Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۲۰۳ (دوره جديد

‫ویژهنامهنوروز‬ ‫صفحه ‪ - Page 12 - 12‬شماره ‪166۹‬‬
‫جمعه ‪ 2۴‬اسفن ‌دماه ‪ 1397‬تا پنجشنبه‪ ۸‬فروردی ‌نماه ‪139۸‬خورشیدی‬

‫تأملات بهنگام؛ راه حل مولانا برای علا ِج‬ ‫دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران (‪)11۱‬‬
‫مدهوش ِی دبّاغان‬
‫احمد احـرار‬ ‫( کیهان لندن شماره ‪) 129۲‬‬

‫از این روست که او همواره با وجود‬ ‫شد که یادی از این جماعت در این‬ ‫=مولوی در دفتر چهارم‬ ‫که صحبت مأموریت قفقاز به میان‬ ‫در ذیل م ‌یآید بنا به تقریر ایشان در‬ ‫فرمانده نظامی کودتا سرتیپ‬
‫دلخور ‌یهای ظاهری‪ ،‬دل در گرو بقای‬ ‫مطلب بیاید‪ ،‬ضرورت نقل قول از یکی‬ ‫«مثنوی معنوی»‪ ،‬حکایت‬ ‫آمد او را ب ‌هعنوان آتاشه میلیتر با خود‬ ‫دفتر یادداشتهایم تحریر شده است‪.‬‬ ‫رضاخان بود و کارگردان سیاسی آن ـ‬
‫جمهوریاسلامیداردتاازمنافعجنبی‬ ‫از آنهاست که گفت ‌هاش در عین عامیانه‬ ‫از مرد دباغی می‌کند که‬ ‫بردم‪ .‬قفقاز ‌یها به ما اهمیت نم ‌یدادند‬ ‫که دولت جدید را پس از ورود قزا ‌قها‬
‫بودن‪ ،‬زیبند‌هی احوال برخی خواص از‬ ‫گذارش به بازار عطرفروشان‬ ‫و م ‌یگفتند شما در واقع دس ‌تنشانده‬ ‫درسال‪ 1920‬کهازطرفوثو ‌قالدوله‬ ‫به تهران تشکیل داد ـ سید ضیاءالدین‬
‫استمرار فرقه تبهکار منتفع شود‪.‬‬ ‫م ‌یافتد و از بوی خوش آن‬ ‫و کلنی انگلیس ‌یها هستید و در این‬ ‫مأمور بستن عهدنامه با دولت جدید‬
‫باز از قول مولانا‪ -‬که سرو ِش همواره‬ ‫جمله عبدالکریم سروش است‪.‬‬ ‫مکان از هوش م ‌یرود‪ .‬علت‬ ‫صورت چه معاهد‌های م ‌یخواهید با‬ ‫آذربایجان (شوروی) شدم و همین‬ ‫طباطبائی‪.‬‬
‫«دباغ» سا ‌لهاست به نام او دکان دو‬ ‫روزی در همان ایام که ذکر آن رفت‪،‬‬ ‫بیهوشی دباغ‪ ،‬اُنس و عادت‬ ‫ما ببندید‪ .‬م ‌یدانید که در آن تاریخ‬ ‫کاظمی (مه ّذب‌الدوله‪ ،‬سید باقر)‬ ‫دربارۀ کودتا و مقدمات و موجبات‬
‫نبش زده و تخت ‌هپوست پهن کرده‪-‬‬ ‫نگارنده بنا به مقتضای ِس َمتی که در‬ ‫او به بوی گند و عفونت‬ ‫انگلیس ‌یها قفقاز را گرفته بودند و‬ ‫منشی مخصوص من بود و شاهزاده‬ ‫آن بسیاری مطالب‪ ،‬و اغلب ناقض و‬
‫شرکتکذاییداشت‪،‬درمرافع ‌هایمیان‬ ‫کارگاه دباغی و دوری و‬ ‫فرمانده کل (گویا ب ‌هعنوان کمیسار) در‬ ‫جلال میرزا هم بود‪ ،‬کاظم خان (کلنل‬ ‫نقیض یکدیگر‪ ،‬گفته و نوشت ‌هاند‪ .‬سید‬
‫م ‌یتوان نقل کرد که‪:‬‬ ‫دو نفر از کارگزاران شرکت‪ ،‬مجبور به‬ ‫نفرتش از عطر و بوی خوش‬ ‫تفلیس بود‪ .‬از این رو ما بنای ولخرجی‬ ‫کاظم سیاح) هم آتاشه میلیترم بود‪ .‬این‬ ‫ضیاءالدین شخصاً در گفت و گو با سید‬
