احمد رأفت – سه‌شنبه صبح ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۲ در یک کنفرانس مطبوعاتی، آندرا باربرا فهرست فیلمهایی را که در ۷۹امین جشنواره ونیز، قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان، حضور خواهند داشت اعلام کرد.
آندرا باربرا مدیر جشنواره سینمایی ونیز کنفرانس مطبوعاتی اعلام فیلم‌های شرکت کننده در ۷۹امین جشنواره را با اشاره به زندانی بودن کارگردانان در جمهوری اسلامی آغاز کرد. آندرا باربرا گفت «جشنواره‌های سینمایی پنجره‌ای رو به جهان هستند و ما از این پنجره در ونیز چیزهایی می‌بینیم که هرگز نمی‌خواستیم ببینیم.» مدیر جشنواره ونیز پس از اشاره به حمله نظامی روسیه به اوکراین گفت «ما نمی‌خواستیم شاهد دستگیری سه کارگردان، جعفر پناهی، محمد رسول‌اف و مصطفی آل‌احمد تنها به اتهام اعتقاد به آزادی بیان باشیم.»
در فهرست فیلمهایی که از ۳۱ اوت تا ۹ سپتامبر در ۷۹امین جشنوراه سینمایی ونیز حضور دارند نام چهار سینماگر ایرانی به چشم می‌خوارد. البته جشنواره بین‌المللی سینمای ونیز قبلا لیلا حاتمی را نیز به عنوان یکی از داوران بخش اصلی و رقابتی این جشنواره معرفی کرده بود. ریاست هیأت داوران امسال با هنرپیشه سرشناس آمریکایی جولیان مور است.
در بخش رقابتی جشنواره امسال ۲۳ فیلم حضور دارند که در میان آنها نام دو فیلم از سینماگران ایرانی نیز دیده می‌شود: «خرس نیست» از جعفر پناهی و «شب، داخلی، دیوار» از وحید جلیلوند. هر دو کارگردان نه تنها سابقه حضور در جشنواره‌های سال‌های گذشته ونیز را دارند، بلکه هرکدام نیز با یک «شیر» به خانه بازگشته‌اند.
در سال ۲۰۰۰ میلادی جعفر پناهی توانست برای فیلم «دایره» تنها شیر طلایی تاریخ سینمای ایران را به دست آورد. در سال ۲۰۱۷ نیز که وحید جلیلوند برای دومین بار با «بدون تاریخ، بدون امضاء» به ونیز آمده بود و در بخش «افق‌ها» حضور داشت نه تنها «شیر نقره‌ای» بهترین کارگردانی را از آن خود ساخت، بلکه نوید محمدزاده هنرپیشه این فیلم نیز با جایزه بهترین بازیگر مرد به تهران بازگشت. وحید جلیلوند در سال ۲۰۱۵ میلادی با فیلم «چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت» نیز در جشنواره ونیز شرکت داشت.
در سال‌های گذشته دو سینماگر دیگر ایرانی نیز توانستند شیر نقره‌ای بهترین کارگردانی را به دست آورند: بابک پیامی در سال ۲۰۰۱ با «رای مخفی» و شیرین نشاط در سال ۲۰۰۹ با «زنان بدون مردان».
«افق‌ها» یکی دیگر از بخش‌های جشنواره سینمایی ونیز است. امسال در بخش رقابتی «افق‌ها» هومن سیدی با ششمین فیلم بلند خود «جنگ جهانی سوم» حضور دارد. در بخش غیر رقابتی «افق‌ها» نیز «بی‌رویا» اولین فیلم بلند آرین وزیردفتری اکران خواهد شد. باید گفت که آرین وزیردفتری در نگارش سناریوی «جنگ جهانی سوم» با هومن سیدی همکاری داشته است و هومن سیدی هم یکی از تهیه‌کنندگان «بی‌رویا» است.
