Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۷۴ (دوره جديد

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪174‬‬
‫جمعه ‪ 26‬مردادماه تا پنجشنبه‪ 1‬شهریورماه ‪1397‬خورشیدی‬

‫اكثريتـي در مجلـس نداشـت بلكـه‬ ‫دکترمح ّمدمص ّدق؛آسیبشناسییکشکست‬ ‫‪ -4‬مص ّدق و دادگستری‬
‫بـه قـول دكتـر مصـ ّدق «دولتـش‬
‫بـر احساسـات عا ّمـة مـردم‪ ،‬م ّتكـي‬ ‫بخش (‪)4‬‬ ‫* نگاهی به کارنامة سیاسی دکتر مح ّمد مص ّدق‬ ‫دكتـر مصـ ّدق بـه عنـوان يـك‬
‫بـود»‪ .‬دكترمصـ ّد ‌ق‪ -‬به عنـوان كيي‬ ‫حقوقـدان برجسـته‪ ،‬بـه اهم ّيـت‬
‫از پاك‌تريـن و فسـادناپذيرترين‬ ‫علی میرفطروس‬ ‫* دکتر جلال متینی * ناشر‪ :‬شرکت کتاب‪ ،‬آمریکا‪1384 ،‬‬ ‫اسـتقلال قـوة قضائيه از قـوة مجريّه‬
‫نماينـدگان مشـروطه خواهي‪ -‬بـا‬ ‫واقـف بـود با اينهمـه‪ ،‬وي با تقاضای‬
‫مبـارزة قاطعانـه عليـه اسـتعمار‬ ‫=دکتر مص ّدق ‪ -‬عموم ًا‪ -‬در برزخ س ّنت و تج ّدد‪ ،‬اسلام و ایران‪ ،‬مذهب و مدن ّیت ـ سرگردان بود‪ .‬جبهة او ‪ -‬اساس ًا ‪-‬‬ ‫«اختیـارات فـوق العـاده»‪ ،‬ضمـن‬
‫انگليـس و سـرانجام بـا ملـي كردن‬ ‫جبهة «م ّلی‪ -‬مذهبی ها» بود!‬ ‫گمـاردن شـخص ّيت نامو ّجهـي بنـام‬
‫صنعـت نفـت‪ ،‬رسـالت تاريخـي‬ ‫لطفـي (معروف بـه شـيخ عبدالعلي‬
‫خويـش را انجـام داده و بـا حضـور‬ ‫=دکتر مص ّدق می گفت‪« :‬نخست وزی ِر مملکتی حقیر و بیچاره‪ ،‬باید ضعیف و رنجور به نظر بیاید و از این هنر‪ ،‬در پیش‬ ‫لطفـي) بـه عنوان وزير دادگسـتري‪،‬‬
‫در سـازمان ملـل و دادگاه لاهـه‪،‬‬ ‫بردن مقاصد سیاسی خود‪ ،‬استفاده کند»‪.‬‬ ‫كوشـيد تـا «ديـوان عالـي كشـور»‬
‫تأثيرات شـگرفي در فضاي سياسـي‬ ‫(يعني عالي ترين و مهمترين مرجع‬
‫م ّلـی و بين المللـي (خصوصـاً در‬ ‫=مجلة کاویان (طرفدار دکتر مص ّدق)‪« :‬قانون مطبوعات دولت مص ّدق‪ ،‬حکومت مص ّدق را سرنگون خواهد ساخت»‪.‬‬ ‫قضائـي كشـور) را منحـل سـازد و‬
‫كشـورهاي نفت خيـز خاورميانـه)‬ ‫ديـوان عالي جديـدي به ميل و ارادة‬
‫باقـي گذاشـته بـود‪ ،‬بنابرايـن لازم‬ ‫«نظام مشـروطه بدون حزب منضبط‪،‬‬ ‫بـا هوشـمندی و درایـت بـی نظیـر‪،‬‬ ‫معارفـه بـا دکتـر مصـ ّدق‪ ،‬به نوشـتة‬ ‫کوهسـتانی نـژاد‪ ،‬صـص ‪140-153‬؛‬ ‫خـود تشـيكل دهـد‪ .‬دكتـر محمـد‬
