Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۲۰۱ (دوره جديد
P. 12
صفحه - Page 12 - 12شماره 1667
جمعه 10تا پنجشنبه 16اسفن دماه 1397خورشیدی
تأملات بهنگام؛ پروژ هی ققنوس :عملیاتی شد ِن یکی دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران ()109
از اصول پهلو یگرایی
احمد احـرار ( کیهان لندن شماره ) 1290
اعلام موجودیت «پروژه ققنوس ایران» در کنار سربازان نداشت و کاملا پیدا عقیده داشت کرزن دستی از دور بر روایت دوم از علی اکبر دهخداست.
بود که با چنان خلق و خوی ازعهدۀ آتش دارد و اوضاع ایران را ب هدرستی مستوفی می‌نویسد« :مؤید این
و فقدان «تفکر فلسفی» در رهیافت پراکنده و مستقل را در جغرافیای =فارغ از اینکه این پروژه ادارۀ آنها نیز برنخواهد آمد .این بود ارزیابی نم یکند و نم یداند با امثال نظریه شرحی است که آقای دهخدا
آن به مشکلات جامع هی ایران خواهد ایران ،بدون نفی تفاو تهایشان در به نتایجی که برایش ترسیم که من و سرهنگ اسمایت دریافتیم نصر تالدوله و وثو قالدوله نم یتوان برای من نقل کرده است .ایشان
بود .هر چند این موضوع دغدغ های کنار هم قرار م یداد و هویتی جمعی شده برسد یا خیر ،آنچه دولت قوی تشکیل داد و بر امواج م یگویند در اوقاتی که سپهدار دوباره
اضطراری نیست اما غلب هی این «دید» و قدرتمند برای ساکنان این سرزمین بسیار ارزشمند به نظر برای او باید معاونی توانا پیدا کرد. رئیس‌الوزرا شده و به‌قول خودش
م یتواند موجب عدم شناخت عمیق کهن می‌ساخت .تقویت ملی‌گرایی می‌رسد ،گام مهمی است تماشای افسران و افراد ایرانی فزایندۀ بحران در ایران غلبه کرد. مشغول مطالعه برای تعیین وزرای
از ریش ههای فرهنگی برخی معضلات موجب جان گرفتن هویت ایرانی و که رضا پهلوی با ابتکار این به‌هنگام کار بسیار جالب بود .من در چنین احوال ،ژنرال آیرونساید خود بود ،روزی برای دیدار دوستان به
سبب حفظ استقلال کشور شد .بر پروژه برای عملیاتی کرد ِن چندین بار از اردوگاه آنان در آقابابا فرمانده جدید نیروهای بریتانیا در منزل امی نالملک (جناب آقای دکتر
اساسی میهن ما شود*. این اساس بود که ارتش ملی منظم یکی از ارکان اندیشه‌ی دیدن کردم .همۀ آنها افراد داوطلب شمال ایران (نور پر فورس) استقلال اسماعیل مرزبان) رفتم .پیشخدمت
شاهزاده رضا پهلوی ،در سالی که جایگزین قشون پراکنده و قومی پهلوی‌گرایی در آیندهی بودند .هنگامی که ش ّر اربابان قدیم عمل بیشتری ب هدست آورده بود و آمدن مرا به آقای دکتر اعلام کرد ولی
روزهای پایانی آن را م یگذرانیم نشان دوران قاجار گردید و با تکیه بر همین (افسران روسی) از سر آنها کم شد و ضمن اشتغال به وظایف نظامی خود، برخلاف معمول همیشه ،برگشت و
داد که با پختگی و اِشراف کامل به ارتش بود که آرامش و یکپارچگی به ایران برداشته است. به هر نسبت که سلامت نفس خود گوشۀ چشمی نیز به اوضاع سیاسی گفت قدری تأمل کنید و مرا به اطاق
صحن هی سیاست ایران م ینگرد .او در =اقبال به پهلوی‌گرایی را بازم ییافتند مرا بیشتر تحت تأثیر دیگر راهنمایی کرد .پنج شش دقیقه
