Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۸۴ (دوره جديد

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪1650‬‬
‫جمعه ‪ 4‬تا پنجشنبه‪ 10‬آبا ‌نماه ‪1397‬خورشیدی‬

‫محلّی که برای اخذ رأی طرفداران‬ ‫«ما معتقدیم که مص ّدق اینک‬
‫دست به بزرگترین قمار خویش زده‬
‫مجلس در نظر گرفته شده‪ ،‬مقابل‬ ‫است که یا برنده همه چیز یا بازنده‬
‫همه چیز م ‌یگردد‪ .‬ما باور داریم که‬
‫مجلساستوروییکپلاکار ِدبزرگدکتر مح ّمد مص ّدق؛ آسیب شناسی یک شکست‬ ‫مص ّدق با روحیه کنونی اش‪ ،‬هرج‬
‫این جمله بچشم می خو َرد‪.‬‬ ‫و مرج و انقلاب را ‪ -‬به راحتی ‪-‬‬
‫بر آنچه که به مفهوم «تسلیم به‬
‫‪« -‬کسانی که اينجا رأی می دهند‪،‬‬ ‫انگلیس» تل ّقی م ‌یکند‪ ،‬ترجیح‬
‫م ‌یدهد ‪ ...‬ما نم ‌یتوانیم این احتمال‬
‫طرفدار انحلال مجلس هستند»‬ ‫بخش (‪)14‬‬ ‫* نگاهی به کارنامة سیاسی دکتر مح ّمد مص ّدق‬ ‫را که وی دست به یک اقدام‬
‫تا ساعت‪ 9‬به وقت محلّی‪ ،‬فقط‬ ‫نسنجیده غیرقابل برگشت نزند‪،‬‬
‫ندیده بگیریم ‪ ...‬ما عقیده داریم که‬
‫سه نفر برای اعلام رأی «نـه» در این‬ ‫علی میرفطروس‬ ‫* دکتر جلال متینی * ناشر‪ :‬شرکت کتاب‪ ،‬آمریکا‪1384 ،‬‬ ‫مص ّدق بیشتر از پیش به اقدامات‬
‫صندوق حضور یافتند و از این سه‬ ‫ضدانگلیسی و ضد بیگانه به منظور‬
‫برانگیختن احساسات و منحرف‬
‫نفر‪ ،‬تعداد زیادی عکس گرفته شد و‬ ‫ساختن توجه مردم از نقاط ضعف‬
‫دولت خود‪ ،‬روی آ َو َرد‪( ».‬گزارش‬
‫از آنها فیلمبرداری شد و مورد اهانت‬ ‫=مص ّدق‪ :‬شاه فرمان عزل مرا نم ‌یتواند بدهد و بر فرض هم بدهد ما به او گوش نم ‌یکنیم‬ ‫هندرسون‪ ،‬سفیر آمریکا در ایران‪،‬‬
‫بتاریخ ‪ 15‬ژانویه ‪ 25 =1952‬دی ماه‬
‫و آزار قرار گرفتند‪.‬‬ ‫=به جرأت می توان گفت که با استعفای شخص ّی ‌تهای ممتاز جبهه م ّلی ‪ -‬در اعتراض عملی به تصمیم غیرقانونی مص ّدق‬ ‫‪ ،1331‬تلگراف شماره ‪-1/888.10‬‬
‫دیشب (یکشنبه) حوادثی در‬
‫‪)1552‬‬
‫منزل آیت الله کاشانی ‪ -‬که به تمام‬ ‫برای انحلال مجلس‪ -‬از وقوع رویدادهای ناگوار ‪ 25‬تا ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬نیز جلوگیری می شد‪.‬‬ ‫این گزار ِش هندرسون (که با‬
‫«مسلمانان حقیقی» توصیه کرده تا‬ ‫مص ّدق رابطه ای بسیار نزدیک و‬
‫صمیمانه داشت) روا ِن سیاسی و‬
‫=تظاهرات حزب توده در سالگرد ‪ 30‬تیر‪ ،‬عظمت‪ ،‬توانمندی و قدرت تشکیلاتی این حزب و ضعف و بی نوائی جبهه م ّلی این رفراندوم را تحریم کنند ‪ -‬رخ داد‪.‬‬ ‫روحیه ناسازگار دکتر مص ّدق در‬
‫طرفداران مص ّدق بُطری‌های‌‬ ‫مقابله با رویدادهای آینده را ‪ -‬به‬
‫را آشکار ساخت‪.‬‬
‫بنزی ِن آت ‌شزا به طرف منزل آیت الله‬ ‫روشنی‪ -‬نشان می دهد‪:‬‬
‫‪ُ -‬عمده کردن اختلافات با شاه‬
‫کاشانی پرتاپ می کردند و نزاعی در‬ ‫برای کسب هر چه بیشتر قدرت‬
‫سرنوشت رویدادهای منجر به ‪ 25‬و مص ّدق‪ -‬مستثنی می کنم چرا که وی تجاوزات آشکار به حقوق اساسی می آهن) آراء خود را به صندوق بریزند‪ .‬اطراف منزل ایشان در گرفت که یک‬ ‫نظامی و تسلّط بر نیروهای ارتش‬
‫پس از انشعاب از حزب توده و حزب زند و ح ّتی چارچو ‌بهای پذیرفته شده تمام سفارتخان ‌هها بسته اند و حدود سه نفر کشته و نزدیک به صد نفر مجروح‬ ‫‪ 28‬مرداد ‪ 32‬را رقم زد‪.‬‬ ‫توسط دکتر مص ّدق و تظاهرات ‪9‬‬

