Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۶۳ (دوره جديد
P. 12
خود بر جای گذاشت که بنا بر شرایط داریوشهمایونروزنام هنگاریبرجسته، صفحه - Page 12 - 12شماره 163
موجود در خاورمیانه ،بسیاری از آنها نظری هپردازی جستجوگر و نوجو ،و جمعه 11تا پنجشنبه 17خردادماه 1397خورشیدی
همچنان معتبرند و گویی همین امروز سیاستمداری مل یگرا و میه ندوست
نگاشته شدهاند .مقالات قدیم یوی بود که بر نقش موثر ایران در مناسبات دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران ()71
در ده ههای سی تا پنجاه خورشیدی
همچنین بازتاب مستند موقعیت منطق های و جهانی آگاهی داشت. ( کیهان لندن شماره ) 1252
سیاسی و اجتماعی ایران هستند. وی سالهای طولانی در روزنام ههای
داریوش همایون از همین رو ما به بازنشر گلچینی از معتبر ایران قلم زد و از بنیانگذاران احمد احـرار مینویسد« :حزب دموکرات بعد حاجی میرزا یحیی دولتآبادی
آثار داریوش همایون میپردازیم که اصلی روزنامهی «آیندگان» بود از عقد قرارداد مبتنی بر عقاید در خاطرات خود (حیات یحیی)
(۵مهر،۱۳۰۷تهران۸-بهمن،۱۳۸۹ژنو) در سالهای تبعید پس از انقلاب ۵۷ که صفح های نوین در تاریخچهی در مقام مخالفت م ینویسد« :هیچ اساسی مملکتی بر دو فریق شده مینویسد« :روزنامۀ ایران در این
با کیهان لندن نیز همکاری نزدیک روزنامهنگاری ایران گشود.همایون وطنخواهی میل ندارد اختیار اداره بودند .علت اصلی آن بود که وقت با کمکخرجی که از دولت
داشت .مقالاتی که در این ستون مهارت روزنامهنگاری و تسلط خود کردن امور مالی ،دیون و منافع روزنامۀ ایران در آن اوقات تحت میگیرد در تحت مدیری میرزا
م یخوانید ،از آرشیو کیهان لندن بر زبان فارسی را با ایدههای سیاسی کشورش را به دست اجنبی بسپارد، نظر و بهدستور مؤلف این تاریخ تقی بهار ملکالشعرای خراسانی
خویش در هم آمیخت و از دههی ۳۰ خاصه به دست آن نوع اجنبی که نوشته و اداره میشد و مرا عقیده د ا ئر ا ست .ملکا لشعر ا شخص
انتخاب شدهاند. خورشیدی به این سو ،نوشت ههایی از تا دیروز مورد سوء ظن ملت ایران آن بود که باید مردم را در نوشتن ادیب آزادیخواهی است ،در دورۀ
بوده و خاطراتی گدازنده از خود در عقاید موافق و مخالف آزاد گذاشت س ّیم مجلس شورای ملی نمایندۀ
نگاه غير سياسی به مشروطيت ذهن این ملت باقی گذاشته است». و افکار را سانسور و حبس نکرد و خر ا سا ن شد ه سا ز ش ننمو د ه
و سپس به توجیه آن میپردازد: در روزنامۀ ایران نیز این سلیقه را است .در مهاجرت آسیبی به او
کیهان لندن شماره 16 - 1122شهریورماه 1385 «تا اینجا خیلی طبیعی است. مجری داشته بودم و مقالاتی بر له و رسیده به تهران برگشته است و
اما از آن طرف امتحان الیمی که علیه قرارداد انتشار میدادم .جمعی چون فرقۀ دموکرات دو قسمت
مجاهدين مشروطه خواه پس از فتح تهران وثو قالدوله مل کالشعرای بهار
