احمد رأفت – مدت‌هاست مرگ و میر در محیط کار در ایران به ارقامی نگران کننده رسیده است.
خبرگزاری مهر به نقل از احمد شوکت رئیس کانون کارگران ساختمانی می‌نویسد: «ایران با ۱۵ هزار حادثه‌دیده کارگری در سال در دنیا رکورددار است».
در ایران سه نهاد آمار رسمی در زمینه سوانح در محیط کار را منتشر می‌کنند: وزارت کار، پزشکی قانونی و سازمان تامین اجتماعی. البته نهادهای صنفی کارگری نیز هر کدام آمار مربوط به حرفه خود را نیز به طور متناوب منتشر می‌سازند. در سطح جهانی، بنا بر آمار سازمان جهانی کار، نهاد وابسته به سازمان ملل متحد، هر ۱۵ ثانیه یک کارگر جان خود را در سوانح کاری از دست می‌دهد. در هر ۱۵ ثانیه نیز ۱۵۳ سانحه کاری در جان به ثبت می‌رسد . به عبارتی دیگر سالیانه ۳۱۷ میلیون نفر در پنج قاره در پیامد سوانح کاری جان خود را از دست می‌دهند.
علیرضا نوائی از فعالان کارگری به نقل از پزشکی قانونی استان تهران می‌گوید، در بسیاری موارد آمارهای رسمی فاصله دوری با آمارهای واقعی و میدانی دارند. علیرضا نوائی در اثبات این نظریه از پزشکی قانون تهران مثال می‌آورد. بر مبنای آمار رسمی پزشکی قانونی در ۶ ماه اول سال جاری شمسی ۱۶۴ نفر در این استان در پیامد سوانح در محیط کار جان خود را از دست داده‌اند. در حالی که مسعود قالی یاشا رئیس پزشکی قانونی تهران صحبت از مرگ ۲۱۷۰ کارگر در ۶ ماه اول سال جاری می‌کند. در همین استان شمار کسانی که در محیط کار دچار سانحه شده‌اند، بنا بر آماری که قالی پاشا مطرح می‌کند بالغ بر ۱۵۴ هزار نفر هستند. ارقامی که فاصله بسیاری با آمار رسمی دارند.
افزایش سوانح در محیط کار
در همین رابطه پزشکی قانونی استان فارس صحبت از افزایش ۵۵ درصدی مرگ در محیط کار در ۶ ماه اول سال جاری نسبت به همین مدت در سال قبل می‌کند. در این ۶ ماه در همین استان بر مبنای آمار پزشکی قانونی، ۵۷ مرد و دو زن در پیامد سوانح کاری جان خود را از دست داده‌اند. یکی از دلایل عمده مرگ در محیط کار، بنا بر آنچه در گزارش پزشک قانونی استان فارس خوانده می‌شود، سقوط از بلندی است. در حقیقت بالاترین شمار حوادث و سوانح در کارگاه‌های ساختمانی رخ می‌دهد.
آنچه در استان فارس اتفاق می‌افتد یک استثنا نیست. در دیگر استان‌ها نیز آمار مرگ در محیط کار مشابه است. در استان اصفهان در۷ ماه اول سال جاری خورشیدی در مقایسه با همین ماه‌ها در سال قبل، با افزایشی ۵۰ درصدی مواجه هستیم. البته سوانح کاری که منجر به فوت کارگر نشوند هم افزایشی چشمگیر داشته‌اند. در استان مازندران در ۷ ماه نخست سال جاری ۵۰ نفر جان خود را از دست داده‌اند و ۵۴۰ نفر در پیامد سوانح در محیط کار مجبور به رجوع به درمانگاه و بیمارستان شده‌اند.
غیبت بیمه اجتماعی در سوانح کاری
در جمهوری اسلامی ایران برخلاف بسیاری دیگر کشورها، بیمه تامین اجتماعی شامل فوت و مصدومیت و نقص عضو ناشی از سوانح کاری نمی‌شود و در صورت مرگ یا صدمه دیدن کارگران، فرد مصدوم و خانواده‌اش تحت هیچ گونه پوششی قرار نمی‌گیرند. در بیش از ۹۰ درصد مواقع کارفرماها نیز از پرداخت خسارت و «دیه» به کارگر مصدوم یا بازماندگان کارگرانی که جان خود را از دست داده‌اند سر باز می‌زنند و آنها را به بیمه تامین اجتماعی رجوع می‌دهند. در بسیاری موارد کارگران و مزدبگیران حتی از بیمه تامین اجتماعی نیز برخوردار نیستند. احمد شوکت رئیس کانون کارگران ساختمانی می‌گوید: «حداقل ۳۰۰ هزار کارگر ساختمانی در ایران زیر چتر بیمه تامین اجتماعی قرار ندارند».
صدیق اسماعیلی فعال صنفی کارگران ساختمانی اشاره می‌کند کارگران افغان که جان خود را در کارگاه‌های ساختمانی از دست می‌دهند یا مجروح می‌شوند در آمارهای نهادهای دولتی محسوب نمی‌شوند چون غیرقانونی هستند. صدیق اسماعیلی می‌افزاید: «به آمار، چه رسمی و چه غیر رسمی، باید کولبران کرد را هم که کشته می‌شوند و یا قربانی مین و و هر سانحه دیگری می‌شوند، اضافه کرد چون در مناطق مرزی غرب کشور، کولبری به یکی از رایج‌ترین مشاغل تبدیل شده است».
عدم نظارت بر ایمنی محیط کار
آموزش و نظارت بر وسایل ایمنی، دو عاملی هستند که می‌توانند آمار مرگ و مصدومیت در محیط کار را کاهش دهند. علیرضا نوائی در اشاره به آموزش کارگران در مورد نکات ایمنی می‌گوید: «متاسفانه دولت به این مساله هیچ گونه توجهی ندارد و بازرسان وزارت کار حتی در چارچوب قوانین خود جمهوری اسلامی نیز عمل نمی‌کنند». این فعال کارگری از «ساخت و پاخت بین کارفرمایان و بازرسان وزارت کار» صحبت می‌کند و می افزاید: «به دلیل عدم فعالیت قانونی تشکل‌های کارگری و صنفی، امکان هرگونه برخورد قانونی با این ساخت و پاخت‌ها را گرفته است». نوائی اشاره می‌کند که در برخی کارگاه‌ها و کارخانه‌های کوچک، کارفرما هنگام استخدام از کارگر تعهد کتبی می‌گیرد که در صورت بروز حادثه خود را مسئول آن قلمداد کند تا مشکلی برای کارفرما بوجود نیاید».
