یوسف مصدقی – صاحب این صفحهکلید در روز انتخاباتِ اخیر ریاستجمهوری، مقالهای با عنوان «شرکت جمهوری اسلامی ایران (سهامی عام)» دربارهی ساختار و علل ماندگاری جمهوری اسلامی در وبسایت کیهان لندن منتشر کرد و در آن توضیح داد که «نظام» چیزی جز یک شرکت سهامیِ عامِ کنترلشده نیست که صاحبان اصلی سهام با ائتلافهای موقت و بازیهای حسابشده، بیشترین سود ممکن را با کمترین هزینه از آن کسب میکنند. علت موفقیت آنها در حفظ «نظام» هم ریشه در شناختِ آنها از تودهی مردم و استفاده توأمان آنها از ترس و آزی است که طی سالها در قاطبهی «مردم فهیم ایران» ریشه دوانیده است.
چند روزی است که اصلاحطلبانِ حکومتی از رفتار حسن روحانی در ماجرای انتخاب اعضای کابینه به ناله و فغان آمدهاند. برخی به صراحت و بعضی به کنایه از بدعهدی و بیعنایتی رئیسجمهور به کسانی که باعث پیروزی او در انتخابات اخیر شدهاند، سخن گفتهاند. نکتهی قابل تأمل اما بیتوجهی روحانی و حلقهی اصلی اطرافاش به این انتقادات است. انگار که رئیسجمهور محترم نه تنها به این شِکوه و شکایتها وقعی نمیگذارد بلکه راهاش را هم به تدریج از جناح موسوم به اصلاحات جدا کرده است.
از رفتار و گفتار حسن روحانی در مراسم تنفیذ و تحلیف میتوان دریافت که او پس از استفاده از سهامِ اصلاحطلبان برای گذشتن از گردنهی انتخابات، تصمیم گرفته تا رابطهاش را با صاحبان واقعیِ قدرت در این شرکت سهامی احیا کند. لحن آشتیجویانهی او نسبت به رهبر جمهوری اسلامی در مراسم تنفیذ و دلبری او از فرماندهان سپاه در سخنرانی پس از تحلیف، نشانهی همین تمایل او به بازسازیِ روابطِ صمیمانهی سابق با نهادهای صاحب قدرت در جمهوری اسلامی است. همراهی و بدهبستان روحانی و حلقهی نزدیکانش با علی لاریجانی و تیماش از همان آغازِ دورهی اول ریاستِ روحانی بر قوه مجریه، کمکم تبدیل به یک اتحاد استراتژیک شده که دستاوردش به حاشیه رفتن اصلاحطلبان در مجلس و نهادهای تابعهی قوهی مقننه است. این اتحاد باعث شده که ملاحظاتِ تیم لاریجانی در ترکیب کابینه بسیار بیش از نظر اصلاحطلبان ارزش و اهمیت داشته باشد. ابقای عبدالرضا رحمانیفضلی- یارِ غار علی لاریجانی- در جایگاه وزیر کشور، با وجود انتقادات همهجانبهی اصلاحطلبان، شاهدی بر این مدعاست.
بر خلاف برخی از مجادلات کلامی که طی این سالها میان رئیسجمهور و رئیس قوه قضائیه پیش آمده است، هر دوی این حضرات به اهمیت حفظ رابطهی مسالمتآمیزِ با یکدیگر واقف بودهاند. پس از پیروزی روحانی در بهاصطلاح انتخابات اخیر، صادق لاریجانی شخصا رویهی جدیدی در پیش گرفته که حاکی از نزدیک شدن او به حسن روحانی است. هر چند بخش امنیتیِ قوهی قضائیه تلاش میکند با فشار بر نزدیکانِ رئیسجمهور به تقابل میان دو قوه دامن بزند، اما به نظر میرسد رئیس قوه قضائیه برنامه دارد تا رابطهی حَسَنهای با رئیسجمهور ایجاد کند. علی لاریجانی به عنوان رئیس قوه مقننه و همچنین در نقشِ برادر رئیس قوه قضائیه، در برقراری این رابطه بسیار فعال بوده است.
در میان رجالِ نظام جمهوری اسلامی که در ساختار قدرت فعال هستند، حسن روحانی بیشترین توانایی را برای جانشینی رهبر فعلی دارد اما با توجه به ترکیب فعلی مجلس خبرگان، امکان انتخاب او به این سِمَت بدون جلب حمایت دیگر بازیگران عرصه قدرت در ایران، بسیار ضعیف است. در مقابل، صادق لاریجانی هم همین وضعیت را دارد. او هم بدون یارگیری از دیگر بازیگران عرصه قدرت، شانسی برای رهبری ندارد. در چنین شرایطی با توجه به اصل ۱۱۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی که ادارهی کشور را در زمان فقدان رهبری به شورایی موقت متشکل از رئیسجمهور و رئیس قوهی قضائیه به اضافه یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام میسپارد، هر دوی این مقامات به لحاظ قانونی از موقعیتی مشابه برای جانشینی علی خامنهای برخوردارند. با توجه به اینکه قانون اساسی هیچ زمانِ مشخصی را برای ادامهی کار این شورا معین نکرده است، اگر خبرگان موفق به انتخاب «رهبر» نشوند اعضای این شورا به راحتی میتوانند تا مدتها اداره امور کشور را به دست گرفته و حتی با اختیاراتی که دارند، زمینهی تغییر قانون اساسی را فراهم کنند. اتحاد میان برادران لاریجانی و حسن روحانی میتواند به موضوع جانشینی علی خامنهای بُعد تازهای ببخشد. چنانکه در زمان مرگ روحالله خمینی اتحاد میان خامنهای، رفسنجانی و احمد خمینی موضوع جانشینی را خارج از مجلس خبرگان حل و فصل کرد.
در چنین وضعیتی کاملا منطقی به نظر میرسد که حسن روحانی عطای سهامِ کم قدرت اصلاحطلبان را به لقای آن ببخشد و روی رابطهاش با برادران لاریجانی و به تَبَع آن بخشِ عملگرای سپاه پاسداران سرمایهگذاری کند. در این میان، خردهسهامدارن این شرکت سهامی که در انتخابات اخیر وظیفهشان را نسبت به سهامدارن اصلی شرکت انجام دادهاند، برای مدتی به دنبال نخودسیاههایی از قبیل داشتن یا نداشتن وزیر زن در کابینه یا معرفی یک امیر ارتش برای وزارت دفاع، خواهند رفت.