ايران نيست .از ميان رفتن تهديد جنبشی آزاديخواهانه ،ترقيخواهانه، صد سالگی انقلاب مشروطه که ملت در عرض این چهارده سال از اعضای کمیتۀ حزب دموکرات شدهاند ـ تشکیلی و غیر تشکیلی
هميشگی تقسيم و تجزيه ايران به و ناسيوناليستی که از ده ههای پايانی در جاها و از سوی گروههای بسيار، از بیتجربگی و عدم بلوغ خود با این سلیقه مخالفت کردند و ـ و وثوقالدوله سردستۀ تشکیلیون
دست نيروهای برتر بيگانه مسأله عدم سده نوزدهم درگرفت و صد سال بزرگ داشته شد دو روند را آشکار داده است ،بالاخص اعمال بیرویه در روزنامۀ رعد بیانیهای مبنی بر شده است شاعر مزبور هم که از
تمرکز را نيز گشوده است .تحريکات پيش به پيروزی رسيد ــ يک انقلاب کرد .روند نخست پذيرفته شدن سنت و بیفکر و اندیشه که در عرض موافقت قطعی با قرارداد و تقریباً رفقای مهاجرش دلخوش نبوده
همسايگان هست ولی آنها دربرابر سياسی ـ فرهنگی بود که جامعه مشروطه از سوی بيشتر گراي شهای سالهای اخیر از بعضیها بهظهور به مخالفت با من که همکار آنها و است با این جمع همدست و
ايران به شمار نمیآيند .ما ديگر ايرانی را از زمين قرون وسطائيش کند سياسی است .پس از سه دهه بی رسیده ،به هر زمامدار فعال و به عضو کمیته بودم انتشار دادند و از همداستان شده است و چون سید
بيم یاز برقراری حکوم تهای محلی بی آنکه آن را به استواری در زمين اعتنائی اکنون به نظر میرسد که هر کسی که از مظاهر مدنیت بویی این رو افتراقی در جمعیت تولید حسین اردبیلی مدیر روزنامۀ ایران
در ايران و سپردن اداره امور محلی تجدد بنشاند .اين سنت در پيروز یها مشروطيت به عنوان ميراث ملی برده باشد ،و ایران خراب و بیلیاقت گردید و رئیسالوزرا خود علت اصلی که از دموکراتهای ضد تشکیلی
به مردم هر محل و رعايت حقوق و ناکام یهايش هنوز بسيار سخنان همه ما پذيرفته میشود .در سه را هم دیده باشد ،حق اذعان به این بوده است وفات میکند ملکالشعرا
شهروندی به معنی اعلاميه جهانی درباره امروز و آينده ايران دارد .صد دهه گذشته يک گرايش سياسی به حقیقت تلخ و تأسفآور را میدهد حاجی میرزا یحیی دول تآبادی مدیر روزنامۀ مزبور و طرفدار
حقوق بشر و ميثا قهای آن نداريم. ساله گذشته ايران در ساختن بر اين ميراث ملی توجه شايست هاش را که در اوضاع کنونی کشور ما، سیاست تشکیلیون میگردد ...در
عدالت اجتماعی ديگر دو سر طيف آرما نهای مشروطه و مبارزه با آن م یکرد بی آنکه حق انحصاری برای آمال ملی نمیتواند با آمال فعلی این افتراق گردید و بالنتیجه از قوای این وقت یکی از دموکراتهای ضد
سياسی را به شدت گذشته از هم آرمانها گذشت و اکنون ملت ما خود بشناسد .امروز اکثريتی به صد و احتیاجات روزم ّرۀ مردم تطبیق حامیۀ او کاسته شد. تشکیلی ،یکانی نام ،خود را به
جدا نم یکند .زياده رو یهای اقتصاد در پرتو تجرب ههای سده گذشته ،در سال پيش خود با نگاه ستايشی که کند ،و چون وضع چنین است حوزۀ این روزنامۀ نیمرسمی دولت