آستان هی شصت سالگی با کول هباری ایران بازگشت. لزوما به معنی هواداری قرار می‌دادند .نقطۀ ضعف اصلی، ایران داشت. معطل شدم .از صاحبخانه خبری
از تجربیات تلخ و شیرین ،با علم به تکیه بر سکولاریسم ،موج ِب از بازگشت «سلطنت» به بیشتر در درجات پائین دیده م یشد. در جریان نقد کردن حوال هها از نشد .مناعت گریبانگیرم شد که
توانای یها و نقاط ضع فاش ،با آرامش و ممانعت از حضور اختلافات مذهبی ایران نیست بلکه توجه هرگز به آنها اجازه داده نشده بود طریق بانک شاهی و رساندن آنها برخیزم بروم .همین که از اطاق بیرون
ب یتوجه به حملات و لج نپراکن یهای و تفاوت‌های عقیدتی در اداره‌ی به این گفتمان ،در واقع که عقیده‌ای ابراز کنند و شخصاً به قوای انگلیسی متمرکز در قزوین، آمدم دو نفر را که قبل از من از اطاق
دستگاه تبلیغاتی فرقه‌ی تبهکار و کشور می‌شد و به افراد توانمند، احترام به اصولی است که مسؤولیتی را برعهده گیرند .زمانی سید ضیاءالدین طباطبایی یزدی با دیگر بیرون آمده بودند دیدم که در
جیره‌خواران خارج‌نشین این فرقه فارغ از باورها و عقاید مذهب یشان، ایرا ِن نوین را ساخته‌اند. طولانی آنها مانند بر‌ههای مطیع و ژنرال ادموند آیرونساید رابطه پیدا در راهرو ب هعجله دنبال هم م یدوند و
علیه او ،برنام ههایش برای آیندهی اجاز‌هی رشد و کسب تخصص برای هر نوع نظام سیاسی که در آرام رفتار م یکردند .از نظر آنها تنها کرد و در همان حال ،آیرونساید عقبی دنبال عبای جلوی را در دست
ایران را با تکیه بر سه اصل اندیش هی اشتغال در پست‌های حساس و آیند هی ایران بر سه اصل تغییر مطلوب در فعل و انفعالات یک ایرانی دیگر را بنام رضاخان در دارد و م یخواهد از رفتن او مانع شود.
اثرگذار دولتی و بخش خصوصی را مل یگرایی ،سکولاریسم و جدید این بود که حقوق خود را قشون قزاق شناخت و به توانای یهای بالاخره جلوی نزدیک در توانست
پهلو یگرایی عملیاتی م یکند. م یداد .تکیه بر سکولاریسم موجب تکنوکراسی شکل بگیرد، ب هموقع و بدون کم و کسر دریافت عبای خود را خلاص کرده از عمارت
در پایان باید باز به این نکته اشاره قطع دست آلود‌هی روحانیت شیعه خواه ناخواه پهلوی‌گرا او پی برد. خارج شود .همین که عقبی مأیوس
شود همچنانکه شاهزاده بارها به از موقوفات ،دادگا‌هها ،ثبت اسناد و م یداشتند. مق ّدر چنین بود که این سرباز شد و برگشت دیدم امین‌الملک
تلویح و تصریح بیان کرده ،اقبال به آموزش ابتدایی مملکت شد .بدون خواهد بود. رفته‌رفته ،طرز کار آتریاد تبریز سوادکوهی و آن روزنام هنگار یزدی، صاحبخانه است .با عذرخواهی از
پهلو یگرایی لزوما به معنی هواداری ارزش‌های سکولار و در حالی که توجه من و سرهنگ اسمایت را بی آنکه یکدیگر را دیده و شناخته معطلی مرا به اطاق خود برده و
از بازگشت «سلطنت» به ایران نیست قدرت آخوندهای شیعه پا برجا بود، یوسف مصدقی -روز جمعه جلب کرد .نفرات این واحد بشاش باشند ،متفقاً سرنوشت سیاسی ایران گفت :گرفتار سید ضیاءالدین بودم.