‫سئوال این است که با وجود زحمتکشان‪ ،‬در بمباران توهین‌ها اسمی را نیز زیر پا می گذارد‪ ،‬چیزی هزار نیروی نظامی از ‪ 4‬نقطه محل اخذ شدند و امروز صبح گرو‌ههای مس ّلح‪،‬‬ ‫اسفند ‪،1331‬‬
‫مخالفت‌های آشکار شخص ّیت‌های و تبلیغات این دو حزب‪ ،‬هنوز کمر باید وجود داشته باشد تا تصمیمات رأی و نقاط استراتژیک تهران محافظت منزل آیت الله کاشانی را محاصره‬ ‫‪ -‬ر ّد ِآخرین پیشنهادات مناسب‬
‫ممتاز نهضت م ّلی (مانند دکتر راست نکرده بود‪ .‬با این حال ‪ -‬چنانکه پیشوا را توجیه کند یا جلوی برو ِز خشم می کنند ‪ ...‬گرو‌ههای وابسته به حزب کرده و ورود به منزل ایشان ‪ -‬ح ّتی‬ ‫یا ممک ِن دول ‌تهای آمریکا و انگلیس‬
‫غلامحسین صدیقی‪ ،‬دکتر سنجابی‪ ،‬دیدیم ‪ -‬بیش از دیگ ِر یاران مص ّدق‪ ،‬مردم را بگیرد و آن را بسوی دیگری توده خیلی عظی ‌متر هستند و طول برای نزدیکان و بستگان وی ‪ -‬را‬ ‫درباره حل اختلافات مربوط به مسئله‬
‫خلیل ملکی‪ ،‬فروهر‪ُ ،‬مع ّظمی‪ ،‬پارسا‪ ،‬ملکی نسبت به تحول ّات ناگوار آینده سوق دهد‪ .‬در جنبشی که دکتر محمد ص ‌فهای آنان به چند صد متر بالغ ممنوع کرده بودند‪ .‬آیت الله کاشانی‬
‫مص ّدق رهب ِر آن بود‪ ،‬این «چیز»‪ ،‬غالباً م ‌یشود‪ .‬شعارها و پلاکاردهای جبهه مج ّدداً رفراندوم برای انحلال مجلس‬ ‫حسیبی و دیگران) با انحلال مجلس و به وی‪ ،‬هشدار می داد‪:‬‬ ‫نفت (در ‪ 29‬اسفند ‪،)1331‬‬
‫‪ -‬ر ّد پیشنهاد شاه برای کناره‬
‫انجام به اصطلاح رفراندوم‪ ،‬چرا آنان با ‪« -‬آقای دکتر مص ّدق! این راهی «دست انگلیس ‌یها» و «عوامل بیگانه» ملی حاکی از اعلام حمایت از دکتر را تحریم کرد و اعلام نمود که هر‬ ‫گیری مص ّدق و انتخا ِب شخ ِص‬
‫مص ّدق و درخواست انحلال مجلس رأئی که مص ّدق در این رفراندوم زیر‬ ‫تشکیل یک «جبهه امتناع» از دولت که شما می روید به جهنم است»‪ .‬نامیده می شد‪.‬‬ ‫دیگری (مانند اللهیار صالح یا حسین‬