بازار بی خبر از مسئوليت اجتماعی، شرايطی که اساسا مانند دوران انقلاب سزاوار آن است م ینگرند و ريش ههای افراد مملکت باید تحقق آمال ملی احمد شهریور در تاریخ خود می انداخته ،مقالۀ نگارنده را با امضای
و کوتاه یهای اقتصاد فرماندهی بی مشروطيت است ،باز درگير کارزاری خود را به روزهای روشنتری موکول نویسد فیمابین حزب دموکرات پور ایران در مخالفت با قرارداد
خبر از مردم ،بر جريان اصلی سياست است که مشکل تاريخی واپسماندگی خويش را در آن م یيابند. کنند و به آمال و احتیاجات بالفعل تفرقه حاصل است .یک دسته موافق سلیقه خود دیده از روی باز
ايران آشکار شده است و چپ و راست ايران را خواهد گشود .يکبار ديگر روند دوم جدا کردن مشروطيت از خود بپردازند .بهعبارت دیگر ،ایران به سرکردگی ملکالشعراء مدیر بودن ستون روزنامه برای مقالههای
به ميانه گرايش يافت هاند .سرانجام، فشار برای دگرگونی و تجدد و رسيدن يک شکل معين حکومت است که به مجبور است با تمام آن تلخیها و روزنامۀ ایران اجتماع دارند و
تضاد ميان فرهنگ سنتی و فرهنگ به جهان مدرن ،نه از بالا بلکه از درون بسياری کمک کرده است مشروطه را مصیبتهایی که در عرض سالهای دستۀ دیگر به سرکردگی میرزا موافق و مخالف نشر میدهد.
مدرنيته که از چيرگی آخوندها جامعه بر رژيم یفرو رفته در ارتجاع از آن خود بدانند .پادشاهی مشروطه اخیر دیده ،عجالتاً دندان روی جگر محمدحسین صدرائی تاجر و سید
بر تودههای مردم و تا چند گاهی مذهبی از بدترين نمون ههای صفوی اکنون در گفتمان سياسی ايرانيان بگذارد و با یکی از دول عظیم دنیا محمد تدین .رئیسالوزرا متمایل حاصل مضمون مقاله آن که:
روشنفکران ،بر م یخاست ،به سود و غير آن ،وارد م یشود و دير يا زود همۀ جنبش مشروطه را تشکيل که اطمینان به صمیمیت و عدالت سیاست خارجی ایران باید در
فرهنگ مدرنيته از ميان رفته است. نمیدهد ،به اين دليل ساده که او داشته باشد طرح دوستی و اتحاد به دستۀ اخیر است»... مجمع اتفاق ملل روشن بگردد نه در
بی اعتباری آخوندها و آزادی روز بر آن پيروز خواهد شد. جنبش مشروطه ،پادشاهی را به بریزد و از معلومات و دانش او در هر سرمقالۀ «ایران» که میرزا محمد پسقلعۀ شمیران تهران .من از ج ّو
افزون روشنفکران از سيطره تفکر ما امروز در پگاه سده تازه مانند ايران نداد .پادشاهی بود ،و در انقلاب ملکزاده خراسانی برادر بزرگ هوای آزاد خبر گرفتهام که انگلیس
اسلامی ،به سود فرهنگ مدرنيته آن زمان که ايران از سدهای به مشروطه نقش دو سه هزار ساله آن کاری استمداد جوید. ملکالشعرا مدیر و ملکالشعرا خدای دنیا نیست .قطع و فصل امور
کار م یکند .ديگر نم یتوان با «آنچه سده ديگر پا میگذاشت با همان دست کم روی کاغذ تغيير يافت. سردبیر آن بود ،در 23مرداد 1298 در مجمع وزرای دول بهنام مجمع
خود داشت» جلو آنچه را که م یبايد مسايل بنيادی دفاع از يکپارچگی و امروز برای عموم جمهوريخواهان و با این مقدمه ،و با اعتراف به این نشا ند هند ۀ سیا ست د و پهلو ی اتفاق ملل انجام میگیرد و چند