بلکه توجه به این گفتمان ،در واقع تأسیس نهادهایی چون دادگستری، مصادف با سوم اسفند ماه ۱۳۹۷ و سر حال و راضی بودند و کارهای را رقم بزنند .آیرونساید ،علت و این آقا م یخواهد در کابینۀ جدید
احترام به اصولی است که ایرا ِن نوین را فرهنگستان و دانشگاه تهران ناممکن خورشیدی ،از «پروژهی ققنوس ساد‌های را که به آنها محول م یشد چگونگی آشنایی خود را با رضاخان
ساخت هاند .هر نوع نظام سیاسی که در و آزادی زنان از قیود بَ َدوی شریعت ایران» در پایتخت ایالات‌متحده با اشتیاق انجام م یدادند ،اشتیاقی
آیندهی ایران بر سه اصل مل یگرایی، اسلام و اعطای حقوق مدنی به نیمی رونمایی شد .اید‌هی ایجاد این پروژه در خاطراتش آورده است:
سکولاریسموتکنوکراسیشکلبگیرد، متعلق به شاهزاده رضا پهلوی است. «سردار همایون ،فرمانده جدید
خواه ناخواه پهلوی‌گرا خواهد بود. از جامعه ایران ،محال بود. او در مراسم رونمایی از این پروژه ،طی
بازگشت به پهلو یگرایی ،برخاستن تکنوکراسی ،موتور محرک پیشرفت سخنرانی مختصری هدف از تشکیل سردار همایون سید ضیاءالدین طباطبائی
وطن ما از خاکستر کنونی ،نوزایی و توسعه سریع جامعه بود .ف نسالارا ِن پروژهی ققنوس را پاسخ به یک نیاز
و بازیابی عظمت ایران و در نهایت، ملی‌گرا و سکولار ،ضمن قریب به تاریخ ِی جامعه ایران -یعنی ایجاد که در دیگر واحدها اثری از آن بریگاد قزاق (جانشین استاروسلسکی) وزیر داخله شود .آنچه سعی کردم
پنجاه سال تلاش و کوشش ،کشور پیوند میان سیاست با دانش و برهان به چشم نمی‌رسید .فرماندۀ این با خانوادۀ سلطنتی نسبتی داشت به او حالی کنم این کار بی‌سابقه
بازگشت به آینده است. محروم و عقب‌مانده‌ی ایران را به واحد مردی بود بلندقامت ،با بینی و قبلا به‌عنوان دیپلمات در اروپا است و تا زمین ههایی برای آن تدارک
*عبارا ِت «دید علمی» و «تفکر درج های از رشد اقتصادی و صنعتی علمی -دانست. عقابی که چشمهای درخشانش به خدمت کرده بود .ب هعادت ایران یها نشود می ّسر نیست ب هخرجش نرفت
فلسفی» هر دو از کتاب «ملاحظات رساندند که در اواسط ده هی پنجاه از شواهد و قرائن چنین بر م یآید او سیمایی حاکی از سرزندگی و پس از صحب تهای طولانی و غالباً و بالاخره چنانکه دیدید با قهر از من
فلسفی در دین ،علم و تفکر» نوشت هی خورشیدی ،ایران قدرتمندترین که تعداد قابل توجهی از دانشمندان هشیاری م یبخشید ،حالتی که در بی سر و ته ،و دودکرد ن سیگارهای جدا شد که خط و نشا نهای خود را
آرامش دوستدار وام گرفته شده است. کشور خاورمیانه و یکی از سه قدر ِت و متخصصین ایرانی سراسر گیتی به آن مکان دور از انتظار بود .او مرا پشت سر هم ،بالاخره اعتراف کرد که
این کتاب که نخستین اثر آرامش متواز ِن آسیا بود .تعلق خاطر هیأت این پروژه پیوست هاند تا برنام ههایی ب هیاد راج ههای مسلمانی م یانداخت در واقع یک سرباز نیست و ب هدلیل دربارۀ ما عملی کند».
دوستدار– این تنها فیلسوف تاریخ حاکمه و بخصوص شخص رضاشاه دان شبنیاد برای حل مشکلات عظیم که در هند دیده بودم .نام او رضاخان وفاداری نسبت به مقام سلطنت است سید ضیاءالدین و نصرت‌الدوله،
معاصر ایران -است ،به خاطر تقارن به تکنوکراسی و تربیت متخصص در پیش روی ایرا ِن پس از براندازی بود .ب هخاطر دارم اولین بار که او را که فرماندهی قوای قزاق را به‌وی هردو ازجمله کسانی بودند که بحران
انتشار آن با سا لهای نخست وقوع صنایع و علوم جدید ،موجب عملی فرق هی تبهکار را آماده کنند .فارغ از دیدم از یک حملۀ جدی مالاریا سپرده‌اند .بنابراین از من خواست ایران را تنها درصورت روی کار آمدن
انقلاب وطن‌سوز ،۱۳۵۷در سال شد ِن بخش مهمی از اندیش هی تجدد اینکه این پروژه به نتایجی که برایش دستخوش تب و لرز شده بود .اما که شخصاً او را به بریگاد قزاق یک دولت قوی چار‌هپذیر م یدانستند.