‫تو بدان مانی که از نوری تهی‬ ‫داوری شد‪ .‬این هر دو که از سابقو ِن‬ ‫را گذاشتیم و برای جلب توجه مردم‬ ‫کاظم خان را مدتی بود که م ‌یشناختم‬ ‫محمدعلی جما ‌لزاده روایتی ب ‌هدست‬
‫طایف ‌هی بن ‌یهندل بودند‪ ،‬ضمن شرح‬ ‫است!‬ ‫میهمان ‌یهای مجلل م ‌یدادیم‪ .‬حقوق‬ ‫چون چند سال قبل با برادرش دکتر‬ ‫داده که حاوی نکات و اطلاعات قابل‬
‫ز آنکه بینی بر پلیدی می‌نهی‬ ‫ماجرای اختلافشان‪ ،‬یکدیگر را از نعمت‬ ‫من ماهی هزار تومان و حقوق کاظم‬ ‫استوار و پروفسور حسن خان هندی در‬ ‫توجهی است و م ‌یتوان ب ‌هعنوان یک‬
‫تکمله‬ ‫دریافت فحش ب ‌ینصیب نم ‌یگذاشتند‬ ‫یوسف مصدقی‪ -‬این روزها‪ ،‬پس از‬ ‫خان و مسعودخان ماهی صد تومان بود‬ ‫تهران خیلی خیلی نزدیک بودیم و قرار‬
‫و در این راه هیچ امساک هم به خرج‬ ‫انتشار بیانات اخیر عبدالکریم سروش‬ ‫ولی «اندامنیته» و غیره هم م ‌یگرفتند‬ ‫سند معتبر از آن یاد کرد‪.‬‬
‫چون نیک بنگریم‪ ،‬در تاریخ ادبیات‬ ‫نم ‌یدادند‪ .‬وقتی کار از حد گذشت‪،‬‬ ‫(حسین حا ‌جفر ‌جالله دباغ)‪ -‬که از منبر‬ ‫و «فون‌سکره» (اعتبار مخفی) هم‬ ‫محمدعلی جما ‌لزاده‬ ‫جما ‌لزاده‪،‬کههمکارنزدیکتق ‌یزاده‬
‫فارسی‪ ،‬بسیاری از بزرگان فرهنگ‬ ‫صاحب این صفحه‌کلید به هر دو‬ ‫ب ‌هاصطلاح «مدرس ‌ه مولانا» صادر و در‬ ‫داشتیم و ک ‌مکم اغلب بزرگان و اعیان‬ ‫گذاشته بودیم که برحسب پیشنهاد‬ ‫در تدوین و انتشار «کاوه» بود دیگر به‬
‫ایرانی نیز در مواردی برای ادای ح ّق‬ ‫طرف دعوا تذکر داد که دشنام و ناسزا‬ ‫فضای مجازی منتشر شد‪ -‬اهل نظر‪،‬‬ ‫شهر سر سفرۀ ما حاضر م ‌یشدند‪.‬‬ ‫میرزا حسن خان هر سه نفر با هم به‬ ‫ایران بازنگشت و با همسر آلمانی خود‬
‫مطلب‪ ،‬دست به دامن سرودن هجویه‬ ‫را موقوف کنند وگرنه از دفتر‪ ،‬اخراج‬ ‫مقالات و جوابی ‌ههای بسیار نوشت ‌هاند و‬ ‫مثلا موقع عید نوروز به وثو ‌قالدوله‬ ‫ژاپن برویم و در آنجا کمیتۀ انقلاب‬ ‫در سویس اقامت گزید‪ .‬او دربارۀ این‬
‫و نوشتن هزلیات شد‌هاند تا خشم و‬ ‫م ‌یشوند‪ .‬یکی از این دو که قدری‬ ‫هر یک از چش ‌مانداز خود‪ ،‬این کاس ِب‬ ‫تلگراف کردم و صد صندوق مرکبات‬ ‫آسیایی تأسیس کنیم‪ .‬دکتر ب ‌هعنوان‬ ‫خاطرات م ‌ینویسد‪« :‬در همان اوقاتی‬
‫رنجی را که در بیا ِن متداول و معمول‬ ‫آدا ‌بدا ‌نتر بود‪ ،‬پاسخ داد که‪«:‬قربان‪،‬‬ ‫و صد جعبه گز خواستم و رسید‪ ...‬یک‬ ‫طبیب و میرزا حسن خان ب ‌هعنوان‬ ‫که آقا سید ضیاءالدین طباطبائی هنوز‬
‫امکان بروز ندارد‪ ،‬به مدد هجو و هزل‬ ‫شرمنده ولی بدون فحش ح ّق مطلب‬ ‫دکان معنویت را نواخت ‌هاند‪.‬‬ ‫روز هیأتی از صاح ‌بمنصبان انگلیسی‬ ‫معلم و من هم ب ‌هعنوان نویسنده و‬ ‫در سویس بودند و هنوز به فلسطین‬
