۲۰ ژوئن برابر، با ۳۰ خردادماه، از سوی سازمان ملل متحد و از سال ۲۰۰۰ میلادی به عنوان روز جهانی پناهندگان نامگذاری شده است. در سالهای گذشته و به دلیل آتش جنگی که در خاورمیانه، به ویژه در کشورهای سوریه و عراق، بر پا شده، تعداد آوارگان، پناهجویان و پناهندهها به شکلی چشمگیر افزایش پیدا کرده است. سیل عظیم پناهجویانی که تلاش میکنند با به جان خریدن هر رنج و خطری خود را به مکانی امن برسانند نشان میدهد جهان با صلح و آرامش فاصلهای طولانی دارد.
امروزه میلیونها انسان به خاطر جنگ، خشونت و ظلم و ظلم و استبداد دولتها در سراسر جهان آواره یا پناهنده هستند. انسانهایی که بخشی از قلب خود را در وطن و خانه جا گذاشته و با کوله باری از اندوه وضربات روحی به همراه آرزوی آرامش وامنیت و دوستی راهی سرزمین دیگری میشوند.
این در حالیست که پس از جنگ جهانی دوم و در سال ۱۹۵۱ میلادی «کنوانسیون بینالمللی درباره وضعیت پناهندگان» برای پاسخ به نیازها و حقوق میلیونها انسان آواره و پناهنده در قاره اروپا که به سبب یکی از این بحرانهای پناهندگی بعد از جنگ جهانی دوم، نیاز به دریافت حمایتهای بینالمللی داشتند به تصویب دولتهای عضو سازمان ملل متحد رسید.
اکنون و با گذشت ۶۵ سال هنوز جامعه بشری نتوانسته در کنار پیشرفت علمی وتکنولوژیک، راهی برای برقراری صلح پایدار در جهان پیدا کند.
در سال های گذشته با تشدید جنگ و ناامنیها در خاورمیانه تصاویر زیادی از درد و رنج آوارگان و پناهجویان، به ویژه پناهجویان سوری و همچنین آنها که از قاره آفریقا می گریزند، منتشر شد. از دهها نفر که سوار بر قایقی بادی اسیر توفانهای دریا و اقیانوس شدند تا صدها نفر آوارهای که در جزایر یونان سرگردانند. همه این خبرها و تصاویر نشان دهنده افزایش موج گسترده پناهجویانِ راهی اروپا بود.
بیش از ۶۵ میلیون پناهنده و پناهجو
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، در جدیدترین گزارش خود آمار پناهندگان، پناهجویان و آوارهها را ارائه داده است.
بر اساس آمار ارائه شده از سوی این سازمان ۶۵ میلیون و ۶۰۰ هزار پناهنده و یا پناهجو در جهان وجود دارد که متقاضی پناهندگی هستند و یا از خانه خود آواره شدهاند. از این تعداد ۲۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر پناهنده شدهاند، ۴۰ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر آواره و ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر دیگر متقاضی پناهندگی یا پناهجو اند و در دفاتر سازمان ملل برای دریافت پناهندگی ثبت نام کردهاند. این تعداد به این معناست که در سال گذشته میلادی در هر دقیقه ۲۰ نفر ناچار شدهاند برای نجات جان و زندگی خود، تن به آوارگی دهند.
این آمار همچنین میافزاید پنج میلیون و ۵۰۰ هزار نفر از پناهندگان سوری، دو میلیون و ۵۰۰ هزار نفر افغانستانی و یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر از سودان جنوبی هستند. سوریه همچنین دارای بیشترین میزان آوارگان داخلی است. این کشور دارای شش میلیون و ۳۰۰ هزار نفر آواره در داخل کشور است.
بر اساس گزارشها در سالهای گذشته که جنگ در سوریه جریان دارد دو سوم جمعیت این کشور بیخانمان شدهاند. گزارش سازمان ملل همچنین نشان میدهد بیش از ۴ میلیون عراقی و بیش از ۳ میلیون شهروند سودان جنوبی نیز از خانههای خود فرار کردهاند.
گفتنی است با مقایسه آمارهای سالانه کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، مشخص میشود تعداد پناهندگان و آوارگان از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۵۰ درصد افزایش یافته است و نیمی از پناهجویان و پناهندگان کنونی کودک هستند. این آمار به این معنی است که اکنون در جهان از هر ۱۱۳ نفر، یک نفر در دسته پناهجویان، پناهندگان، یا جنگزدگان آواره شده در داخل یا خارج از کشور خود قرار میگیرد.