‫بـود كـه او با آینـده نگـری و به دور‬ ‫مثل بنای بدون سـقف اسـت»‪ .‬حزب‬ ‫آدمـی مثـل اسـتالین را فریـب داد و‬ ‫دکتر محمد حسـین موسـوی (قاضی‬ ‫م ّوحـد‪ ،‬ج ‪ ،2‬ص ‪)711‬‬ ‫حسـين موسـوي (كيـي از قضـات‬
‫از عصب ّي ‌تهـا و عواطف و احساسـات‬ ‫او (حـزب دموکـرات ایـران) جدائـی‬ ‫باعـث ختم غائلـة آذربایجـان گردید‪.‬‬ ‫دادگسـتری)‪ ،‬وقتـی بازرسـان قضائی‬ ‫آن دوره كـه از نزديـك عبدالعلـي‬
‫حاكـم بـر جامعـه‪ ،‬مذاكـرات نهائـي‬ ‫دیـن از دولـت را سـرلوحة مبـارزات‬ ‫او بـه عنـوان نخسـت وزیـری کـه‬ ‫انتخـاب شـدند‪ ،‬در روز ُمعارفـه‪ ،‬دکتر‬ ‫‪ -6‬مریضی یا تمارض؟!‬ ‫لطفي را مي شـناخت و در مباحثات‬
‫بـا شـركت نفـت را بـا عقلان ّيـت‬ ‫سیاسـی خـود قـرار داده بـود‪ .‬قـوام‬ ‫اکثریـت پارلمانـی را در مجلـس‬ ‫مص ّدق ـ در پاسـخ به سـؤال مستشار‬ ‫و جلسـات كميسـيون هاي وزيـر‬
‫سياسـي بيشـتری به پيش بَـ َرد‪ ،‬اما‬ ‫السـلطنه‪ ،‬مخالف دخالـت روحانیون‬ ‫داشـت به محض بازگشـت از مسـکو‪،‬‬ ‫دیـوان کشـور ـ بـدون کوچـک ترین‬ ‫مح ّققان بسـیاری از بیمـاری دکتر‬ ‫دادگسـتري وقـت شـركت داشـت)‬
‫بررسـي رونـد مذاكـرات و حـوادث‬ ‫در سیاسـت بـود و از همیـن رو‪ ،‬آیت‬ ‫بـه شـریعت زاده‪ ،‬رئیـس فراکسـیون‬ ‫تأ ّملـی‪ ،‬همزمـان کـه لـب بـه سـخن‬ ‫مصـ ّدق یـاد کـرده انـد کـه منجـر به‬ ‫ضمـن نشـان دادن شـخص ّيت و‬
‫نشـان مي‌دهـد كـه مصـ ّدق در‬ ‫الله کاشـانی را دسـتگیر و تبعید کرد‪،‬‬ ‫پارلمانـی حزبـش (حـزب دموکـرات‬ ‫مـی گشـود‪ ،‬دسـت در جیـب کـرد و‬ ‫مراجعـة دکتـر مص ّدق بـه «متخ ّصص‬ ‫عملكردهـاي غيرقانونـي عبدالعلـي‬
‫چنبـرة احساسـات حاكم بـر جامعه‬ ‫در حالیکـه مصـ ّدق‪ ،‬بـا عـدم علاقـه‬ ‫ایـران) گفـت از نماینـدگان مجلـس‬ ‫دسـتمالی در آورد و بلنـد گریـه کرد‪،‬‬ ‫امـراض َع َصبـی» گردیـده بـود‪ .‬ایـن‬ ‫لطفـي در پاكسـازي قضـات شـريف‬
‫و نيـز در اسـارت «حفـظ وجاهـت‬ ‫بیمـاری‪ ،‬در طـول زندگـی دکتـر‬ ‫و مسـتقل‪ ،‬مي نويسـد‪ ...« :‬بديـن‬
‫م ّلـ ِي» خـود‪ ،‬بـا نوعـي عصب ّيـت‪،‬‬ ‫ترتيـب در شـرايطي كـه كشـور نياز‬
‫عـدم انعطـاف و خصوصـاً عدم درك‬ ‫بـه آرامـش داشـت‪ ،‬بـا تصفيه هاي‬
‫تعـادل نيروهايـش (كـه بسـياري از‬ ‫خودسـرانه‪ ،‬بزرگترين قضات كشـور‬
‫آنـان وي را «خائـن»‪« ،‬هيتلـر» و‬ ‫عليـه مص ّدق و حكومت او برانگيخته‬
‫«چنگيـز» خطـاب مي كردنـد) در‬ ‫شـدند»‪( .‬میرفطـروس‪ ،‬برخی منظر‬
‫هـا ‪ ،...‬ص ‪ ،136‬به نقل از‪ :‬موسـوی‪،‬‬