نخست انتشارش چندان که باید و در ایران شد .تذکر چند بار‌هی این ترسیم شده برسد یا خیر ،آنچه بسیار من متوجه شدم که او هرگز ازپا هردو ،یکی در تهران و دیگری در
شاید خوانده نشد و سپس به محاق نکته خالی از فایده نیست که برخی ارزشمند به نظر م یرسد ،گام مهمی درنم یآید .تصمیم گرفتیم که او را معرفی کنم. لندن ،برای روی کار آوردن دولت
سانسور افتاد .دوستدار در این کتاب با هواخواهان پهلو یگرایی به غلط بجای است که رضا پهلوی با ابتکار این پروژه به‌طور موقت به فرماندهی بریگاد ب هاتفاق سردار همایون و سرهنگ قوی تلاش م یکردند .هر دو چشم
باری کاندیشی و مدا ّقه خاص خودش، تکنوکراسی از اصطلاح مدرنیسم برای عملیاتی کرد ِن یکی از ارکان اسمایت افسر انگلیسی متصدی امیدشان به یاری و همکاری دولت
به کاوش در سه مفهوم دین ،علم و استفاده می‌کنند که بار تاریخی- اندیشه‌ی پهلوی‌گرایی در آیندهی قزاق منصوب کنیم»... اداره امور مالی بریگاد قزاق ،به انگلیس بود زیرا بدون مساعدت
فلسفه پرداخته و در سیر این کاوش، معنایی و کارکرد دیگری دارد و استفاده رضاخان فرزند عباسعلی‌بیگ اردوگاه رفتیم و همه چیز را در مالی و نظامی انگلستان هیچ دولتی،
هر س هی این مفاهیم را صفت نِسب ِی از آن در این جایگاه صحیح نیست. ایران برداشته است. (داداش بیگ) یاور فوج سوادکوه، شرایطی رقت‌انگیز دیدیم .در آن هر اندازه مصمم و آماده برای مهار
سه واژ‌هی دیگر قرار داده تا فصل در میان سه اصل اندیشه‌ی صاحب این صفح هکلید ،بارها در از همسر دوم او «نوش‌آفرین» سرمای سخت نه افسران لباس کردن اوضاع از طریق بگیر و ببند و
ممیز هر یک از دیگری را روشن پهلو ی‌گر ا یی ،تکنو کر ا سی مقالات مختلفی که در کیهان لندن طبق شناسنامۀ وی در 24اسفند زمستانی داشتند و نه سربازان .همه اِعمال قدرت ،نم یتوانست کاری از
کند .البته باید خاطرنشان کرد که غیرسیاس یترین اصل است .بر همین منتشر شده‌اند ،اشاره کرده است 1256شمسی (9ربیع‌الاول 1295 از شدت سرما و برخی در حال تب پیش ببرد .اما دولت انگلیس رغبتی
غرض نهایی کتاب تنها تمیز این سه مبنا و با چنین چشم‌اندازی است که پهلو یگرایی یعنی گفتمانی که قمری) متولد شد .هنوز یک سال به خود م یلرزیدند .بسیاری از آنها به درگیر شدن با مسائل ایران نشان
از یکدیگر نیست .او در این کتاب از که «پروژهی ققنوس ایران» برای حکوم ِت پهلوی بانی و تا اکنون تنها از تولدش نگذشته بود که پدرش پوتین ب هپا نداشتند و پاهایشان را نم یداد .ناکامی لرد کرزن در تحقق
«بینش دینی»« ،دید علمی» و «تفکر عملیاتی شد ِن تکنوکراسی در آیندهی نمایند‌هی آن در طول تاریخ ایران را از دست داد .عباسعلی بیگ هرگز در شالهایی پوشانده بودند .اسمایت بخشیدن به قرارداد 1919او را چنان
فلسفی» سخن م یگوید و حدود هر بوده است .قریب به یکصد سال پسرش را ندید زیرا پیش از آن توضیح داد که تا هفتۀ دیگر به همۀ خشمگین و آزرد‌هخاطر ساخته بود
یک را به روشنی تعیین م یکند .از ایران کلید خورده است. پیش ،رضاشاه با کمک دانایانی چون که رضا متولد شود برای معالجه آنها لباسهای پشمی داده خواهد شد. که از فرو غلتیدن و دست و پا زدن
چش مانداز آرامش دوستدار« ،بینش» رضا پهلوی پروژهی ققنوس را محمدعلی فروغی ،علی‌اکبر داور، از مازندران به تهران سفر کرد و برنام های هم برای ماه آینده در نظر ایران در گرداب مشکلات غمی به دل
امری ناپُرسا و ب یواسطه است و به به عنوان مکمل برنامه‌هایش برای سیدحسن تقی‌زاده و… «ممالک نو شآفرین جوان فرزند خود را در داشت که به آنها غذای خوب برساند و راه نم یداد .این احساس انتقامجویانه
