Page 14 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۸۸ (دوره جديد

‫صفحه ‪ - Page 14 - 14‬شماره ‪1654‬‬
‫جمعه ‪ 2‬تا پنجشنبه‪ 8‬آذ‌رماه ‪1397‬خورشیدی‬

‫شده است‪ .‬تا آنجا که گزارش رسیده‬ ‫‪ -‬آیا در ‪ 28‬مرداد ‪ ،32‬طرحی برای‬
‫کودتا علیه دولت مص ّدق وجود داشت؟‬
‫است هنوز هیچ لشکر و یا تیپی رسماً‬ ‫‪ -‬اگر آری! پس چرا دکتر مص ّدق‬
‫‪ -‬با وجود اصرا ِر دکتر حسین فاطمی‬
‫به شاه نپیوسته‪ ،‬اما سربازان‪ ،‬افسراندکتر مح ّمد مص ّدق؛ آسیب شناسی یک شکست‬ ‫ودیگر یارانش‪ -‬در برابر کودتا‪ ،‬هیچ‬

‫و چندین تانک به طور انفرادی از‬ ‫مقاومتی نکرد؟‬
‫‪ -‬اگر نه! چه علل یا عواملی باعث‬
‫زاهدی پشتیبانی م ‌یکنند‪ .‬سرهنگ‬
‫سقوط دولت مص ّدق گردید؟‬
‫بختیار از قرار معلوم برای حمایت از‬ ‫بخش (‪)18‬‬ ‫* نگاهی به کارنامة سیاسی دکتر مح ّمد مص ّدق‬ ‫‪ -‬آیا فلسفة سیاسی دکتر مص ّدق‬
‫زاهدی از کرمانشاه به سوی تهران در‬ ‫– چنانکه می‌گویند – مبتنی بر‬
‫لیبرالیسم یا لیبرال – دموکراسی بود؟‬
‫حرکت است‪.‬‬ ‫علی میرفطروس‬ ‫* دکتر جلال متینی * ناشر‪ :‬شرکت کتاب‪ ،‬آمریکا‪1384 ،‬‬ ‫‪ -‬و سرانجام‪« :‬اگر ‪ 28‬مرداد نبود»‪،‬‬
‫شاید وزارت خارجه از سفارت در‬ ‫آیا دکتر مص ّدق ‪ -‬با تو ّجه به ساختار‬
‫سیاسی ‪ -‬فرهنگی و محدودیّت‬
‫ُرم بخواهد که این اطلاعات را به شاه‬ ‫= ‪ 28‬مرداد ‪32‬؛ کودتا؟ یا خیز ِش خودجو ِش مردم؟ (‪)2‬‬ ‫های تاریخی جامعه‪ ،‬قادر به استقرار‬
‫برسانند‪.‬‬ ‫آزادی‪ ،‬دموکراسی و جامعــه مدنی‬

‫هندرسون‬ ‫=اسناد س ّر ِی وزارت امورخارجة آمریکا و گزارش مأموران سازمان سیا در تهران‪ ،‬شواهد اصیلی هستند که ناباوری و‬ ‫در ايـران بود؟‬
‫این ها سئوالاتی است که شیفتگان‬
‫‪ -‬ساعت ‪ 8‬بعد از ظهر روز ‪19‬‬ ‫شگفتی آمریکائ ‌یها را از وقایعی که در روز ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬در برابر دیدگان شان م ‌یگذشت‪ ،‬نشان م ‌یدهند‪.‬‬ ‫دکتر مص ّدق و مخالفان وی را ‪ -‬پس‬
‫از گذشت ‪ 50‬سال ‪ -‬هنوز درگی ِر ِخود‬
‫اوت (‪ 28‬مرداد) تلگراف شماره‬ ‫ساخته و بحث هائی را بوجود آورده که‬
‫عموماً آلوده به تهمت و توهین و تکرار‬
‫‪788.00/8-1953‬‬ ‫=این اسناد‪ ،‬بر افسانه سرائی ها و گزافه بافی های کرمیت روزولت (که خیزش خودجو ِش مردم تهران را به حسا ِب‬ ‫است و از این رو داشت ِن درک روشن‬
‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬ ‫از رویدادهای ‪ 25‬تا ‪ 28‬مرداد را ‪-‬‬
‫«عوامل خود» منظور کرده)‪ ،‬قلم بطلان م ‌یکشد‪.‬‬ ‫خصوصاً برای نسل جوان و دانشجویان‬
‫اطلاعات موثّق حاکی از آن است‬ ‫ما ‪ -‬دشوار ساخته است‪ .‬این تهم ‌تها‬
‫وتوهینها‪،‬نشانــهدیگریاز َع َصب ّیت‬
‫که نیروهای وابسته به زاهدی ستاد‬ ‫=گزارشسفارتآمریکاازتهراندرروز‪28‬مرداد‪«:‬یکشورشغیرمنتظرهونیرومندعلیهدکترمص ّدقدرجریاناست‪...‬نه‬ ‫تاریخی‪ ،‬توسعه نیافتگی ذهنی و‬
‫ارتش و سایر ادارات امن ّیتی را در‬ ‫طفول ّیت فکری «مردان سیاس ِی» ما‬
‫تنهااطرافیانمص ّدق‪،‬بلکهشاهیهاهمازاینپیروزیآسانوسریع‪-‬کهتاحدودزیادیخودجوشاست‪-‬شگفتزدهاند‪ .».‬کنترل دارند‪ .‬خانــه مص ّدق که در‬ ‫است که تاریخ و رویدادهای گذشته‬
‫را نه «چراغ» ی برای را ِه آینده‪ ،‬بلکه‬
‫محاصره قرار داشت‪ ،‬اشغال و توسط‬ ‫چونان «چماق» ی برای توهین‪،‬‬
‫ارعاب اخلاقی و سرکوب آزادی‬
‫هواداران شاه غارت شده است‪ ،‬اما هنوز‬ ‫از مخابرات تلفنی بدست آورده است‪.‬‬ ‫بنظر م ‌یرسد که جمع ّیت برای هدفهای‬ ‫دخالت کرده باشند نرسیده است‪.‬‬ ‫آن مقالات و اخبار از طریق رادیو‪ ،‬و‬
‫اطلاع موثّقی درباره مخفیگاه مص ّدق‬ ‫در نتیجه آگاهی مردم تهران از «رفتن‬ ‫انـديشــه و تحقيق بکار م ‌یگیرند!‬
‫هندرسون‬ ‫مع ّینی جمع شد‌هاند‪.‬‬ ‫هندرسون‬ ‫شاه» و خصوصاً شعارهای ضدسلطنت ِی‬ ‫بطوريکهقبل ًاگفتيمخوشبختانهدر‬
‫در دست نیست‪.‬‬ ‫حزب توده و اقدامات تُند و تحریک‬ ‫سالهای اخیر‪ ،‬مح ّققانی مانند مارک‬
‫رادیوی تهران اطلاع داده است که‬ ‫ـ ساعت ‪ 5‬بعد از ظهر روز ‪ 19‬اوت‬ ‫هندرسون‬ ‫‪ -‬ساعت ‪ 2‬بعدازظهر روز ‪19‬‬ ‫آمیز اعضاء این حزب در تخریب‬ ‫گازیوروسکی( (�‪Mark Gasiorows‬‬
‫حکومت نظامی تهران‪ ،‬رفت و آمد را از‬ ‫(‪ 28‬مرداد) تلگراف شماره ‪788.00/8-‬‬ ‫اوت (‪ 28‬مرداد)‪ ،‬تلگراف شماره‬ ‫مجسمه های رضا شاه و محمدرضا شاه‬ ‫‪ ،)kii‬مالکولم برن (�‪Malcolm By‬‬
‫ساعت ‪ 8‬شب تا ‪ 5‬صبح ممنوع اعلام‬ ‫گزارش‌های سفیر هندرسون به‬ ‫و به زیر کشیدن عکس های خاندان‬ ‫‪ ،)rne‬استفن دوریل (‪Stephen‬‬