‫بیان کنند‪ .‬از شیخ اجل سعدی تا مولانا‬ ‫ُد ُرس نمیشه!» معلوم بود که این‬ ‫بیشتر این مقالات و جوابی ‌هها‪ ،‬نقد‬ ‫از باطوم وارد شدند‪ .‬مأمور بودند برای‬ ‫کارچا ‌قکن آنها‪ .‬ولی سفارت انگلیس‬ ‫(در زمان سلطنت رضاشاه) و از آنجا به‬
‫عبید زاکانی‪ ،‬از سوزنی سمرقندی تا‬ ‫بزرگوار‪ ،‬عبارت «ح ّق مطلب» را جایی‬ ‫آن بخش از تراوشات ذهن «دکتر‬ ‫از دولت ایران در همان اوقات تسلیم‬ ‫ایران (در سالهای بعد از شهریور ‪20‬‬
‫ایرج میرزا و ذبیح بهروز‪ ،‬بسیاری از‬ ‫شنیده و آن را در قاموس زبان ِی خودش‬ ‫سروش» است که درباره وسعت سواد‬ ‫تنظیم قشون و به ایران م ‌یرفتند‪.‬‬ ‫میرزا حسن خان را خواست و ما‬ ‫و اوایل سلطنت محمدرضاشاه) نرفته‬
‫اهل ادب و دانش ایرانزمین‪ ،‬هرگاه از‬ ‫جا داده تا به وقتش در گفتگو با یک‬ ‫خمینی ایراد شد‌هاند‪ .‬صاح ‌بنظرا ِن‬ ‫ازجمله اسمارت بود که سپس‬ ‫مجبور شدیم او را فرار بدهیم و خود‬ ‫بودند شبی از تریته (شهر کوچکی در‬
‫بیان حقیقت به زبان ِجد خسته شدند‪،‬‬ ‫اغلب خشمگین و مبهوت‪ ،‬با مثال‬ ‫مأمور دیویزیون قزاقهای ایران شد‪.‬‬ ‫من هم چندی بعد به پاریس رفتم و‬ ‫کنار دریاچۀ لمان) به ژنو آمدند و به‬
‫زبان به هجو و هزل کسانی گشودند که‬ ‫«آد ِم با َسوات» از آن استفاده کند‪.‬‬ ‫آوردن از مسائل پایی ‌نتن ‌های و مفر ِح‬ ‫دیدم کاظم چشمش به یکی از‬ ‫درس م ‌یخواندم‪ .‬یک روز صبح دیدم‬ ‫منزل ما تشری ‌ففرما شدند و اوراقی‬
‫تیر‌هروانی خود را با زه ِد ریایی و نعل‬ ‫ِسرگین‪ ،‬علاج مدهوشی دباغان‬ ‫توضی ‌حالمسائ ِل خمینی و شاهد مثال‬ ‫صاح ‌بمنص ‌بها که افتاد گفت این‬ ‫به من نشان دادند و گفتند تصمیم‬
‫وارونه زدن‪ ،‬بَ َزک م ‌یکردند‪ .‬سخنان‬ ‫ما‌هها پیش از منبر مضحک اخیر‪،‬‬ ‫آوردن از سخنران ‌یهای َعلمی و عمیق‬ ‫همان کسی است که مرا در بغداد‬ ‫گرفت ‌هام خاطرات خود را دربارۀ کودتا‬
‫اخیر سروش‪ ،‬حجت را بر اهل خرد تمام‬ ‫سروش در بخشی از مستند تبلیغاتی‬ ‫امام راحل‪ ،‬به ُدرفشانی‌های شیخ‬ ‫اسیر کرد و معلوم شد که همی ‌نطور‬ ‫و وقایعی که پس از کودتا رخ داد‬
‫کرد که او نیز از جمله همان تیر‌هروانا ِن‬ ‫تولید شده در بی‌بی‌سی فارسی با‬ ‫عبدالکریم پاسخ‌های دندان‌شکن‬ ‫هم هست‪ .‬هرگاه کاظم خیلی عصبانی‬ ‫بنویسم و چون هموطنانم دولت مرا‬
‫ریاکار است و ح ّق مطلب دربار‌هی او‪،‬‬ ‫عنوان «معرفت و مدارا»‪ ،‬تأکید کرد‬ ‫داد‌هاند تا این حقیق ِت روش ‌نتر از روز‬ ‫می‌شد و از اوضاع ایران شکایت‬ ‫«دولت سیاه» خواند‌هاند خیال دارم به‬