‫از راست‪ :‬حسین مکی‪ ،‬دکتر مظفر بقائی‪ ،‬ابوالحسن حائری زاده‪ ،‬دکتر علی شایگان‪ ،‬عبدالقدیر آزاد‪ ،‬دکتر محمد مصدق و اللهیار صالح‬

‫آخريـن لحظات نتوانسـت سياسـت‬ ‫بـه تحـ ّزب و تشـکیلات حزبـی‪ ،‬مـی‬ ‫بخواهـد تـا بـا قـرارداد منعقـده بیـن‬ ‫طـوری کـه به زحمـت م ‌یشـد گفته‬ ‫مصـ ّدق‪ ،‬از وی شـخص ّیتی َع َصبـی و‬ ‫صـص ‪)156-164‬‬
‫را بـه عنوان «هنـر تح ّق ِق ممكنات»‬ ‫خواسـت پیشوای همة اقشار و طبقات‬ ‫او و اسـتالین‪ ،‬مخالفـت کننـد و باعث‬ ‫هایـش را فهمیـد ‪ ...‬صـدای گریـة‬ ‫رنجـور سـاخته بود و دکتـر مص ّدق از‬ ‫‪ -5‬مص ّدق و آزادی مطبوعات‬
‫عرضـه نمايـد‪ ،‬بـه همين جهـت در‬ ‫باشـد‪ ،‬از ایـن رو‪ ،‬آیـت الله کاشـانی و‬ ‫برکناری وی از نخسـت وزیری شـوند‬ ‫نخسـت وزیـر و عدم تعـادل وی برای‬ ‫ایـن بیمـاری‪ ،‬بـه عنوان سـپری برای‬ ‫دکتـر مص ّدق بـا آنکه بـه اهم ّیت‬
‫يـك آشـفتگي‪ ،‬تناقـض‪ ،‬تـرس و‬ ‫طرفـداران وی‪ ،‬بدنـة اساسـی جبهـة‬ ‫تـا قـرارداد اسـتالین ـ قوام السـلطنه‬ ‫سـرپا ایسـتادن‪ ،‬وزراء و دیگـران را به‬ ‫پوشـاندن ضعف های سیاسی خویش‬ ‫مطبوعـات آزاد در تر ّقـی و تعالـی‬
‫ترديـد عملـي‪ ،‬سـرانجام‪ ،‬مذاكـرات‬ ‫ملّـ ِی دکتـر مصـ ّدق را تشـکیل مـی‬ ‫گرفتـن او کـه زمین نخورد‪ ،‬واداشـت‬ ‫اسـتفاده می کرد‪ .‬مهندس زیرک زاده‬ ‫جامعـه‪ ،‬آگاه بـود و ح ّتـی در ا ّولیـن‬
‫مربـوط بـه نفـت را بـه بن بسـت‬ ‫بی اعتبـار شـود ‪...‬‬ ‫‪ ...‬بدیـن ترتیـب دکتـر مصـ ّدق را بـه‬ ‫(یکـی از وفادارتریـن یـاران مصـ ّدق)‬ ‫روزهـای حکومت خود دسـتور داده‬
‫كشـانيد‪ .‬جـرج مك گـي (معـاون‬ ‫دادند‪.‬‬ ‫دکتـر مصـ ّدق ـ ا ّمـا ـ کـه در زمان‬ ‫اطـاق خـود بردنـد و مراسـم معارفه و‬ ‫بـود تا «از توقیف یـا تعقیب روزنامه‬
‫وزيـر امـور خارجـة آمريـكا) كـه‬ ‫برخالف قوام السـلطنه‪ ،‬مصـ ّدق ـ‬ ‫صـدور فرمـان مشـروط ّیت ‪25‬ـ‪26‬‬ ‫آشـنائی پایان یافت»‪( .‬موسوی‪ ،‬صص‬ ‫می نویسـد‪:‬‬ ‫هایـی کـه بـه شـخص او اهانـت‬