‫کرده و از مردم خواسته است که برای‬ ‫‪1953‬‬ ‫وزارت خارجه آمریکا‪ ،‬بالاترین تکذیب‬ ‫‪788.00/88-1953‬‬ ‫سلطنتی از مغازه ها و ادارات دولتی‪،‬‬ ‫‪ ،)Dorril‬دکتر فخرالدین عظیمی و‬
‫برقراری نظم با ارتش همکاری کنند‪.‬‬ ‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬ ‫بر ادعاهای واه ِی کرمیت روزولت در‬ ‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬ ‫و نیز اقدام آنان در تعویض نام خیابان‬ ‫دیگران به ضعف ها و اشتباهات دکتر‬
‫اکنون تایید شده است که تیمسار‬ ‫طبق گزارشات مختلف منجمله‬ ‫کتاب «ضد کودتا» است که تظاهرات‬ ‫گزارش رسیده است که جمع ّیتی در‬ ‫ها‪ ،‬همه و همه‪ ،‬باعث نگرانی و هراس‬ ‫مص ّدق و خصوصاً به «نقش کلیدی‬
‫دفتری حاک ِم نظامی زاهدی است‪.‬‬ ‫اعضاء سفارت و سایر مقاما ِت رسمی‬ ‫بازاریان‪ ،‬پیشه وران و مردم کوچه و‬ ‫ایرانیان که به صورتی روزافزون در‬
‫بنابراین یا گزارش قبلی سفارت‬ ‫آمریکایی‪ ،‬در شهر حالت یک تعطیلی‬ ‫بازار گردید‪ .‬از طرف دیگر‪ :‬حذف نام‬ ‫مقابل دکتر مص ّدق صف آرائی کردند»‬
‫(شماره ‪ 400-19‬اوت) اشتباه بوده‬ ‫عمومی حکمفرماست‪ .‬تمام وسائل نقلیه‬ ‫شاه از دعای صبحگاهی و ممنوع کردن‬
‫است و یا تیمسار دفتری در آخرین‬ ‫چراغهای خود را به نشانه پیروزی شاه‪،‬‬ ‫سرود شاهنشاهی در مراسم پادگا ‌نها‪،‬‬ ‫اشاره کرده اند‪.‬‬
‫روشن کرده اند‪ .‬پیاده روندگان برای‬ ‫امروزه‪ ،‬اسناد س ّری وزارت‬
‫دقایق تغییر موضع داده است‪.‬‬ ‫افراد شخصی که در کامیونهای سرباز‬ ‫امورخارجـه آمریکا (در آرشیو ملّی‬
‫بنفع شاه تظاهرات می‌کنند دست‬ ‫آمریکا) و نیز انتشار گزارش س ّری‬
‫هندرسون‬ ‫سازمان سیا درباره چگونگی سرنگونی‬
‫م ‌یزنند‪ .‬تئاتر سعدی که اغلب مرکز‬ ‫و عملیات ‪ 28‬مرداد را به حساب و‬ ‫حدود ‪ 3000‬نفر که خواستار بازگشت‬ ‫احساسات ُس ّنت ِی شاهدوستـی بسیاری‬ ‫حکومت دکتر مص ّدق‪ ،‬افسانه سازی ها‬
‫‪ -‬سند شماره ‪ ،349‬از کتابخانه‬ ‫رفت و آمد توده ای هاست به آتش‬ ‫اشاره عوامل خود واریز م ‌یکند‪ .‬چگونه‬ ‫شاه هستند در حوالی خانــه مص ّدق‬ ‫از سربازان‪ ،‬درجه داران و نیروهای‬ ‫ولاف و گزاف های کرمیت روزولت‬
‫آیزنهاور‪ ،‬مراسلات آیزنهاور‪ ،‬دوسیه‬ ‫کشیده شده است‪ .‬با آنکه هواداران شاه‬ ‫باورکردنی است که او کودتایی را تدارک‬ ‫مورد حمله و تیراندازی نیروهای‬ ‫ارتشی و انتظامی را جریحه دار ساخت‪.‬‬ ‫(مسؤول اصلی عملیات سازمان سیا‬