‫مص ّدق استعفاء ندادند؟ و یا با اقدامی به جرأت می توان گفت که با استعفای به هر حال‪ ،‬در شرایطی هیجانی‪ ،‬است‪ ،‬در حالیکه شعارهای حزب حمایت سرنیز‌هها و تان ‌کها بگیرد‪،‬‬ ‫م ّکی) توسط مص ّدق‪،‬‬
‫یکپارچه و مشترک‪ ،‬مص ّدق را به قبول شخص ّی ‌تهای ممتاز جبهه ملّی یا اعتراض شتابزده و غیرقانونی‪ ،‬با حمایت گسترده توده ‪ -‬اساساً ‪ -‬علیه مجلس است و موجب بطلان هر قرارداد بین المللی‬ ‫‪ -‬تعقیب قضائی سرلشکر زاهدی و‬
‫و تمکین اعتراضات درست خویش‪ ،‬بازدارنده آنان به تصمیم دکتر مص ّدق برای سازما ‌نها و سندیکاهای حزب توده درخواست تشکیل مجلس مؤ ّسسان است که در آینده منعقد نماید» (‪)2‬‬ ‫دکتر بقائی به اتهام واهی شرکت در‬
‫قتل سرلشگر افشار توس و شکنجه‬
‫گزارشگر لوموند در گزارش بعدی‬ ‫و آزار دستگیر شدگان جهت اعتراف‬
‫و متح ّصن شدن این دو در صحن‬
‫خود خبر داد‪:‬‬
‫مجلس شورای ملی‪،‬‬
‫« ‪ ...‬طرفداران دکتر مص ّدق در‬ ‫‪ -‬چاپ محرمانه و غیرقانونی‬
‫‪ 312‬میلیون تومان اسکناس اضافی‬
‫تهران برنده شدند‪ .‬بر طبق خبر‬ ‫توسط دکتر مص ّدق و بیم از استیضاح‬
‫نمایندگان مجلس خصوصاً توسط‬
‫رادیو تهران‪ ،‬بیش از صد هزارنفر‬
‫حسین م ّکی‪،‬‬
‫به طرفداری از دکتر مص ّدق رأی به‬ ‫‪ -‬و سرانجام‪ :‬تصمیم ناگهان ِی‬
‫مص ّدق برای انحلال مجلس ‪ -‬که‬
‫انحلال مجلس و فقط ‪ 67‬نفر رأی‬ ‫نمایندگانش تحت تدبیر و نظارت‬
‫مأموران مص ّدق انتخاب شده بودند‬
‫مخالف دادند و این نتایج‪ ،‬مربوط به‬ ‫و خو ِد وی ‪80‬درصد این نمایندگان‬
‫را «نمایندگان واقعی مردم» نامیده‬
‫تهران است که حدود یک میلیون نفر‬ ‫بود‪ -‬با توجه به اینکه فقط چند ماه‬
‫به پایان دوره هفدهم مجلس باقی‬
‫جمعیت دارد‪»...‬‬
‫مانده بود‪...،‬‬
‫روزنامه معروف واشنگتن پُست‬ ‫همه و همه‪ ،‬نمون ‌ههایی از غلطیدن‬
‫مص ّدق به ورطه «هرج و مرج و‬
‫(چاپ آمریکا) نیز نوشت‪:‬‬ ‫انقلاب» و «اقدام نسنجیده غیرقابل‬
‫برگشت ‪ ...‬به منظور برانگیختن‬
‫«چیزی به سقوط دولت دکتر‬ ‫احساسات و منحرف ساختن توجه‬
‫مردم از نقاط ضعف دولت مص ّدق»‬
‫مص ّدق توسط مجلس باقی نمانده‬ ‫است که هندرسون – چند ماه قبل‬