‫بـه عنـوان بهتریـن دوسـت ايـران‬ ‫عمومـاً ـ در بـرزخ سـ ّنت و تجـ ّدد‪،‬‬ ‫سـاله بود‪ ،‬برخلاف هم سـن و سـالان‬ ‫‪150‬ـ‪ ،151‬مقایسـه کنیـد بـا روایت‬ ‫«دکتـر مصـ ّدق درتغییر قیافـه دادن‬ ‫می‌کننـد‪ ،‬خـودداری شـود» ا ّمـا‬
‫و بقـول مصـ ّدق «مثـل یـک بـراد ِر‬ ‫اسالم و ایـران‪ ،‬مذهـب و مدن ّیـت‬ ‫خـود (ماننـد میـرزا جهانگیرخـان‬ ‫م ّکـی ؛ خاطرات سیاسـی‪ ،‬ص ‪.)489‬‬ ‫بـزودی‪ ،‬با قانون جدید مطبوعات‪ ،‬به‬
‫صمیمـی»‪ ،‬در ‪ 80‬سـاعت (‪20‬‬ ‫سـرگردان بـود‪ .‬جبهـة او ـ اساسـاً ـ‬ ‫صوراسـرافیل‪ ،‬دهخـدا‪ ،‬سـید حسـن‬ ‫مهـارت خاصـی دارد‪ ،‬بـه موقـع‪ ،‬خود را‬ ‫تعطیـل و توقیف نشـریات و روزنامه‬
‫روز) مذاكـرات مهمـي بـا مصدق در‬ ‫جبهـة «ملّـی ـ مذهب ‌یها» بـود و این‬ ‫تقـی زاده‪ ،‬عـارف قزوینی‪ ،‬محمد تقی‬ ‫‪ -7‬مص ّدق در جلسـات هیأت‬ ‫هـای مخالـف پرداخـت بطوریکـه‬
‫آمركيا داشـت‪ ،‬ضمـن اینکه مص ّدق‬ ‫ـ در واقع ـ «چشـم اسـفندیا ِر» دکتر‬ ‫بهـار و ده هـا تـن دیگـر) نقشـی در‬ ‫د و لت‬ ‫بـه کری مـی زند‪ ،‬عصبانی می شـود‪ ،‬یا‬ ‫دکتر فاطمی (معاون نخسـت وزیر و‬
‫را «نخسـت وزیـر گریـان» م ‌ینامد‪،‬‬ ‫انقلاب مشـروط ّیت نداشـت بلکه پس‬ ‫سـخنگوی دولت مص ّدق) محرمعلی‬
‫ايـن آشـفتگي ها‪ ،‬تر ‌سها‪،‬ترديدهـا‬ ‫مصـ ّدق بـه شـمار می رفـت‪.‬‬ ‫از بـه تـوپ بسـتن مجلـس‪ ،‬کشـتن‬ ‫بـه ع ّلـت ضعـف و پیـری دکتـر‬ ‫قـاه قـاه مـی خنـدد‪ .‬ح ّتی اگـر بخواهد‪،‬‬ ‫خـان (سانسـورچی معـروف دوران‬
‫و تناقض گوئي هـاي دكتـر مصـ ّدق‬ ‫آزادیخواهان و در اوج اسـتبداد صغیر‪،‬‬ ‫مصـ ّدق و تـرس شـدید او از ُکشـته‬ ‫رضـا شـاه) را احضـار کـرد و بـه‬
‫و سـوء ظن او نسـبت به همراهانش‬ ‫وجـه مشـخ ّصة دیگـر ایـن دو‬ ‫بـا کسـب اجـازه از محمـد علی شـاه‬ ‫شـدن (کـه به ع ّلـ ِت بیمـاری مص ّدق‪،‬‬ ‫حالـش بهم مـی خو َرد‪ ،‬مریض م ‌یشـود‬ ‫وی گفـت‪« :‬محرمعلـی خـان! اینهـا‬
‫و سـرانجام‪ ،‬شكسـت مذاكـرات را به‬ ‫شـخص ّیت بر جسـته ‪ :‬ا ر جح ّیـ ِت‬ ‫قاجـار‪ ،‬بـه قصـد ادامة تحصیـل عازم‬ ‫چونـان کابوسـی بـر سراسـر زندگـی‬ ‫روزنامـه هائـی هسـتند کـه اجـازة‬