‫ویت مان ‪ ،Whitmon‬یادداشت‬ ‫موفق به پیروزی هایی شده اند‪ ،‬خانــه‬ ‫ببیند که سفیر آمریکا از آن تا این ح ّد‬ ‫انتظامی قرار گرفته اند‪ .‬اقدامات قبلی‬ ‫مجموعــه این عوامل‪ ،‬باعث گردید‬ ‫در ایران) را آشکار ساخته بطوریکه‬
‫توسط جانشین ریاست سیا‪ ،‬کابل‬ ‫مص ّدق و مرکز ستاد ارتش هنوز در‬ ‫ب ‌یخبر باشد؟ م ‌یدانیم که هندرسون‬ ‫در پراکنده کردن این جمع ّیت موجب‬ ‫تا از شامگاه ‪ 27‬مرداد‪ ،‬فضای روانی‬ ‫گفته های وی در کتاب «ضدکودتا»‬
‫(‪ )Cabell‬به رئیس جمهور‪ ،‬واشنگتن‬ ‫از شرکت کنندگان نشست ‪ 4‬تیرماه‬ ‫شده است که عده ای از سربازان به‬ ‫جامعه‪ ،‬به نفع شاه و بازگشت او به‬ ‫( ‪ )Contercoup‬که تظاهرات‬
‫دست هواداران مص ّدق است‪.‬‬ ‫‪ 1332‬در واشنگتن است که گزارش و‬ ‫آنها بپیوندند‪ .‬این جمع ّیت بار دیگر‬ ‫خودجوش مردم در ‪ 28‬مرداد را به‬
‫تاریخ ندارد‪* .‬‬ ‫موضع او در تصمیم دولت آمریکا درباره‬ ‫در برابر ستاد ارتش به هم پیوستند و‬ ‫ایران‪ ،‬تغییر یابد‪.‬‬ ‫حساب عوامل خود واریز کرده‪ ،‬ح ّتی‬
‫محرمانه‬ ‫هندرسون‬ ‫کودتای نظامی تعیین کننده بوده است‪.‬‬ ‫مجدداًهدف تیراندازی قرار گرفتند‪ .‬در‬ ‫برای دوستداران صدیق دکتر مص ّدق‬
‫برابر وزارت خارجه نیز زد و خورد در‬ ‫اسناد س ّری وزارت خارجه آمریکا‬
‫«یک شورش غیرمنتظره و نیرومند‬ ‫‪ -‬ساعت‪ 7‬بعدازظهر روز‪ 19‬اوت (‪28‬‬ ‫(بابک امیرخسروی)‬ ‫اسناد س ّری وزارت امورخارجــه‬ ‫نیز ارزش و اعتباری ندارد‪)1( .‬‬
‫مردم و نظامیان علیه نخست وزیر‬ ‫مرداد) تلگراف شماره ‪788.00/8-1953‬‬ ‫‪-‬ساعت‪ 4‬بعدازظهرروز‪ 19‬اوت(‪28‬‬ ‫جریان است‪.‬‬ ‫آمریکا (در آرشیو ملّی آمریکا) شاهدان‬ ‫انتشار اسناد وزارت امورخارجــه‬
‫مص ّدق باعث شده است که شهر‬ ‫مرداد)تلگرافشماره ‪788.00/8-1953‬‬ ‫طرز برخورد نیروهای انتظامی هنوز‬ ‫اصیلی هستند که ناباوری و شگفتی‬ ‫آمریکا و نیز ‪ -‬خصوصاً‪ -‬گزارش‬
‫تـهران تقریباً بک ّلی به تصرف نیروهای‬ ‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬ ‫حاکی از دو دل بودن آنهاست‪ ،‬اما‬ ‫مأموران سیا را از وقایعی که در برابر‬ ‫عملیات سازمان سیا در سرنگونی‬