‫بود که وی (مص ّدق) پیشدستی کرد‬ ‫‪ -‬آنها را پیش بینی کرده بود!‬
‫سالگرد ‪ 30‬تیر و حضور گسترده‬
‫و مجلس را منحل نمود‪.».‬‬ ‫و توانمند حزب توده و شعارهای‬
‫ماتیسون (‪( )Mattison‬کاردار‬ ‫رادیکال این حزب علیه سلطنت و‬
‫سفارت آمریکا در ایران) چند روز پس‬ ‫«امپریالیسم آمریکا و ایادی آن»‪،‬‬
‫شاید موجب دلگرمی مص ّدق در ادامه‬
‫از انجام رفراندوم گزارش داد‪:‬‬ ‫بازی با «کارت حزب توده» در مذاکره‬
‫با آمریکا‪ ،‬و نیز شاید موجب پُشتگرمی‬
‫‪ « -1‬با پایان یافتن رفراندوم‪،‬‬ ‫وی برای «اقدامات نسنجیده و‬
‫مص ّدق مجلس را – که پس از‬ ‫غیرقابل برگشت» (از جمله‪ ،‬انحلال‬
‫مطبوعات به عنوان آخرین پایگاه و‬ ‫مجلس) گردیده بود‪ .‬در هر حال‪،‬‬
‫سالگرد ‪ 30‬تیر و تظاهرات حزب‬
‫تریبون برای مخالفان محسوب می‬ ‫توده‪ ،‬عظمت‪ ،‬توانمندی و قدرت‬
‫تشکیلاتی این حزب و ضعف و بی‬
‫شد ‪ -‬از میان برمی دارد‪ .‬این عمل‬ ‫نوائی جبهه م ّلی را آشکار ساخت‬
‫بطوری که خلیل ملکی در ناباوری و‬
‫به روشنی ماه ّیت رژیم وی را مش ّخص‬ ‫ناتوانی از این تظاهرات عظیم به دکتر‬

‫می سازد که به موازات افزایش‬ ‫سنجابی گفت‪:‬‬
‫‪« -‬آقا! دیگر چه برای ما باقی‬
‫مخالفان و نارضایتی‌ها‪ ،‬مص ّدق به‬ ‫در رفراندوم انحلال مجلس‪ ،‬برای مخالفین و موافقین صندوقهای جداگانه گذاشته بودند!‬ ‫مانده؟ توده ای‌ها امروز آبروی ما‬
‫سوی سلطه جوئی پیش رفته و با به‬ ‫این عکس‪ ،‬موافقین رفراندوم را نشان م ‌یدهد‪.‬‬ ‫را برده اند‪ .‬این آقای دکتر مص ّدق‬
‫کارگیری بسیج مردم‪ ،‬به حفظ قدرت‬ ‫می خواهد با ما چه کار کند؟»‪.‬‬
‫(امیدها و ناامید ‌یها‪ ،‬سنجابی‪ ،‬ص‬
‫خود کوشیده است و می خواهد نفوذ‬
‫‪)138‬‬
‫شاه را از میان بردارد و ‪...‬‬ ‫***‬
‫تصمیم به انحلال مجلس شورای‬
‫‪ -2‬در حالی که به روشنی به نظر‬ ‫ملّی و انجام رفراندوم بقول هندرسون‪،‬‬
‫«بزرگترین قمار»ی بود که دکتر‬
‫می رسد مص ّدق به سوی حکومت‬ ‫مص ّدق با انجام آن‪ ،‬همه چیز را‬
‫باخت‪ .‬نتایج و کم و کیف انجام این‬
‫خودکامه فردی روی آورده‪ ،‬همزمان‬ ‫به اصطلاح «رفراندوم» (با وجود‬
‫مخالفت‌های اکثر یارا ِن نزدی ِک‬
‫با آن‪ ،‬با ضع ‌فهای داخلی متع ّددی‬ ‫مص ّدق) ‪ -‬در واقع ‪ -‬سرشت و‬

‫روبرو گردیده که می تواند کا ِر وی را‬

‫بطور فزایند‌های دشوارتر سازد‪ .‬ادامه‬

‫تو ّسل مص ّدق به بسیج مرد ِم کوچه و‬

‫بازار که به رفراندوم انجامید تدبیر‬

‫خطرناکی است که ممکن است‬

‫به طر ِف خو ِد وی کمانه کند‪.‬‬

‫مص ّدق در حالی که ریاست رژیمی‬

‫خودکامه را در دست دارد‪ ،‬فاقد‬

‫هر نوع سازمان توانمند و مقتدری‬

‫جدا از نیروهای مسلّح می باشد‪.‬‬

‫نخست وزیر ممکن است بخواهد‬

‫از تشکیلات سازمان یافته حزب‬

‫توده برای جبران نسبی این‬

‫کمبود استفاده کند‪ .‬روشن است‬

‫که مص ّدق می خواهد با انجام‬

‫مانور محتاطانه ای‪ ،‬از پشتیبانی‬

‫حزب توده استفاده نماید‪ ،‬یک‬ ‫حسین مکی‬ ‫هندرسون‪ ،‬سفیر آمریکا در ایران‬
‫نمونه کوچک‪ ،‬حاکی از آن است‬
‫انحلال مجلس‪ -‬از وقوع رویدادهای ناگوار در ‪ 12‬مرداد ‪ ،32‬مص ّدق‪ ،‬رفراندوم برای تغییر رژیم فعلی است‪ .‬نحوه اخذ که مص ّدق به طور پنهانی اجازه‬ ‫مجبور نساختند؟‬