يگانگی ملی ،مردمسالاری و حقوق هواداران پادشاهی ،حکومت مشروطه که هیچ وطنپرست حقیقی حاضر این روزنامه در برخورد با قرارداد ماده از مواد قرارنامه موقتی مجمع
داشت گرفت. بشر (دمکراسی ليبرال) ،عدم تمرکز معنای درست خود را میيابد ـ نمیشود چنین موادی را که در وثوقالدوله است .این مقاله ،از اتفاق ملل را که ملتهای مانند ملت
صد سال پيش بهترين ايرانيان حکومتی ،عدالت اجتماعی و توسعه حکومت مشروع قانونی ،بر پايه قرارداد اخیر ایران و انگلیس آمده طرفی به مضا ّر و از سوی دیگر ما میتوانستند از آنها در سیاست
برای آزادی و ترقی ،و از آن فور یتر، همه سويه جامعه سروکار داريم. قانون اساسی که مردم گذاردهاند. است از روی میل بپذیرد ،آن دسته به ضرورتهای عقد قرارداد اشاره خارجی خود استفاده کنند بیان
استقلال و پاي هگذاری يک حکومت تفاوت در اين است که گذشته چنان حکومتی م یتواند به صورت از وطنپرستان حقیقی که بدبختی کردم .به مض ّرتهای قرارداد و
مرکزی نيرومند ،پيکار میکردند. از بوجود آوردن زيرساختهای پادشاهی يا جمهوری باشد که جز بزرگ ایران را در فقدان تمدن ،در میکند: مخالفتهایی که با قانون اساسی
امروز خواستهای فوری تر آنان اقتصادی و اجتماعی لازم برای ویرانی زمینهای کشاورزی ،و در « ...افکاری که امروز در اطراف دارد اشاره کردم و بالاخره تذکر
برآورده شده است .ايران مد تهاست تحقق آن آرمانها ،تضادهاتی که در شکل تفاوتی ندارند. رواج فقر عمومی میدانند ناچارند این مسأله ایجاد شده از سه قسم دادم که بزرگتر عیب این قرارداد
حکومت مرکزی نيرومند دارد و کسی در آن صد سال کار ايران را با همه اين دو روند میتواند باز جامعه اعتراف کنند که دولت ایران در این است که بیمدت میباشد و
نم یتواند استقلال آن را تهديد کند. دستاور دهابه شکست کشاند همه يا سياسی ما را به همرائی (کانسنسوس) وضع کنونیاش ،چارهای جز این خارج نیست، این که معلوم نیست اگر روزی
اکنون م یبايد تمرکز را بر دو خواست گشوده شده اند و يا گشودنشان آسان ملی ببرد ـ هنگامیکه تفاوت در نداشت که با یک دولت اجنبی طرح 1ـ افکاری که هیچ نمیدانند روس سر برآورد و مدعی حقوقی
اصلی ديگر مشروطه خواهان ،آزادی و بر نا مهها ی سيا سی ،گر و هها ی الفت و مو ّدت بیفکند ،به صمیمیت و فقط تحت تأ ثیر ا حسا سا ت در این مملکت گردید جواب او
ترقی ،بگذاريم .آرما نهای دمکراسی و تر شده است. گوناگون را به اردوهای دشمن بخش او دلگرم باشد ،و از او کمک بخواهد. برافروخته یا بهعلت تأثیر و نفوذ را ما باید بدهیم یا بهعهدۀ دولت
حقوق بشر و امروزين کردن فرهنگ تضاد ميان آزادی و توسعه ،ميان نم یکرد زيرا در اصول و اولوي تهای بهعبارت دیگر ،حکومت ایران خود
و سياست ايران و رساندن جامعه يک جامعه دمکراسی ليبرال با پايهای همرای میبودند .اين نگاه را ناگزیر میدید که با یک دولت دیگران حرف میزنند انگلیس است.