از چند سال پیش بخش جدیدی به جشنواره ونیز با نام «کالج بیناله» افزوده شده است. در طول سال جشنواره ونیز چند صد طرح فیلم برای این بخش دریافت می‌کند، که ۱۲ طرح برای شرکت در یک کارگاه انتخاب می‌شوند. در نهایت ۴ طرح به صورت فیلم در جشنواره حضور پیدا می‌کنند. امسال یکی از این فیلم‌ها محصول مشترک جمهوری اسلامی و جمهوری آذربایجان است: «بانو» به کارگردانی تهمینه رافائلا تنها کارگردان فیلم‌های بلند در جمهوری آذربایجان، و با تهیه‌کنندگی کتایون شهابی بنیانگذار «نوری پیکچرز».
در بخش اصلی و رقابتی جشنواره فیلم‌های جعفر پناهی و وحید جلیلوند باید با ۲۱ فیلم و کارگردان دیگر رقابت کنند که از جمله می‌توان به دارن آرونوفسکی، آلخاندرو ایناریتو، فلوریا ولز، فلوریان زلر، لوکا گوادانینو و فردریک وایزمن اشاره کرد. البته برخی از منتقدین سینمایی معتقدند که با حضور لیلا حاتمی در هیأت داوران و با توجه به زندانی بودن جعفر پناهی، شانس «خرس نیست» برای دریافت شیر طلایی و یا جایزه ویژه هیأت داوران کم نیست.
در این میان رسانه‌های داخلی جمهوری اسلامی به جوّسازی پرداخته و چنین تبلیغ می‌کنند که فیلم پناهی به این دلیل در جشنواره ونیز قبول شده که او دستگیر و زندانی شده است! در ارتباط با اینکه فیلم پناهی ماه‌ها قبل برای شرکت در جشنواره پذیرفته شده بود، طاهره سعیدی همسر جعفر پناهی در اینستاگرام خود جوابیه‌ای منتشر کرده و از جمله نوشته است: «فیلم سینمایی «خرس نیست» زمستان سال گذشته ساخته شد و جعفر همان زمان و با اتمام کارهای فنی، یعنی اوایل سال ۱۴۰۱ از بین دو فستیوال مهم پیشِ رو، یعنی کن و ونیز، ترجیح داد دعوت رسمی فستیوال ونیز را قبول کند و چون متعهد به شرایط حرفه‌ای جشنوارهها بود، نمی‌بایست پیش از اعلام رسمی جشنواره ونیز این خبر را اعلام می‌کرد.» همسر پناهی همچنین افزوده: «اینها مالِ زمانی پیش از حالا بود. زمانی که جعفر حتا گمان نمی‌کرد چند ماه بعد، وقتی برای پیگیری و اعتراض به روند دستگیری همکارانش به مراجع رسمی مراجعه کند به فراقانونی‌ترین شکل ممکن دستگیر شود.»
جشنواره ونیز بلافاصله پس از بازداشت مجدد جعفر پناهی و انتقال او به زندان برای گذراندن دوران محکومیت ۶ ساله‌اش، با صدور بیانیه‌ای ضمن ابراز نگرانی از بازداشت سینماگران در ایران، «اقدامات سرکوبگرانه‌ی در حال اجرا» علیه هنرمندان را محکوم کرد و خواستار آزادی فیلمسازان زندانی در دفاع از حق آزادی بیان و آفرینش هنری شد.
جعفر پناهی کارگردانی بسیار شناخته شده در ایتالیا است و در سال ۱۳۸۹ هنگامی که در بازداشت بود در بسیاری از شهرهای ایتالیا تجمعات گسترده‌ای برای آزادی وی برگزار شدند که از جمله می‌توان به چند صد اکران فیلم «آفساید» در سینماهای شهرهای مختلف برای دانشجویان و گفتگو در مورد این کارگردان اشاره کرد. در شهر رم در همان سال مراسمی در یکی از بزرگترین سینماهای پایتخت ایتالیا برگزار شد که به صورت مستقیم از یکی از کانال‌های تلویزیون دولتی نیز پخش شد. در این مراسم که بسیاری از چهره‌های نامدار سینمای ایتالیا حضور داشتند، کارگردان فقید ایتالیایی، برناردو برتولوچی که سخت بیمار بود با صندلی چرخدار و همراهی یک پزشک حضور پیدا کرد تا شخصا پیامی را که جعفر پناهی از زندان فرستاده بود برای حاضرین بخواند.
