Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۶۰ (دوره جديد
P. 14
صفحه - Page 14 - 14شماره 160
جمعه 21تا پنجشنبه27اردیبهش تماه 1397خورشیدی
سانسور شدید مطبوعات را برقرار کرد داستان روی کار آمدن دکتر امینی مورد دیگری که نشان داد
و سیاس تهای اقتصادی و اجتماع یای با فشار آمریکا مراسلات و مکاتبات مربوط به دکتر
در پیش گرفت که به بحران منجر امینی تحت نظر است ،خانم مهین
می‌شد .او همچنین هزاران تن از چرا و چگونه طرح مصونیت مستشاران آمریکایی در دولت امینی مسکوت اعتمادیان ،دوست مادرم بود .ما اطلاع
مخالفان خود را به زندان انداخته گذارده شد نداشتیم که ایشان هم مورد تفتیش
مأموران ساواک قرار گرفته بودند .اما
بود( ».کیهان ـ 30مهر )1356 نگاهی به زندگی دکتر علی امینی یکی از تأثیرگذارترین رجال سیاسی ایران در سا لهای بعد پس از مطالعۀ اسناد ساواک دربارۀ
برجسته کردن جملات سفیر اسبق سیاسی ،خاطرات و از جنگ دوم تا انقلاب اسلامی به شمار م یرود .او که در یک خاندان سیاسی و دکتر امینی متوجه این موضوع شدم:
آمریکا در تهران در سمپوزیومی یادداش تهای دکتر اشرافی چشم به جهان گشوده بود ،در اروپا تحصیل کرد و در بازگشت به ایران «...خانم دکتر اعتمادیان که مقیم
درباره ایران که مشترکاً توسط به دعوت عل یاکبر داور وزیر دارایی زمان رضاشاه وارد خدمات دولتی شد اما ژنو می‌باشد و تماس خانوادگی با
مؤ سسه تحقیقا ت ا ستا نفو ر د علی امینی زندگی سیاسی وی از معاونت نخس توزیر در کابینۀ قوا مالسلطنه (سال )1321 بهرام (منظور از بهرام ،سپهبد تیمور
و مؤسسه مطالعات سیاسی و آغاز م یشود .از آن پس دکتر امینی مستمراً در صحنۀ سیاست حضور داشت بختیار است) هم دارند در نظر دارد تا
اقتصادی بی نالمللی تهران دوهفته ()5 چند روز دیگر به ایران مسافرت نماید
پیشتر در واشنگتن برگذار شده و چندین بار وزیر و یک بار نخس توزیر شد. و احتمال دارد در این مسافرت از
بود (12ـ13ـ 14مهر ماه ،)1356 ایرج امینی ،تنها فرزند دکتر امینی ،اخیراً کتابی را که سا لها برای تهیه و بهرام و بتول امینی ،همسر دکتر علی
به هیچ‌وجه بی‌غرضانه نبود .پدرم تنظیم آن صرف وقت کرده است با نام «بر بال بحران ـ زندگی سیاسی علی امینی ،نام ههایی همراه داشته باشد.
فی‌الفور متوجه شد در تیررس امینی» در تهران انتشار داد .از این کتاب ،دو بخش آخر آن را که به دوران ضمناً متعاقب خبر فوق نمایندگی
حادثه‌ای قرار گرفته که در ده نخس توزیری دکتر امینی و نیز نقش او در سا لهای بحرانی منجر به انقلاب در تاریخ ،47/1/13تاریخ ورود
ماه گذشته برای آن روز شماری مشارالیها به ایران 47/1/15است
م یکرد .او از هنگام انتخاب جیمی اسلامی مربوط م یشود برای مطالعۀ شما برگزید هایم که م یخوانید. و با پرواز 722هواپیمایی ملی ایران
کارتر به مقام ریاست جمهوری از ژنو به تهران مسافرت خواهد نمود
آمریکا نگران عکس‌العمل پادشاه ناگوار بود. آمریکا در تهران ،برنامه آمریکا برای در همان صفحه اول «نکات مهم باشد .با سفرهای مکرر مادرم به اروپا، و حامل نام ههایی از بهرام و بتول
بود و به اشخاص محرمش گفته بود: آرمین مایر که قبل ًا سفیر آمریکا در مداخله در ایران فاش شد. برنامه جان کندی در ایران» به این خانه الهیه تدریجاً حالت منزل پارک امینی م یباشد .این تلگراف به عرض
«می‌ترسم شاه دوباره خیال کند ایران و سپس ژاپن بوده است این ماجرا امی نالدوله را پیدا کرد .در این فاصله تیمسار ریاست معظم ساواک رسید و
دموکرا تها برنام های برای ایران دارند را در کنفرانسی در واشنگتن فاش کرد. واشنگتن ـ خبرگزاری پارس صورت درج شده بود: که به قول دکتر امینی «بی‌مهری پ ینوشت فرمودند :بازرسی دقیق شود
که یکی از اجزای آن به نخس توزیری او گفت کندی از مشاوران خود خواسته یک دیپلمات قدیمی آمریکایی 1ـ اعلام ورشکستگی کشور شاه به ب یتفاوتی تبدیل شده بود»،
رساندن من و از سر گرفتن برنامه بود که برای دادن کمک به ایران شرایط بخشی از تاریخ مناسبات ایران و 2ـ زندانی شدن هزاران نفر از دو مرتبه ایشان به مراسم سلام یا و این نام هها به دست آید».
