراق شده است؟ چرا تجهیزات داخل معدن ضدانفجار نبوده است؟ به گفته دبیرکل خانه کارگر، وسایل ایمنی و حتی وسایلی که باید کارگران را در مقابل انتشار چنین گازهایی حفظ کند، هیچ یا در حد هیچ بوده. معدن طبس فاقد سیستم هشدار بوده.»
سخنان شماری از اعضای خانواده و همکاران معدنکاران جانباخته در «معدنجو»
انفجار معدن زغال سنگ شرکت «معدنجو» در طبس که شامگاه ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ روی داد تا این لحظه، طبق گزارش خبرگزاری‌های داخلی، بیش از ۵۰ کشته برجای گذاشته است اگرچه از بعد از ظهر دوشنبه اول مهرماه، همین خبرگزاری‌ها… pic.twitter.com/zo4hYFAKs0
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) September 23, 2024
یکی دیگر از نشانه‌های بی‌مسئولیتی مدیران این معدن در جریان عملیات امداد و در شیوه اطلاع‌رسانی و برخورد با خانواده معدنکاران محبوس نمایان شده است.
یکی از کسانی که دو عضو خانواده‌اش در انفجار معدن مفقود شده‌اند، از لحظات سختی گفته که در این چند ساعت گذارنده است: «آمدیم معدن گفتند بروید بیمارستان. رفتیم بیمارستان گفتند اینجا نیستند بروید پزشکی قانونی. رفتیم پزشکی قانونی گفتند اینجا هم نیستند حتما در تونلی هستند که هنوز باز نشده است!»
به گفته او «یکی از آنها ۶ سال است در معدن کار می‌کند، یکی ۲ سال، اما هیچکس به ما نگفت سر اینها چه بلایی آمده است. ما از تلویزیون شنیدیم که معدن ریخته. تماس گرفتیم نشد خبری بگیریم، برای همین خودمان آمدیم. حالا هم به ما گفتند منتظر باشید تا ببینیم تکلیف چه می‌شود.»
این حادثه نیز مانند دیگر حوادث دلخراش در چند معدن دیگر کشور، با وعده مسئولان و دستورات پیاپی مقامات حکومتی برای پیگیری روبرو شده است؛ اما هرقدر معدن‌های پیشین ایمن شدند، «معدنجو» هم ایمن یا مدیران متخلف آن محاکمه و مجازات خواهند شد!
غلامحسین محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضاییه جمهوری اسلامی ظهر امروز دوشنبه ۲ مهرماه در تماس با رئیس کل دادگستری استان خراسان جنوبی، به وی دستور داد به منظور تسریع در روند امدادرسانی و جستجوی مفقودین و درمان مصدومین این حادثه، ابعاد مختلف حادثه را مورد بررسی و رسیدگی قرار دهد و با مقصرین احتمالی، برخورد قانونی را به عمل آورد.
محمد جعفر عبداللهی رئیس کل دادگستری «خراسان جنوبی» نیز ساعاتی بعد اعلام کرد باید به برخی مباحث مرتبط با موضوع حادثه معدن طبس به قید تسریع بپردازیم.
کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی نیز اعلام کرده فردا سه‌شنبه سوم مهرماه جلسه‌ای فوق‌العاده «به منظور بررسی ابعاد و علل وقوع حادثه انفجار معدن طبس» برگزار می‌کند.
علی بابایی کارنامی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس با بیان اینکه از وزرای کار و صنعت برای حضور در این جلسه دعوت شده، گفته «این حادثه نشان‌دهنده سوء مدیریت‌ها و ناکارآمدی‌ها در بخش خصوصی است». وی خواستار برخورد جدی با کسانی شد که «در این زمینه ترک فعل کرده‌اند.»
حادثه معدن زغال سنگ «معدنجو» ساعت ۲۱ شنبه شب ۳۱ شهریور با انفجاری در اعماق زمین در تونل C این معدن رخ داده و گازهای سمی در تنگنای سه تونل اصلی پخش شد.
«شرکت معدنجوی طبس» یک شرکت سهامی خاص است که مدیرعامل آن، محمد مجتهدزاده است. رئیس هیئت‌مدیره آن عزت‌الله قاسمی و نایب رئیس نیز علی شیرزادیکتاپرست هستند. برخی منابع زمان تأسیس این شرکت را سال ۱۳۴۵ عنوان کرده و برخی منابع نوشته‌اند این شرکت از سال ۱۳۷۶ فعالیت خود را آغاز کرده است. «کیهان لندن» به دلیل مسدود بودن وبسایت ثبت شرکت‌های ایران برای کاربران خارج کشور امکان راست‌آزمایی در اینباره را نداشته است.