ایرانی به پيشرفتهترين کشورهای جامعه ای که به شتاب خود را از تازه را به جنبش مشروطه م یبايد 2ـ افکاری که میدانند ولی سطح نشر این مقاله تأثیر شدید کرده
جهان ،پس از صد سال هنوز تازگی جهان کهنه آزاد م یکند ديگر چنان ارج گذاشت .نگرش درست تاريخی خارجی قرارداد ببندد». دانش و معلوماتشان عمیق نیست مل ّیون وطنپرست را روح تازه
و نيروی زندگی خود را نگهداشته نيست که دربيشتر صد ساله گذشته همواره به درست شدن سياست سرمقالۀ «ایران» با طرح دو ایراد بخشیده بر جرأت و جسارت آنها در
است .مردم ايران بيش از هميشه در بود .استوار شدن پايههای جامعه م یانجامد .نگاه تاريخی به سياست اساسی بر قرارداد ،آمادگی روزنامه بلکه سطحی و ظاهری است مخالفت کردن با قرارداد میفزاید
تکاپوی اين آرما نهايند .کار ما هيچ شناختی مردمسالاری در ايران ــ همان اندازه سازنده است که نگاه را برای طرح نظرات موافق و مخالف 3ـ افکاری که به حقایق مطلب و مدیر روزنامه مورد تعرض قرارداد
آسان نيست ولی دستهای ما پر زير ساخ تهای اجتماعی و اقتصادی سياسی به تاريخ ،گمراه کننده .در اعلام میکند« :تنها ایراد معقول و واردند و از تمام رموز و جزئیات گذارندگان میگردد .این است که
تر است .ملت ما با آنکه در چنگال صد ساله گذشته ــ و دگرگونی نظام اين صدمين سالروز انقلاب مشروطه منطقی که ممکن است به عمل مدیر روزنامۀ ایران در شمارۀ بعد
اوليگارشی آخوندی و جهان بينی ارز شها به سود دمکراسی ليبرال ،و برای نخستين بار در شصت سال و دولت گرفت در دو سؤال کوتاه آن باخبر» از مقاله مزبور جوابی مینویسد
قرون وسطائيش دست و پا م یزند در روياروئی با رژيم یکه نفی آزادی و بيشتر ،به خوبی میشد نشانههای که حاصلش دو مطلب است .یکی
يک سرچشمه زاينده انرژی است و توسعه هردوست ،ديگر مشکل نظری زوال نگرش سياسی و «غير تاريخی» خلاصه میشود بیاهمیتی مجمع اتفاق ملل و این
ما در جهانی بسر م یبريم که شاهد عمده ای در اين زمينه نگذاشته است؛ به تاريخ مشروطه را ديد .چه در 1ـ چرا دولت ایران میان این که مجمع مزبور مانند انجمن صلح
پيروزیهای روزافزون دمکراسی و م یتوان ،و م یبايد ،آزادی و توسعه را ارزيابی اولوي تهای مشروطه خواهان همه دولتها فقط به دولت انگلیس لاهه است که نتوانست در سیاست
حقوق بشراست .نظا مهای استبدادی و چه شناخت محدودي تهای بزرگ مراجعه کرد و آن دولت را مقدم بر دول و ملل تأثیری داشته باشد و
و واپس مانده در وضع دفاعی هستند با هم داشت. مادی جنبش مشروطه روشن بينی دیگر احتیاج شدید دولت به وضع
و ارتجاع و تروريسم بنياد گرايان تضاد ميان ناسيوناليسم نگهدارنده تازه ای به جای بهره برداری سياسی دیگران شمرد؟ این قرارداد برای موفق شدن به
اسلام یبا همه توحش و خشونت خود و ضرورت وابستگی استراتژيک به يک 2ـ و اگر مراجعه به دولت
ابرقدرت دربرابر جهانجوئی ابرقدرت دو نسل گذشته آمده است. انگلستان را حقیقتاً لازم و اجتناب اصلاحات داخلی».
در نبردی بازنده است. ديگر ،با فروپاشی شوروی برطرف *** ناپذیر میشمرد ،چرا یکی از دو ملکالشعرای بهار در «تاریخ
شده است .ديگر ابر قدرتی هم مرز دولت خارجی دیگر را در این مختصر احزاب سیاسی ایران»
سنت مشر و طه خو ا هی ــ
قرارداد شرکت نداد؟»