‫خوبـي نشـان داده اسـت (نگاه كنيد‬ ‫«وجاهـت م ّلـی» در نزد دکتر مص ّدق‬ ‫سیاسـی او حاکم بود)‪ ،‬جلسات هیأت‬ ‫و غـش می کند‪ .‬روزی (مصـ ّدق) به من‬ ‫انتشـار ندارند‪ .‬همیـن الآن می روی‬
‫بـه‪ :‬نشـرية مهرگان‪ ،‬شـمارة ‪ 3‬و ‪،4‬‬ ‫و اهم ّیـت یا اولویّـت «منافع م ّلی» در‬ ‫اروپـا گردید‪.‬‬ ‫وزیـران‪ ،‬غالباً در خانة مصـ ّدق برگذار‬ ‫چاپخانـه هایشـان را پیـدا می کنی‬
‫خصوصـاً صفحـات ‪219-213‬؛ سـه‬ ‫نـزد قوام السـلطنه بود‪ ،‬هـم از این رو‪:‬‬ ‫بنابرایـن‪ ،‬گذشـتة سیاسـی مص ّدق‬ ‫م ‌یشـد و او‪ ،‬پیژامه به تن‪ ،‬روی تخت‬ ‫گفـت‪« :‬نخسـت وزیـ ِر مملکتـی حقیر و‬ ‫و جلـوی انتشارشـان را مـی گیری‪،‬‬
‫قـوام السـلطنه ـ ب ‌یسـودای ننـگ و‬ ‫در انقالب مشـروط ّیت و اصـرار و‬ ‫خـواب آهنـی‪ ،‬در زیـر یـک پتـو یـا‬ ‫ایـن حکـ ِم قانونـی توقی ِف آنهاسـت‪.‬‬
‫گـزارش‪ ،‬صـص ‪.)142-120‬‬ ‫نـام ـ مـر ِد میدان هـای پرخطـر و در‬ ‫پافشـاری دکتـر مصـ ّدق (در حفـظ‬ ‫ملافـه‪ ،‬دراز م ‌یکشـید یا می نشسـت‬ ‫بیچـاره‪ ،‬بایـد ضعیـف و رنجـور بـه نظر‬ ‫(همـان‪ ،‬ص ‪ ،318-320‬بـه نقـل از‪:‬‬
‫چنانکه دیدیم‪ ،‬قیام ملّی ‪ 30‬تیر‬ ‫مقـام نخسـت وزیـری به هـر قیمت)‬ ‫و دیدارهای رسـمی را عمدتاً در همان‬
‫‪ 1331‬در آستانة ‪ 28‬مرداد ‪،1332‬‬ ‫«تیـرر ِس حادثـه» بـود‪*.‬‬ ‫و گذشـتة سیاسـی قوام السـلطنه‬ ‫اطـاق و روی همان تخت خواب انجام‬ ‫بیایـد و از ایـن هنـر‪ ،‬در پیـش بـرد ِن‬ ‫بهـزادی‪ ،‬صـص ‪)526-528‬‬
‫دیگر از نَ َفس افتاده بود زیرا نه‬ ‫مـا مردمـی هسـتیم دوسـتدار‬ ‫و توصیـة او جهـت برکنـاری وی از‬ ‫می داد که الب ّته برای خارجیان بسیار‬ ‫اجـرای قانون جدید مطبوعات‪،‬‬
‫جبهة ملّی آن جبهة ملی سابق بود‪،‬‬ ‫پیروزی‌هـا و کامیابی‌هـای بـزرگ‬ ‫نخسـت وزیری را وقتی با هم مقایسه‬ ‫عجیـب می نمود و بـرای ایرانیان نیز‪.‬‬ ‫مقاصـد سیاسـی خـود اسـتفاده کنـد»‪.‬‬ ‫موجی از مخالفت و اعتراض در میان‬
‫نه مص ّدق آن عزم و اراده و نفوذ‬ ‫و در عیـن حـال آسـان‪ ،‬و آنجـا کـه‬ ‫کنیـم‪ ،‬می بینیم که نـه دکتر مص ّدق‬ ‫وی در جلسـات هیأت وزیـران‪ ،‬کمتر‬ ‫مدیـران و گـروه هـای مطبوعاتـی و‬