‫که‪…«:‬اینانقلابنم ‌یگمتوفانبلکه‬ ‫را به او ثابت کنند که خمینی نه تنها‬ ‫م ‌یکرد من م ‌یگفتم تو به من پانصد‬ ‫این کتاب عنوان کتاب سیاه بدهم»‪.‬‬
‫تنها با هجو او ادا خواهد شد‪.‬‬ ‫یک باران برکت و رحمتی بود که بر‬ ‫از فرط ب ‌یسوادی فرق میان گا‌ومیش‬ ‫نفر آدم مسلح بده تا من همۀ این‬ ‫دولت کوتا‌همدت سید ضیاءالدین را‬
‫ابیات زیر را حدود صد سال پیش‪،‬‬ ‫سر کل کشور وزید… افتخاری بود اون‬ ‫و کمانچه را نم ‌یدانسته‪ ،‬بلکه ذهنی‬ ‫اوضاع را عوض کنم‪ .‬خلاصه‪ ،‬بعد‬ ‫هما ‌نطور که خودش اشاره م ‌یکند‬
‫زند‌هیاد ذبیح بهروز در هجو شخصی به‬ ‫موقع نزدیک به آی ‌تالله خمینی بودن‪.‬‬ ‫منحرف و بیمار هم داشته است‪ .‬این‬ ‫از مراجعت به ایران کاظم و مسعود‬ ‫مخالفان او «کابینۀ سیاه» لقب داده‬
‫مراتب بهتر از عبدالکریم سروش سروده‬ ‫افتخاری بود منصو ِب او بودن و من‬ ‫مقالات و جوابی ‌هها‪ ،‬هر چند در نفس‬ ‫(ماژور مسعودخان کیهان) و زما ‌نخان‬ ‫بودند و سقوط آن را جشن گرفتند در‬
‫است‪ .‬برای حسن ختام‪ ،‬نقل بخشی از‬ ‫اینها رو هیچ کدوم طرد نم ‌یکنم…»‬ ‫خود ارزشمند و روشنگر هستند اما به‬ ‫مأمور قزوین شدند و با اسمارت برای‬ ‫حالی که این کابینه در بین اهل شعر‬
‫گمان نگارنده «ح ّق مطلب» را در باب‬ ‫تنظیم امور چهارهزار نفر که آنجا‬ ‫و اهل قلم موافقانی هم داشت‪ ،‬از آن‬
‫این هجویه خالی از لطف نیست‪:‬‬ ‫(دقایق ‪ ۱۹‬تا ‪ ۲۱‬فیلم)‪.‬‬ ‫یاو‌هگوی ‌یهایاخیرسروشادانم ‌یکنند‪.‬‬ ‫ب ‌یتکلیف مانده بودند (ازجمله سران‬ ‫جمله عارف قزوینی که تصنیف او در‬
‫گرازویبپرسیکهآلو‪،‬چهرنگاست؟‬ ‫تصور کنید که سی سال پس از مرگ‬ ‫نویسند‌هیاینسطور‪،‬هرچندهمواره‬ ‫این قزا ‌قها همین رضاخان بود که‬ ‫تأسف از رفتن سید و آرزوی بازآمدنش‬
‫خمینیوافتاد ِنتشترسواییجنایات‬ ‫سروش را انسانی تباه م ‌یانگاشت اما تا‬
‫به قدری َزنَد ِور که گردی پشیمان‬ ‫او از بام جهان‪ ،‬سروش هنوز انقلاب‬ ‫پیش از این ُدرفشانی متأخر‪ ،‬او را تا این‬ ‫شهرت یافت و بر سر زبانها افتاد‪:‬‬
‫اسلامی را باران رحمت م ‌یداند و حکم‬ ‫حدبیگانهباخردتصورنم ‌یکرد‪.‬نشانبه‬
‫و یا اینکه پرسی تو اهل کجایی؟‬ ‫نصبش در جایگا‌هها و مقامات مختلف‬ ‫آننشانکهنگارندهحدوددوسالپیش‪،‬‬ ‫آن وق ‌تها میرپنج بود و در جنگهای‬ ‫کابینه سید ضیاءالدین طباطبائی‬ ‫ای لطف حق پشت و پناهت‪ ،‬بـازآ‬
‫را از سوی خمینی‪ ،‬طرد نم ‌یکند‪ .‬آیا‬ ‫در باب فیلم مستند منحط و تبلیغاتی‬ ‫گیلان با بالشوی ‌کها دو برادر زنش‬ ‫چشـم آرزومنـد نگاهت‪ ،‬بازآ‬
‫کتابی بخواند چو تفسیر قرآن‬ ‫جای تعجب دارد که آدمیزادی با چنین‬ ‫ب ‌یب ‌یسی فارسی درباره عبدالکریم‬ ‫کشته شده بودند و خودش شش‬ ‫کسی با لگد به در م ‌یزند و معلوم شد‬