اصلاحات سیاسی در ایران است ».با خاص تعیین کنند .ایران خواستار یک آمریکا را فاش کرده است که در آن مراسم رسمی دیگر دعوت شد .پدرم وضع جسمی و روحی مادرم طوری
این آمادگی قبلی ،پدرم بلافاصله به وام 35میلیون دلاری شده بود تا کسر پرزیدنت جان اف .کندی تهیه یک مخالفان بود که پدرم عجله داشت هرچه زودتر
نوشتن جوابی های برای کیهان اقدام موازنه پرداخت‌های خود را جبران 3ـ کوشش برای کاهش نیروی دفاعی در ای نباره م ینویسد: به او ملحق شود .مدتی بود که دیگر
کرد .این جوابیه در صفحه اول کیهان کند .مشاوران کندی درخواست ایران «...درمراجعتگا‌هگاهسلامم یرفتم، کار سیاسی را تقریباً تعطیل کرده بود
را مطالعه و در چهارچوب یک برنامه دکتر امینی و همسرش ،بتول امینی ،هنگام عزیمت به اروپا ولی تبریک از طرف منصورالملک گفته و احتیاط زیادی به خرج م یداد که
8آبان انتشار یافت: پیشنهاد کردند که شخص ب هخصوصی م یشد و من زیردست ایشان بودم .من آتویی به دست شاه ندهد و موجبات
«این‌جا که من نشسته‌ام جای به سمت نخست‌وزیر ایران منصوب برنامه ویژه برای مداخله در امور ایران 4ـ سانسور شدید مطبوعات دیدم شاه زیر چشم به من نگاه م یکرد
جواب دادن به خرد‌هبین یها نیست شود .تعیین آن شخص شرط دادن 35 را از مشاورانش خواسته بود. 5ـ بحران اقتصادی و اجتماعی ولی هیچ‌وقت صحبتی نمی‌کرد .به سفر خود به اروپا را فراهم کند.
که هر خواننده یا شنونده عادی میلیون وام درخواستی قرار گرفت .مایر این شکل ایشان را هیچ وقت جز در طبق گفته امیراس دالله علم ،وزیر
جواب آن را از تناقض و گزاف هها در گفت اوضاع آن روز ایران باید با اوضاع مراسم رسمی نم یدیدم .حتی بعد از وقت دربار شاهنشاهی« :یکشنبه
متن خبری که ساخته‌اند دریافته امروز این کشور مقایسه شود تا همه فوت منصورالملک که نوبت تبریک .48/4/1امینی ،نخس توزیر اسبق،
است .نخست‌وزیری و استعفای دریابند که ایران چه تحول بزرگی را به من رسیده بود ،هر وقت نطق من پیش من آمد و باز استدعای خودش
من طبق این دو فقره دستخط به ثمر رسانیده است .ایران اکنون خود تمام م یشد در مراسم مذهبی چند را برای خروج از کشور تکرار کرد .با
شاهانه است که فتوکپی آن‌ها جزو کشورهای کمک کننده است و کلم های خطاب به من م یگفت ،ولی آن که مرد غیرقابل اعتمادی است
را ضمیمه همین نامه کردهام: به کشورهای مختلف وام و اعتبار داده در سلا مهای چهارم آبان فقط به تشکر و مکرر در عالم سیاست سر خود
« جنا ب آ قا ی د کتر ا مینی ، است ب یآ نکه شرایط غیرمعقول قائل قناعت م یکرد .به حاضرین که وزرای من کلاه گذاشته است ،با وصف این
نخس توزیر ـ نظر به اعتمادی که به شود .مایر تأکید کرد آمریکای یها باید سابق ،استانداران سابق و سفرای سابق مطلب را به شاهنشاه عرض کردم.