‫سیاسی سابق را داشت‪ ،‬نه کارگران‬ ‫دچـار شکسـت و ناکامـی م ‌یشـویم‪،‬‬ ‫خالی از قدرت طلبی‪ ،‬ضعف و اشـتباه‬ ‫شـرکت می کرد و در موارد استثنائی‬ ‫(همـان‪ ،‬ص ‪ ،501‬بـه نقـل از‪ :‬زیـرک‬ ‫جریانات و گروه های سیاسـی ایجاد‬
‫و تود‌ههای خروشان ‪ 30‬تیر در کنار‬ ‫به جای نگریسـتن بـه خویش و درک‬ ‫بـوده و نه قوام السـلطنه خائن و وطن‬ ‫هـم کـه در هیـأت وزیـران شـرکت‬ ‫کرد بطوریکه دکتر سـنجابی و حزب‬
‫مص ّدق بودند و نه حزب توده (که‬ ‫کمبودهـا و کـم کاری‌هـای خـود‪،‬‬ ‫مـی نمـود‪ ،‬عمومـاً بـا عبـا حضـور‬ ‫زاده‪ ،‬ص ‪)124‬‬ ‫ایـران (هـوادار مصـ ّدق) به مخالفت‬
‫شعار سرنگونی سلطنت و استقرار‬ ‫متو ّسـل به «تئوری توطئه»‪« ،‬دسـت‬ ‫فـروش و قـدرت پرسـت ‪...‬‬ ‫مـی یافـت‪ .‬او‪ ،‬گاه‪ ،‬ح ّتـی بـا پیژامه و‬ ‫وقت�ی ب�ه دع�وت تروم�ن( (�‪Tru‬‬ ‫با آن برخاسـتند‪ .‬دکتـر بقائی گفت‪:‬‬
‫«جمهوری دمکراتیک» از نوع اروپای‬ ‫انگلیسـی‌ها» و «عوامـل خارجـی»‬ ‫قـوام السـلطنه بـه نهـاد مجلـس‬ ‫دم پائـی در جلسـات هیـأت دولـت و‬ ‫‪ ،)man‬دکتـر مصـ ّدق بـه واشـنگتن‬ ‫«ایـن قانـون یـک مـاده کـم دارد‪،‬‬
‫شرقی را می‌داد) ‪ ...‬بر زمینة این‬ ‫م ‌یشـویم ‪ ...‬نمونـ ‌هاش را در دو واقعـة‬ ‫شـورای ملّـی‪ ،‬احتـرام فراوان داشـت‬ ‫مجلس شـورای م ّلی شرکت می کرد‪،‬‬ ‫رسـید‪ ،‬اچسـن (وزیـر امورخارجـة‬ ‫و آن مـاده ایـن اسـت کـه هرکـس‬
‫اختلافات و آشفتگ ‌یها و بی تکیه‬ ‫بسـیار نزدیـک بهـم می تـوان دیـد‪:‬‬ ‫و بـه همیـن جهـت‪ ،‬کوچـک تریـن‬ ‫هـم از ایـن رو‪ ،‬او را «نخسـت وزیـر‬ ‫آمریـکا)‪ ،‬مک گـی (معـاون او) و سـه‬ ‫روزنامـه بنویسـد بلافاصلـه تیرباران‬
‫گاهی‌ها و خصوصاً خستگی‌ها و‬ ‫یکـی جریـان ‪30‬تیـر ‪1331-‬کـه بـه‬ ‫مذاکرات خود با استالین و نمایندگان‬ ‫پیژامه پـوش» مـی نامیـده انـد‪ .‬ایـن‬ ‫تـن دیگـر‪ ،‬از مصـ ّدق و همراهـان او‬ ‫مـی شـود‪ .».‬آیـت الله کاشـانی نیـز‬
‫سرخوردگ ‌یهای عموم مردم و اعتماد‬ ‫عنـوان «قیـام ملّی» از آن سـتای ‌شها‬ ‫دولـت شـوروی را به مجلـس گزارش‬ ‫امـر‪ ،‬شـاید نشـانة دیگـری از خصلت‬ ‫در اعلامیـه ای‪ ،‬دکتـر مصـ ّدق را‬