پیامهایی که نشاندهنده قصه پر غصه آوارگان است
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، ۲۰ ژوئن برابر با ۳۰ خردادماه بیانیهای به مناسبت این روز صادر کرد. در این بیانیه، که به امضای فیلیپو گراندی، کمیسیونر عالی در امور پناهندگان سازمان ملل متحد رسیده، آمده است: «امروزه ما در جهانی زندگی میکنیم که در آن عدم اطمینان زیاد است. بیثباتی اقتصادی، تحولات سیاسی و خشونت در نزدیکی خود ما میتواند باعث شود که ما چشمهایمان و درب خانههایمان را ببندیم. اما ترس و محرومیت ما را به موقعیتی بهتر نمیرسانند؛ بلکه تنها میتوانند به موانع، بیگانگی و ناامیدی منجر شوند. زمان آن رسیده است که این مسیر را به جهت بهتر تغییر دهیم.»
این بیانیه همچنین میافزاید: «باز کردن ذهن، قلب و جوامع مان به روی پناهندگان نیازمند یک رویکرد کلی جامعه برای متحد شدن دانش آموزان، رهبران تجاری، ورزشکاران، رهبران مذهبی، سیاستمداران و هنرمندان و مشارکت در این مسئولیت میباشد و استقبال از پناهندگان نمیتواند به هزینه کمک به دیگران باشد، بلکه باید حمایت از همه کسانی که نیازمند هستند، گسترش داده شود. نمونههای برجستهای از این همبستگی در روستاها، شهرها و کشورهای هر قارهای وجود دارد. بنابراین در روز جهانی پناهنده، زمانی که ما در مورد سرنوشت میلیونها نفر که امشب به دلیل جنگ یا آزار و شکنجه نمیتوانند به خانه خود بازگردند، تأمل میکنیم، زمانی است که باید از خود بپرسیم چه کاری میتوانیم بکنیم. هنگامی که ما همراه هم برای پناهندگان میایستیم، برای احترام و پذیرش تنوع ایستادهایم.»
پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیکهای جهان، نیز در مراسم کلیسایی روز یکشنبه گذشته در واتیکان، با یادآور شدن روز جهانی پناهجویان و با صحبت در خصوص موضوع مهاجرت، گفت: لازم است بر ترسها و ایدئولوژیهای انحرافی که موجب میشود به آوارگان به دید دشمن نگاه شود، غلبه کرد.
پاپ افزود: «باید توجه ویژهای به زنان، مردان و کودکانی کرد که در حال فرار از درگیریها و خشونتها و تعقیبها هستند. تعداد زیادی از آنها جان خود را در دریا از دست دادند. سرگذشت آنها همراه با درد و امید است که میتواند تبدیل به فرصت برادری و شناخت متقابل واقعی شود.»
«زکات» برای حمایت از پناهجویان
امکان زندگی هر خانواده پناهنده در یک فضای امن، امکان دسترسی هر کودک پناهنده به آموزش، امکان مهارتآموزی و اشتغال پناهندگان برای ایجاد اثرات مثبت در جامعه جدید سه دغدغه اصلی برای دولتهای پذیرای پناهندگان مقامات سازمان ملل متحد است.
با توجه به افزایش چشمگیر تعداد پناهجویان و پناهندگان و آوارگان در سالهای گذشته یکی از مشکلات مهمی که سازمان ملل میگوید برای سامان دادن آنها دارد، کمبود اعتبارات مالی است.
در همین رابطه طرحی سازمان ملل طرحی را شروع کرده که به موجب آن از «زکات» پرداخت شده توسط مسلمانان چند کشور برای حمایت از برنامههای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل استفاده میشود.
همزمان با روز جهانی پناهجویان خبرگزاری فرانسه خبر داده کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان اعلام کرده از جانب علمای اسلامی چند کشور مسلمان شامل مصر، مراکش، یمن و عربستان احکام مذهبی لازم را دریافت کرده و امیدوار است که بتواند مسلمانان ثروتمند را به ویژه در کشورهای حوزه خلیج فارس قانع کند تا زکاتهایشان را مستقیما برای فعالیتهای امدادی این کمیسیون پرداخت کنند.
محمد ابوعساکر، سخنگوی خاورمیانه کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، گفت: «این یک تلاش نوآورانه به منظور درآمدزایی است.»
این کمیساریا در وبسایتش تصاویر احکام مذهبی صادر شده را که خواهان صرف پول «زکات» برای کمک به برنامههایش شدهاند، منتشر کرد.
کارشناسان میگویند، هر ساله در کشورهای اسلامی چیزی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار «زکات» از سوی مسلمانان پرداخت میشود.