حسن کفایت شما داریم ،به موجب اهمیت ایران را در حفظ صلح جهانی بودند و عد‌های از آ نها با وجود کهولت موافقت فرمودند برود( .باید) ترتیب
این دستخط به سمت نخس توزیری و دفاع از جهان غیرکمونیست به خوبی سن حاضر م یشدند ،نه فقط آ نها را کار را با دادگستری بدهم (تا بتواند)
منصوب م یشوید و مقرر م یداریم در نگاه نم یکرد ،بلکه خطاب به من یا بعد از هفت سال (از کشور خارج
تعیین هیأت وزیران مطالعات لازم درک کنند. حتی منصورالملک م یگفت که :صف شود) »...مع‌الوصف تا اواخر سال
به عمل آورده و نتیجه را به اطلاع «شخص ب هخصوصی» که در ماجرای شما دراز شده است ،و یا این که :همان 1349اجازه خروج صادر نشد .دقیقاً
مذکور مطرح شد علی امینی بود که افراد سابق هستند .یاد دارم روزی بعد به خاطر ندارم در چه تاریخی پدرم
ما برسانید». پیش از نخس توزیری سمت سفارت از ایراد این عبارت آقای سیدجلال موفق شد از ایران خارج شود .در آن
ایران در واشنگتن را برعهده داشت تهرانی که جزو حاضرین بود بلند گفت موقع من دبیر دوم سفارت ایران در
«جناب آقای دکتر علی امینی، و از نزدیکان کندی به شمار م یرفت. (ب هطوری که شاه که در حال خروج از لندن بودم و به یاد دارم که در سال
گزارش مورخ 26تیر ماه که مربوط به گفته منابع آگاه ،والت ویتمان سالن بود قطعاً شنید) عجله نفرمایید دوم مأموریتم در ،1350پدر و مادرم
به بودجه کشور بود و زحماتی که در روستو ،مشاور امنیتی پرزیدنت کندی، از ژنو به قصد دیدار من و عروس و
مدت زمامداری خود تحمل نمود‌هاید، یک طرح کامل برای مداخله در امور خواهند مرد!»
ملاحظه و مورد بررسی قرار گرفت .از ایران تهیه کرده بود که امینی عامل نو‌ههایشان به لندن آمدند.
زحمات خستگ یناپذیر و صمیمیتی اجرای اصلی آن به شمار م یرفت .با خاموش نشستن گناه است از این به بعد دکتر امینی عمده
که در کارها همیشه داشت هاید ،کمال این حال امینی پس از مدتی با شکست در روز 20مهر ماه 1356کیهان ایام سال را در ژنو م یگذراند .بعضی
قدردانی خودمان را اظهار م یداریم روب هرو شد و در برابر اعترا ضهای شدید با تیتر بزرگ در صفحه اول نوشت: وق تها برای دیدن برادران و بستگان
و با نهایت تأسف استعفای دولت را مردم سرانجام ناچار به کنار‌هگیری شد. «توطئه آمریکا برای مداخله در ایران به رم ،لندن و جنوب فرانسه سفر
پذیرفتیم و تا تعیین دولت جدید فاش شد ».ذیل این عنوان با حروف م یکرد .به پاریس هم هر وقت که
خودتان با تشریک مساعی معاونان فرصتی دست م یداد سری م یزد .جز
وزارتخان هها مراقب کلیه امور کشور بقیه مطلب در صفحه 30روزنامه براساس این برنامه ،آمریکا مبلغ 35اما در همان مدت کوتاه ورشکستگی قرمز نوشته شده بود: این سفرها زندگی در اروپا تقریباً به
همان روال زندگی ایران م یگذشت.