‫خوشباورانة مص ّدق به کمک‌های‬ ‫م ‌یکنیـم ‪ -‬و دیگـری‪ :‬جریـان ‪28‬‬ ‫مـی داد‪ ،‬در حالیکه مص ّدق به مجلس‬ ‫اسـتقبال کردنـد‪:‬‬ ‫«ص ّیـاد آزادی ایـران» نامیـده بـود‪.‬‬
‫دول ِت آمریکا بود که وقایع ‪ 28‬مرداد‬ ‫مرداد ‪ 1332‬اسـت ‪ -‬که از آن بعنوان‬ ‫اعتمـادی نداشـت و لـذا در طـول‬ ‫پوپولیسـتی دکتـر مصـ ّدق بود‪.‬‬ ‫«اچسـن‪ ،‬پیشـاپیش دیگ ِر اسـتقبال‬ ‫مشـفق همدانی‪ ،‬مدیـر مجلة کاویان‬
‫«کودتـای انگلیسـی ‪ -‬آمریکائی» نام‬ ‫مذاکـرات مربـوط بـه نفـت‪ ،‬گـزارش‬
‫‪ 32‬به قوع پیوست‪.‬‬ ‫روشـن و شـ ّفافی بـه مجلس شـورای‬ ‫‪ -8‬مص ّدق و قوام السلطنه‬ ‫کننـدگان بـود و هـم او گفتـه اسـت‪:‬‬ ‫(طرفـدار مصـ ّدق) نیز نوشـت‪:‬‬
‫«ادامه دارد»‬ ‫می بریـم‪.‬‬
‫در آن هنـگام‪ ،‬جبهـة ملّـي‬ ‫ملّـی ارائـه نداد‪.‬‬ ‫قـوام السـلطنه شـخص ّیتی اسـت‬ ‫وقتـی مص ّدق م ‌یخواسـت از قطار پایین‬ ‫«ایـن قانـون‪ ،‬حکومـت مصـ ّدق را‬
‫قوام السـلطنه ـ اساسـاً ـ به تشکیل‬ ‫کـه فرمـان مشـروطیت بـه خـط او‬
‫* برای تحقیقی تازه دربارة قوام السلطنه‪ ،‬نگاه کنید به‪ :‬تیرر ِس حادثه (زندگی سیاسی‬ ‫و گسـترش حـزب و نهادهـای حزبـی‬ ‫نوشـته شـده و در واقعـة آذربایجـان‬ ‫بیایـد‪ ،‬حالـت پیرمرد بیمـار و ضعیفی را‬ ‫سـرنگون خواهـد سـاخت»‪( .‬همـان‪،‬‬
‫قوام السلطنه) حمید شوکت‪ ،‬نشر اختران‪ ،‬تهران ‪.1385‬‬ ‫معتقـد بـود‪ .‬بـه نظـر قوام السـلطنه‪:‬‬
‫داشـت کـه روی بـازوی پسـرش تکیـه‬ ‫صـص ‪ 320‬و ‪ ،350‬بـه نقـل از‪:‬‬

‫کـرده‪ ،‬بـا زحمـت به کمک عصـا راه می‬

‫رفـت‪ ،‬ولـی وقتـی مرا شـناخت‪ ،‬راسـت‬

‫ایسـتاد و عصـای خود را به دسـت یکی‬

‫از همراهانـش داد و مانند یک جوان ‪20‬‬

‫سـاله بـا چابکـی از قطـار بیـرون پرید»‬

‫(همـان‪ ،‬ص ‪ ،264‬به نقل از‪ :‬صفائی‪ ،‬ص‬

‫‪ ،200‬همچنیـن نـگاه کنیـد بـه گزارش‬

‫جـرج مـک گـی‪ ،‬در نشـریة مهـرگان‪،‬‬

‫شـمارة ‪ ،1380 ،4 - 3‬ص ‪.)220‬‬
‫در انتخابـات دورة هفدهم و انتخاب‬
‫یک بازرس ناظر از قضات دادگسـتری‬
‫بـرای هـر حـوزة انتخابـی‪ ،‬بـه هنگام‬