‫موافق شاه و نخست وزی ِر انتصابی وی‬ ‫به لندن تحت شماره ‪ 14‬و به ُرم‪،‬‬ ‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬ ‫تعداد نظامیان و افسرانی که منفرداً به‬ ‫دیدگان شان م ‌یگذشت‪ ،‬به روشنی‬ ‫دولت مص ّدق‪ ،‬ما را به کم و کیف‬
‫(وزارت) پست و تلگراف و مرکز‬ ‫هواداران شاه م ‌یپیوندند در حال ازدیاد‬ ‫نشان م ‌یدهند این اسناد‪ ،‬شامل گزارش‬ ‫رویدادهای ‪ 25‬تا ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬آشنا‬
‫یعنی زاهدی درآید‪.‬‬ ‫تحت شماره ‪ 9‬تکرار گردید‪.‬‬ ‫تبلیغات‪ ،‬اشغال شده اند‪ .‬از قرار‬ ‫است‪ .‬کامیون هایی م ّمل ِو از سربازان در‬ ‫های ساعت به ساع ِت سفارت آمریکا از‬ ‫م ‌یکند‪ .‬این اسناد و مدارک اگر با‬
‫گزارش های رسیده مبنی بر این‬ ‫وزارت خارجــه‪ ،‬لطفاً این گزارش‬ ‫گزارشهای رسیده‪ ،‬به شهرستان‌ها‬ ‫سطح شهر دیده شده اند که در حال‬ ‫تهران به واشنگتن درباره وقایع ‪28‬‬ ‫روایت های شاهدان حاضر در صحنه‪،‬‬
‫است که مص ّدق و رئیس ستاد ارت ِش‬ ‫و سایر تلگراف های مورد نظر را برای‬ ‫تلگراف فرستاده م ‌یشود و آنها تشویق‬ ‫عبور فریاد م ‌یزنند «زنده باد شاه»‪ .‬یک‬ ‫مرداد م ‌یباشد که تعدادی از آن ها‪،‬‬ ‫جمع شود‪ ،‬م ‌یتواند تصویری واقعی از‬
‫وی‪ ،‬سرتیپ ریاحی هنوز در مقرهای‬ ‫م ‌یشوند که تظاهرات مشابه ای در‬ ‫کامیون‪ ،‬مجسمــه از جا کنده شده‬ ‫نمونه وار‪ ،‬در اختیار خوانندگان قرار‬ ‫چگونگی رویدادهای ‪ 25‬تا ‪ 28‬مرداد و‬
‫فرماندهی خود پنهان شده اند‪ ،‬ولی‬ ‫مسکو هم تکرار کنید‪.‬‬ ‫رضاشاه را حمل م ‌یکرد در حالی که‬ ‫م ‌یگیرد‪ .‬تا آنجا که نگارنده م ‌یداند‪،‬‬ ‫چگونگی سقوط دولت مص ّدق بدست‬
‫بی خبر و بدون ارتباط هستند‪ ،‬چون‬ ‫طی روز‪ ،‬تظاهرات به نفع شاه در‬ ‫هواداری از شاه انجام دهند‪.‬‬ ‫جمع ّیتی آنرا تعقیب م ‌ینمود و بنظر‬ ‫در میان مح ّققان و مترجمان ایرانی‪،‬‬ ‫دهد‪ .‬ما این اسناد و روایت ها را به ‪5‬‬
‫وسایل ارتباطی در دست نیروهای‬ ‫تمام شهر تهران گسترش یافته است‪.‬‬ ‫کارمندان سفارت‪ ،‬کامیونهای متع ّد ِد‬ ‫م ‌یرسیدکهم ‌یخواهندآنرامجدداًنصب‬ ‫این اسناد برای نخستین بار توسط‬
‫سلطنت طلب است‪ .‬بیشتر شهر‬ ‫کامیونهای پُر از تظاهرکنندگان در حالی‬ ‫حامل نظامیان و غیرنظامیان را به همراه‬ ‫کنند‪ .‬تمام انتشارات غیرتود‌های هوادا ِر‬ ‫آقای بابک امیرخسروی و دوستانش‬ ‫بخش تقسیم م ‌یکنیم‪:‬‬