باشید». میلیون دلار به ایران وام م یداد .آن هم کشور را اعلام کرد و کوشید تا نیروی «علی امینی در برابر 35میلیون دلار به شرح زیر مندرج شده بود: با این فرق که هر روز یادداش تهای
م یبینید که در آن روزهای مبهم روزانه م ینوشت و حدود 11صبح
شانزده سال پیش به فرمان شاهانه وام آمریکا به نخس توزیری رسید ».به وسیله آرمین مایر ،سفیر پیشین در شرایطی که اوضاع مالی ایران بسیار دفاعی مملکت را کاهش دهد .امینی به کافه رستوران برتراند م یرفت و با
و نظر به اعتمادی که به حسن بعضی از ایران یهای مقیم ژنو درباره
کفایت من داشت هاند به نخس توزیری مسائل روز حرف می‌زد .صحبت
منصوب شد‌هام و پس از چهارده ماه کردن با مرحوم جما لزاده هم یکی
زمامداری استعفایم را «با نهایت از دلخوش یهایش شده بود .بعضی
تأسف» و «کمال قدردانی از زحمات ش بها برای صرف شام به رستوران
خستگ یناپذیر و صمیمیتی که در شیراز که متعلق به اسفندیار بزرگمهر
کارها همیشه داشت هام» پذیرفت هاند. بود ،می‌رفت .در آن زمان سپهبد
چنین که پیداست نه انتصابم به
میل و خواست یک مشاور بیگانه بختیار به قتل رسیده بود.
بوده است ،آن هم با گروکشی 35 در مراجع تهای سالانه به ایران
میلیون دلار و نه استعفایم با آن مایه به غیر از دیدار با دوستان و بستگان،
قدردانی و تأسف «ناچار» و «در برابر به توسعه درمانگاه امین‌الدوله در
اعتراض شدید مردم» .پس سازنده آن کهریزک مشغول م یشد .در یکی از
خبر را و کسی را که دستور انتشار همین سفرها مرحوم دکتر محمدرضا
متح دالمآل گون هاش را داده است ،به حکی مزاده پیشنهاد کرد که امر توسعه
حق باید به جرم جسارت و توهین به درمانگاه به وی واگذار شود .در
مقام سلطنت قابل تعقیب دانست .اما ظرف چند سال این مرد با پشتکار،
هنوز کسی درباره این شایعه که من پاک و خ ّیر موفق شد که با استفاده
مملکت را ورشکسته اعلام کردهام، از زمین‌هایی که موقوفه درمانگاه
بیان مستند و متینی نکرده است تا امی نالدوله بود و مساعد تهای دولتی
جواب بشنود .در حالی که سازنده و غیردولتی ،بزرگ‌ترین آسایشگاه
خبر روز شنبه س یام مهر مغرضانه معلولین کشور را بنا کند .دیدار از
اوضاع مملکت را در آن روزهای آسایشگاه و مشاهده پیشرفت آن یکی
شانزده سال پیش چنان تصویر کرده از لذ تهای بزرگ پدرم در اقام تهای
است که وام دهنده در مقابل 35
میلیون دلار م یتوانسته است فقط کوتاه مدتش در ایران بود.
به من اعتماد کند و به مملکتی، در سال 1354پدر و مادرم تصمیم
نخس توزیر تحمیل کند 35 .میلیون گرفتند بیشتر وقت خود را در ایران
دلاری که م یدانیم امروز در دورانی بگذرانند .به این منظور خانه پارک
که شکفتگی اقتصاد می‌نامند ،هر امی نالدوله را به فروش رساندند و در
معامل هگر ایرانی به سادگی توانایی اراضی خانوادگی الهیه ،خانه جدیدی
خرج کردن آن را دارد .درباره سانسور بنا کردند .از آ نجایی که مادرم شرط
شدید مطبوعات و زندانی کردن کرده بود که ارباب رجوع دکتر امینی
هزاران نفر از مخالفان خود ،دیگر در محلی غیر از خانه به ملاقات او
چیزی نم یگویم که ،حدیث نیک و بیایند ،پدرم آپارتمانی در خیابان
بد ما نوشته خواهد شد ـ زمانه را ورق خردمند شمالی به اسم من ابتیاع
نمود .فکر نم یکنم بیش از چندبار در
و دفتری و دیوانی است». این دفتر کار از کسی پذیرایی کرده
«دنباله دارد»