‫فکری ‌های‪،‬خمینیراباسوادترینزمامدار‬ ‫سروش‪ ،‬مقال ‌های جدی و نقادانه نوشت‬ ‫ماه در قزوین با سایر قزا ‌قها اجازه‬ ‫دکتر است‪ .‬آمد و گفت یپرم از من‬ ‫وی تـودۀ ملت سپـاهت‪ ،‬بـازآ‬
‫کهاصلمچنینبودوفضلمچناناست‬ ‫تاریخ ایران بداند و با استناد به بیتی از‬ ‫که در کیهان لندن منتشر شد‪ .‬از آن‬ ‫نداشتند به تهران بیایند و کسانشان‬ ‫خواسته است که در نظمیه با او کار‬ ‫قربـان کابینـۀ سیـاهت بازآ‪...‬‬
‫«گلشن راز» شیخ محمود شبستری‪،‬‬ ‫زمان تا کنون‪ ،‬سرعت سقوط سروش و‬ ‫را ببینند و خیلی به آنها سخت‬ ‫کنم و بنابراین به ایران برم ‌یگردم و‬
‫عرب اینچنین گفته و ُفرس آنسان‬ ‫در مقام قیا ِس محمدرضا شاه فقید با‬ ‫حجم مهم ‌لباف ‌یهای او‪ ،‬به مدد فضای‬ ‫گذشته بود) و از صدهزار تومانی که‬ ‫برای بعضی کارها به پاریس آمد‌هام و‬ ‫به سخن جمال‌زاده بازگردیم و‬
‫رو ‌حالله خمینی– این فقیه آدمخوار‪-‬‬ ‫مجازی و منبرهای خانگی چنان سیر‬ ‫انگلیس ‌یها (گویا بانک شاهنشاهی)‬ ‫م ‌یدانم که در مراجعت به ایران کشته‬ ‫خاطرات سید ضیاءالدین‪:‬‬
‫خلاصه پی هر سؤالی جوابی‬ ‫هرز‌هدرایانه بگوید‪« :‬چه نسبت خاک‬ ‫صعودی گرفته که دیگر نم ‌یشود او‬ ‫به سپهدار رشتی (سردار منصور) که‬ ‫خواهم شد‪ .‬از شما استدعا دارم دو برادر‬
‫و فرق ‌هی هوادارش را جدی گرفت‬ ‫رئی ‌سالوزرا بود م ‌یدادند برای قزاقها‬ ‫کوچک مرا که در استانبول در مدرسۀ‬ ‫«گفتند مقداری از آن را هم تا کنون‬
‫تراشد ز کذب و ببافد ز بهتان‬ ‫را با عالم پاک»؟!‬ ‫و در نقدشان به ِجد مطلبی نوشت‪.‬‬ ‫چیزی فرستاده نم ‌یشد و اسمارت‬ ‫نظامی هستند نگهداری کنید‪ .‬بعدها‪،‬‬ ‫نوشت ‌هام و آورد‌هام به تو نشان بدهم‪ .‬با‬
‫جلا ‌لالدین محمد مولوی در دفتر‬ ‫بنابراین و با این اوصاف‪ ،‬باید «ح ّق‬ ‫مجبور شده بود به هزار حق ‌هبازی از‬ ‫وقتی به ایران مراجعت م ‌یکردم این‬ ‫اظهار مسرت و امتنان استدعا کردم‬
‫همی گفت حل کرد ‌هام آن مسائل‬ ‫چهارم «مثنوی معنوی»‪ ،‬حکایت از‬ ‫مطلب» را به گون ‌های دیگر دربار‌هی او‬ ‫اُرس ‌یهای کهنۀ قشون جنوب برای‬ ‫دو برادر را در استانبول دیدم‪ .‬کوچک‬ ‫اوراق را به من بسپارند تا سر فرصت‬
‫مرد دباغی م ‌یکند که گذارش به بازار‬ ‫ادا کرد‪ .‬برای اینکه روشن شود غرض‬ ‫قزا ‌قها کفش تهیه کند‪ .‬زما ‌نخان‪ ،‬هم‬ ‫بودند‪ .‬در برگشت به ایران و پیش آمدن‬ ‫مطالعه کنم و اگر نظری داشته باشم‬
‫که شیخ بهایی نفهمیده بود آن‬ ‫عطرفروشان م ‌یافتد و از بوی خوش آن‬ ‫نگارنده از «ح ّق مطلب» چیست‪،‬‬ ‫صندوقدار و هم محاسب بود‪ .‬اسمارت‬ ‫جنگ (جهانی اول) کاظم و علی هر دو‬ ‫بعداًب ‌هعرض برسانم ولی مانند همیشه‬