‫تحت کنترل نیروهای شاهی است‪ ،‬هر‬ ‫که مورد استقبال عابرین پیاده قرار‬ ‫‪ 6‬تانک در خیابانها دیده اند که عکس‬ ‫حکومت (مص ّدق) متلاشی و به آتش‬ ‫گردآوری‪ ،‬ترجمه و منتشر شده است‪،‬‬ ‫‪ 1-‬اسناد وزارت خارجة آمریکا‬
‫چند گزارش م ‌یرسد که اینجا و آنجا‬ ‫م ‌یگیرند در سطح شهر در گرد ‌شاند‪ .‬از‬ ‫از این رو‪ ،‬به احترا ِم حقیقت جوئ ِی‬ ‫‪ 2-‬گزارش ُمجریان و ط ّراحان کودتا‬
‫شماری از طرفداران مص ّدق درخیابانها‬ ‫قرار‪،‬اکثریت ُخردکنندهمشهو ِدسلطنت‬ ‫هایی از شاه را حمل م ‌یکرده اند‪.‬‬ ‫آقای امیرخسروی و دوستانش و بعنوان‬ ‫(سازمان سیا) از حوادث ‪ 28‬مرداد‬
‫هستند‪ .‬نیروهای سلطنت طلب از‬ ‫طلب‪ ،‬گروههای چ ‌پگرا را مرعوب و‬ ‫رادیوی تهران پس از اشغال‪ ،‬برای‬ ‫رعای ِت «تق ّدم فضل»‪ ،‬این اسنا ِد بسیار‬ ‫‪ 3-‬گزارشدقیقولحظهبهلحظــه‬
‫همــه رسانه های گروهی برای‬ ‫مجبور به سکوت کرده است‪ .‬انتشارات‬ ‫مهم و روشنگر را ‪ -‬با تغییرات کوچکی‬ ‫دکتر غلامحسین صدیقی (وزیر کشور‬
‫ترغیب مردم و ارتش به طرفداری از‬ ‫غیرتوده ای‪ ،‬اما هوادا ِر حکومت (مص ّدق)‬ ‫در ویرایش بعضی کلمات و عبارات ‪ -‬از‬ ‫دولت مص ّدق) از حوادث ‪ 28‬مرداد‬
‫متلاشی و به آتش کشیده شده اند‪.‬‬ ‫کتاب «نظر از درون به نقش حزب‬ ‫‪ 4-‬روایت یکی از کادرهای فع ّال‬
‫شاه برخوردار م ‌یباشند‪.‬‬ ‫رادیوی تهران توسط چندین هزار نفر‬ ‫توده ایران» (صفحات ‪ )725-735‬نقل‬ ‫حزب توده در صحنــه ‪ 28‬مرداد‬
‫اخبار رادیو مبنی بر آنست که‬ ‫از طرفداران زاهدی اشغال شده است‪.‬‬ ‫م ‌یکنیم‪ .‬اهم ّیت این اسناد زمانی دو‬ ‫‪ 5-‬روایت یکی از اعضاء حزب‬
‫استان استراتژیک آذربایجان دست‬ ‫در برنامــه بعد از ظهر‪ ،‬زاهدی طی نطق‬ ‫چندان م ‌یشود که بدانیم این اسناد‬ ‫زحمتکشان (دکتر بقائی) و حاضر در‬
‫شاهی ها است‪ .‬ولی رادیو اصفهان در‬ ‫کوتاهی‪ ،‬مسؤولیت نخست وزیری را‬ ‫از طرف یک کادر جوان و ف ّعال حزب‬
‫یک بخش صدا که ضبط شد‪ ،‬خود‬ ‫که از طرف شاه به او سپرده شده است‬ ‫توده در روز ‪ 28‬مرداد ‪ 32‬و سپس یکی‬ ‫رویدادهای ‪ 28‬مرداد‬
‫را همچنان وفادار مص ّدق اعلام کرده‬ ‫قبول کرد‪ .‬رادیو همچنان اعلام کرد که‬ ‫از اعضاء کمیتــه مرکزی حزب توده‪،‬‬