‫پاسخ به این سئوال را باید در ‪ 25‬تا ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬نیز جلوگیری می شد‪ .‬برای انحلال مجلس را به شیوه‌ای رأی‪ ،‬مخفی نیست زیرا نه فقط یک داده تا حدا ّقل چهل گذرنامه برای‬
‫ُسلطه آن «روح توده‌ای» جستجو *** غیردموکراتیک برگذار کرد‪ ،‬شیو‌های محل جداگانه برای کسانی که می اعضاءحزبتودهجهتشرکتدر‬
‫خواهند رأی منفی بدهند در نظر گرفته‬ ‫که در هیچیک از نظا ‌مهای پارلمانی‬ ‫یکی دیگر از ویژگ ‌یهای جنب ‌شهای‬ ‫کرد که خلیل ملکی درباره جنب ‌شهای‬
‫کنگره جوانان در شهر بُخارست‪،‬‬ ‫شده بلکه هر یک از شرکت کنندگان در‬ ‫جهان سابقه نداشت‪ .‬خبرنگار روزنامه‬ ‫پوپولیستی در «جامعه توده وار»‬ ‫پوپولیستی و توتالیتاریستی به آن اشاره‬
‫صادر گردد‪ – 12( »...‬اوت ‪=1953‬‬ ‫این رفراندوم باید ورق ‌های را پُر کنند که‬ ‫معتبر ‪( Le Monde‬چاپ پاریس) از‬ ‫(‪ )Société de Masse‬ایجاد «از‬ ‫کرده بود‪ :‬در چنین جنب ‌شها «افرا ِد‬
‫‪ 21‬مرداد ‪ 32‬تلگراف ‪-8/788.00‬‬ ‫اسم و آدرس خود را روی آن بنویسند‪.‬‬ ‫تهران درباره چگونگی انجام رفراندوم‬ ‫خودبیگانگی» (‪ )Aliénation‬و‬ ‫باهوش و با قضاوت صحیح‪ ،‬در (روح‬

‫‪)1253‬‬ ‫توده ای)‪ ،‬شخص ّیت خود را از دست احساس «جنون جمعی» در میان برای انحلال مجلس با تیت ِر «اخذ آرای‬
‫می دهند ‪ ...‬هر کس‪ ،‬وقتی که در تود‌ههاست‪ .‬موج تظاهرا ِت جنون آمیز موافق و مخال ِف انحلال مجلس‪ ،‬در ‪2‬‬
‫«ادامه دارد»‬

‫زیرنویس ها‪:‬‬ ‫مرکز مختلف‪ ،‬انجام شد!» گزارش داد‪:‬‬ ‫و ابراز احساسات گریه آلود در ستایش‬ ‫توده‪ ،‬من ّحل شود‪ ،‬یک احمق از‬
‫« ‪ ...‬به نظر می رسد که یک توافق‬ ‫از «عظمت» و «آگاهی شگرف»‬ ‫او ساخته می شود» (نام ‌هها‪ ،‬صص‬
‫‪ 1-‬علی میرفطروس‪ ،‬ملاحظاتی در تاریخ ایران‪ ،‬صص ‪ .145-146‬در این‬ ‫ضمنی بین حزب توده و جبهه ملی‬ ‫و «ح ّقان ّیت تاریخی پیشوا»‪ ،‬از‬
‫باره نگاه کنید به بحث درخشا ‌نهانا آرنت در کتاب زیر‪:‬‬ ‫برقرار شده است‪ ،‬به این شکل که‬ ‫خودبیگانگی و بی ح ّسی اخلاقی‬ ‫‪ 120‬و ‪)354‬‬
‫طرفداران جبهه ملی در میدان سپه و‬ ‫تود‌هها و ح ّتی روشنفکران را تشدید‬ ‫من ‪ -‬الب ّته‪ -‬خلیل ملکی را از این‬
‫‪Hannah Arendt: Le systeme totalitaire, chapitre 2, Paris, 1972‬‬ ‫تع ّلل و یا امتنا ِع دیگر رهبران نهضت‬

‫‪2- Le Monde, 4 aoÛt, 1953, P 12‬‬ ‫ملّی ‪ -‬در اعتراض یکپارچه به دکتر م ‌یکند‪ .‬هنگامی که «پیشوا» دست به طرفداران حزب توده در ایستگاه (راه‬