همین دلیل متعلق به امر «قدسی» جلوگیری از فروپاشی ایرا ِن پس از محروسه» قاجار را که سرشار از فقر غیاب شوهر نسبتاً سالخورده و بیمار تمری نهای ساد‌های نیز به آنها بدهد. را در تلگرافهای خود به «نورمن» در
است .در مقابل اما «دید» امری است براندازی فرقه‌ی تبهکار راه‌اندازی و فساد و فلاکت بود ،دوباره تبدیل به ب هدنیا آورد .رضا شیرخواره بود که این تازه اول کار بود .سردارهمایون ماههای پایانی سال 1920منعکس
ب ه واسطه و موکول به «مشاهده» و به کرده است و آگاهانه اعلام نموده «شاهنشاهی ایران» نمود .این تبدی ِل مادرش از مرگ شوهر باخبر شد از شدت نومیدی خود را باخته بود. می‌ساخت .تلگرافهایی که ضمناً
همین علت است که متعلق به حوز‌هی که این پروژه «سیاسی» نیست. دوباره ،پشتوانه‌ی فکری محکمی و تصمیم گرفت نزد خانواد‌هاش به با هیچ یک از افسران ایرانی دست حاکی از ب یاعتمادی وزیر امورخارجه
علم قرار م یگیرد .آرامش دوستدار در متخصصین و فن‌سالاران ایرانی داشت .این پشتوان هی فکری که به نداد و کلمه‌ای هم خطاب به آنها به سفیر بود و طبعاً میدان عمل نورمن
این کتاب بر این باور است که دین سراسر گیتی ،فارغ از گرایش سیاسی مرور و خردمندانه بر مبنای سه اص ِل تهران بازگردد. بر زبان نیاورد .آنها همه به‌علامت را بیش از پیش محدود م یساخت.
نیازمند پرسش نیست همچنانکه علم خود در پروژهی ققنوس گرد هم مل یگرایی ،سکولاریسم و تکنوکراسی رضا چهارد‌هساله بود که به خدمت احترام در برابر او سر خم کردند اما بدین سان ،نه در لندن از طریق
تنها نیازمند پاسخ است .متفاوت با این آمد‌هاند تا پیوند میان رهیاف تهای شکل گرفته بود ،اکنون به واسط هی قزاقخانه درآمد .ابتدا ب هعنوان کارگر سخنی از او نشنیدند .نه از فداکاری وزارت امور خارجه راهی به سوی
دو« ،تفکر» تنها استوار بر استمرا ِر سیاس ِی دو اصل دیگر پهلو یگرایی را بنیانگذاران و دوران ایجادش، پذیرفته شد و به کارهای سر پایی آنها در عملیات رشت قدردانی کرد بحران‌زدایی با روی کار آوردن
«پرسش» است و از این رو برخلاف با «برهان علمی» ایجاد کنند .هدف «پهلوی‌گرایی» خوانده می‌شود. اشتغال داشت ،سپس رخت قشونی و نه اطمینان داد که از این پس ،در دولت قوی گشوده م یشد و نه در
علم پس از یافتن جواب یک مسئله، نهایی چنین پیوندی ،عقلانی شد ِن آرمان‌های پهلوی‌گرایی ،آبادگ ِر پوشید و قزاق شد و به مأموری تهای حالی که فرماندهی از افسران روسی تهران از طریق سفارت انگلیس.
آرام نم یگیرد زیرا نیازش با یافتن ایران و وحدت‌بخش اقوام و مختلف رفت و مدارج نظامی را به افسران ایرانی منتقل شده است، سید ضیاءالدین را که از اعتماد و
سیاست در ایرا ِن آینده است. خرده‌فرهنگ‌های ساکن در درو ِن پیمود و زمانی که آیرونساید او را زندگی بهتری خواهند داشت .هیچ حمایت نورمن برخوردار بود کرزن
جوا ِب جزئی ،ارضا نم یشود. ا ز چشم ا ند ا ز صا حب ا ین مرزهای کشور بود .مل یگرایی ،چت ِر برای معاونت کلنل اسمایس در نظر تمایلی به اقامت در اردوگاه و زندگی ب هچیزی نم یگرفت و متقابلا ،نورمن
برای اطلاع بیشتر ن.ک :دوستدار، صفحه‌کلید ،مهمترین نقدی که فراگیری بود که تمام هویت‌های
آرامش« .ملاحظات فلسفی در دین، احتمالا در آینده به پروژهی ققنوس گرفت درجۀ سرتیپی داشت.
علم و تفکر» .مؤسسه انتشارات آگاه. وارد خواهد شد ،غلب هی عل مگرایی
چاپ اول ،تهران .۱۳۵۹صص.۶۲-۵۳ ِصرف یا «دید علمی» در این پروژه