‫مکان از هوش م ‌یرود‪ .‬علت بیهوشی‬ ‫باید به اختصار خاطر‌های نقل کنم‪.‬‬ ‫در تهران با من صحبت کرد و من با‬ ‫وارد قشون عثمانی شده بودند و در‬ ‫صبر و حوصله نداشت و م ‌یخواست‬
‫غلط گیرد از گفته‌ی ابن‌سینا‬ ‫دباغ‪ ،‬اُنس و عادت او به بوی گند و‬ ‫سپهدار‪ ،‬که مثل همه مرا خایۀ چپ‬ ‫فرونت بغداد جنگ م ‌یکردند‪ .‬کاظم‬ ‫هرچه زودتر کار انجام یابد و قرار شد‬
‫عفونت کارگاه دباغی و دوری و نفرتش‬ ‫در باب «ح ّق مطلب»‬ ‫نورمان سفیر انگلیس‪ ،‬که آدم بسیار‬ ‫خیلی شجاعت کرده بود و دو بار از‬ ‫که خود ایشان در همان مجلس آنچه را‬
‫از آن رو که بوده ز اتباع یونان‬ ‫از عطر و بوی خوش است‪ .‬چار‌هی این‬ ‫قریب به پانزده سال پیش‪ ،‬صاحب‬ ‫نجیب و خوبی بود‪ ،‬م ‌یدانست صحبت‬ ‫خط روسها در همدان و آن طر ‌فها‬ ‫نوشته و ب ‌هروی کاغذ آورد‌هاند بخوانند‬
‫بیهوشی به قول مولانا‪ ،‬آوردن بوی گند‬ ‫این صفحه‌کلید در اَبَرشهر تهران‬ ‫کردم و بنا شد سی‌هزار تومان به‬ ‫گذشته و برای بعضی مأموری ‌تها به‬ ‫و در حقیقت تقریر و «دیکته» کنند و‬
‫ز مهمل بسی گفته بر هم ببافد‬ ‫در مشام مرد دباغ است‪ .‬پس‪ ،‬برادر دباغ‬ ‫کارآموز وکالت دادگستری بود‪ .‬در‬ ‫قزاقها بدهند‪ ...‬اسمارت که مترجم‬ ‫تهران رسیده بود و به خواهرش عیال‬ ‫من تند و تیز ب ‌هصورت یادداشت برای‬
‫پیش م ‌یآید و قدری سرگی ِن سگ که‬ ‫همان ایام بود که چند صباحی به‬ ‫اول سفارت انگلیس بود‪ ،‬فردی بسیار‬ ‫دکتر منوچهرخان گفته بود که این‬ ‫خودم بنویسم‪ .‬دفتر یادداشتم حاضر‬
‫نهد نام آن حکمت و عل ِم عرفان‬ ‫در آستین پنهان کرده را زیر بینی دباغ‬ ‫عنوان مشاور حقوقی گذارش به یک‬ ‫ایرا ‌ندوست و با من در تهران رفیق‬ ‫سید ضیاءالدین خادم روسهاست و‬ ‫بود و دست ب ‌هکار شدیم‪ .‬چندی پس‬
‫مدهوش گرفته و او را به هوش م ‌یآو َرد‪:‬‬ ‫شرکت خصوصی افتاد که عمده‬ ‫بود‪ .‬یک شب کاظم که با مسعود اغلب‬ ‫اگر دستم م ‌یرسید او را م ‌یکشتم‪ .‬در‬ ‫از آن سید از سویس ب ‌هدعوت مفتی‬
‫به تفسی ِر روح و به تعبی ِر «اِثم» او‬ ‫مواج ‌ببگیرانش را طایف ‌هی بن ‌ی ِهن ِدل‬ ‫شبها از قزوین به تهران م ‌یآمدند‪ ،‬و‬ ‫مراجعت به بغداد‪ ،‬در موقع جنگ و زد‬ ‫فلسطین بدانجا مسافرت کرد و از‬
‫هم از آن سرگی ِن سگ داروی اوست‬ ‫واصحابکلاچودندهتشکیلم ‌یدادند‪.‬‬ ‫با هم بودیم و باز برم ‌یگشتند‪ ،‬به من‬ ‫و خوردی که انگلیس ‌یها غالب شده و‬ ‫فلسطین هم به ایران رفت و تا جایی‬
‫بلاید دو صد گفته‌های پریشان‬ ‫بر ارباب تجربه پوشیده نیست که این‬ ‫گفت یادتان هست که م ‌یگفتید با‬ ‫ترکها تسلیم شده بودند به او خبر رسید‬ ‫که بر من معلوم است «کتاب سیاه»‬
‫که بدان او را همی معتاد و خوست‬ ‫جماعت خرد‌هفرهنگی را نمایندگی‬ ‫پانصد نفر اوضاع را ب ‌ههم م ‌یزنید؟‬ ‫که برادرش علی گلوله خورده و کشته‬ ‫ب ‌هچاپنرسیدوهیچنم ‌یدانمآیانسخۀ‬
‫دو صد اسم گوید که انسان نداند‬ ‫م ‌یکنند که بیانی متفاوت از عموم‬ ‫حالا چهارهزار قزاق در قزوین است‪.‬‬ ‫شده است‪ .‬بنابراین با افرادش جلو‬
‫امثالحسینحا ‌جفر ‌جاللهدباغهمچون‬ ‫جامعه دارد‪ .‬زینت کلام بسیاری از‬ ‫من پرسیدم م ‌یتوان از آنها استفاده‬ ‫رفته و اسیر شده بود‪ .‬عاقبت او را به‬ ‫آن در جایی مانده است یا نه‪»...‬‬
‫دو صد شعر سازد معما و چستان‬ ‫دبا ِغقص ‌هیمولانا‪،‬نهتنهادرباطنخود‬ ‫این طایفه در مراودات داخلی‌شان‬ ‫کرد؟ گفت بله‪ ،‬از دو هزار نفر آنها‬ ‫هندوستان برده بودند‪ .‬من در تهران با‬ ‫یادداش ‌تهای جما ‌لزاده و تقریرات‬
‫به بوی گند و عفونت انقلاب اسلامی‬ ‫فح ‌شهای آ ‌بنکشیده و چارواداری‬ ‫م ‌یتوان خوب استفاده کرد‪ .‬بنا شد‬ ‫وثو ‌قالدوله صحبت کردم و کاظم را به‬ ‫سید ضیاءالدین بدین گونه آغاز‬
‫تو را «جیجکی» هجو کردن نخواهد‬ ‫دلبست ‌‌هاند‪ ،‬بلکه معا ‌ششان وابسته‬ ‫است و میان خودشان‪ ،‬از باب تحبیب‬ ‫تهران آوردند ولی مشکل بود که برای‬
‫کههجوخودیخودتوایشیخنادان*‬ ‫به گنداب و منب ِع این عفونت است‪.‬‬ ‫هم که شده‪ ،‬همدیگر را با صفات و‬ ‫دس ‌تب ‌هکار شویم‪»...‬‬ ‫او کاری پیدا کرد‪ .‬عاقبت من کاری در‬ ‫م ‌یشود‪:‬‬
‫اگر فرق ‌ه تبهکار اشغالگر ایران ور‬ ‫ژاندارمری برای او پیدا کردم و همین‬ ‫«دیشب‪ ،‬دوشنبه بیستم ماه‬
‫*نقل شده از بخشی از مطایبات و‬ ‫بیفتد‪ ،‬دیگر نه هیچ بنیاد و دانشگاهی‬ ‫القابی رکیک خطاب م ‌یکنند‪.‬‬ ‫مه ‪ 1935‬میلادی‪ ،‬آقای آقا سید‬
‫در غرب پول مفت و فرصت مطالعاتی‬ ‫حضور پار‌هوقت نگارنده در جمع این‬ ‫ضیاءالدین در ژنو به منزل ما آمدند و‬
‫هزلیاتذبیحبهروزباعنوان«مرآ ‌تالسرائر‬ ‫فربه تقدیم سروش و امثال او م ‌یکند‬ ‫طایفه‪ ،‬سرشار از اتفاقات مضحک و‬ ‫صحبت از کودتا به میان آمد و آنچه‬
‫تا هذیا ‌نهایی از قماش «وجه رحمانی‬ ‫گاهی عجیب بود که ذکر آنها در مجال‬
‫و مفتا ‌حالضمایر»‪ ،‬نسخ ‌هبرداری شده‬ ‫اسلام» و «روشنفکری دینی» را برای‬ ‫این چند سطر نیست‪ .‬آنچه اما باعث‬
‫مشتی لایَش ُعر نشخوار کنند و نه‬
‫از دستنویس آقای اصلان غفاری به‬ ‫عقلای داخل کشور اجازه خواهند داد‬
‫که این َر ّمال معنویت دوباره بسا ‌طاش‬
‫تاریخ دی ماه ‪ .۱۳۵۳‬صص ‪.۱۰-۹‬‬ ‫را در دانشگ‌ا‌ههای ایران پهن کند‪ .‬هم‬

‫گویا‪« ،‬جیجکی» تخلص شعری ذبیح‬

‫بهروز در اشعار طنزآمیز او بوده است‪.‬‬

‫ذبیح بهروز از بزرگان دانش و فرهنگ‬

‫ایرا ِن انتهای دوره قاجار و عصر پهلوی‬

‫است‪ .‬او منجم و ریاضیدانی برجسته و‬

‫ایرانشناسیوط ‌ندوستبود‪.‬دانشمندی‬

‫بود جام ‌عالاطراف و مستقل‪ .‬با اینکه‬

‫مدتی در دانشگاه کمبریج دستیار‬

‫ادوارد براون (ایرانشناس نامی و مؤلف‬

‫«تاریخ ادبیات ایران») بود‪ ،‬ولی از او‬

‫برید و به منتقد سفت و سخت روش‬

‫شر ‌قشناسان فرنگی مبدل شد‪ .‬بهروز‬

‫نظامی نبود اما مد ‌تها استاد ریاضیات‬

‫دردانشکدههواپیماییورئیسکتابخانه‬

‫باشگاه افسران بود‪ .‬طراحی یونیفرم‬

‫گارد جاویدان و بسیاری از نشا ‌نهای‬

‫دوران پهلوی‪ ،‬با مشورت و نظر او و با‬

‫الهام از تاریخ ایران باستان انجام گرفت‪.‬‬

‫بسیاری از واژگان رایج در علوم نظامی‬

‫و حتی وا ‌ژ ‌ههایی که در فارسی روزمره‬

‫به کار م ‌یرود‪ ،‬به کوشش ذبیح بهروز‬

‫ساخته شده یا دوباره در زبان فارسی‬

‫رواج یافت ‌هاند‪.‬‬