‫است‪ ،‬در این اوضاع آشفته‪ ،‬بنظر‬ ‫شاه بلادرنگ به کشور بازخواهد گشت‪.‬‬ ‫از مخالفان خط و مشی کیانوری و از‬ ‫آنچه در همة این روایات ‪ 5‬گانة‬
‫م ‌یرسدکهلحنومتنهمــهاعلامیه‬ ‫عملکرد نیروهای انتظامی که در ابتدا‬ ‫دوستداران صدیق دکتر مص ّدق‪ ،‬انتشار‬
‫ها ضد کمونیستی است‪ .‬از توده ای‬ ‫نامعلوم به نظر م ‌یرسید‪ ،‬به تدریج ‪ -‬با‬ ‫مختلف‪ ،‬مشترک است‪ ،‬تأکید آنها بر‬
‫ها هیچگونه فعالیت و واکنشی در این‬ ‫پیوستن تدریجی سربازان‪ ،‬افسران و‬ ‫یافته است‪.‬‬
‫ساعات خطیر مشاهده نشده است‪ .‬اگر‬ ‫نیروهایپلیسبهتظاهرکنندگا ِنهوادار‬ ‫حقیقت جوئی آقای امیرخسروی‪،‬‬ ‫خیزش خودبخودی مردم تهران در روز‬
‫شاهی ها برای چیره شدن و قبضه‬ ‫شاه ‪ -‬روشن شده است‪ .‬تعداد زیادی از‬ ‫مصداقروشنسخ ِنآنفرزانــهمعروف‬
‫کردن اوضاع عمل کنند‪ ،‬مسلماً توده‬ ‫کامیون های م ّمل ِو از سربازان و حداقل‪6‬‬ ‫است که در هجوم تهم ‌تهای «م ّدعیان‬ ‫‪ 28‬مرداد است بطوریکه هم سلطنت‬
‫ای ها نیرومندترین و قهرآمیزترین‬ ‫تانک در صفوف تظاهرکنندگان به نفع‬
‫آزادی و دموکراسی»‪ ،‬گفت‪:‬‬ ‫طلبان‪ ،‬هم هواداران مص ّدق و هم‬
‫مخالفان آنها خواهند بود‪.‬‬ ‫شاه در خیابانها دیده شده اند‪.‬‬
‫منابع ما‪ ،‬گزارشات مطبوعات و‬ ‫خانــه مص ّدق‪ ،‬طبق گزارش رسیده‬ ‫‪« -‬زندگی‪ ،‬کوتاه ست ا ّما حقیقت‪،‬‬ ‫ط ّراحان کودتا را غافلگیر و شگفت زده‬
‫رادیوها را ‪ -‬مبنی بر اینکه کنترل‬ ‫در ساعت ‪ 5‬بعد از ظهر زیر حمله‬
‫شهر تـهران بدست شاه ‌یهاست و‬ ‫است‪ .‬صدای تیراندازی گاه به سفارت‬ ‫دورترم ‌یرودوبیشتر ُعمرم ‌یکند‪،‬بگذار‬ ‫کرده بود و گویا در برابر این خیزش ِ‬
‫زاهدی به شهر برگشته و در فراخوان‬ ‫م ‌یرسد‪ .‬میراشرافی از رادیوی تهران‬ ‫مردمی بود که مص ّدق – بعنوان یک‬
‫رادیوئی به مردم قول داده است که‬ ‫اعلام کرد که فاطمی به دست مردم‬ ‫تا حقیقت را بگویم!»‪.‬‬ ‫سیاستمدار مردم دوست – از مقابله‬
‫اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را در‬ ‫تکه تکه شده است‪ .‬هم چنین طبق‬
‫برنامــه خود م ‌یگنجاند‪ -‬تأیید کرده‬ ‫گزارش های رسیده‪ ،‬سنجابی کشته و‬ ‫‪ -‬ظهر روز ‪ 19‬اوت (‪ 28‬مرداد)‪،‬‬ ‫با آن خودداری کرده بود!‬
‫اند‪ .‬منابع خبر ِی ما گزارش م ‌یدهند‬ ‫یا مجروح شده است‪ .‬این اظهارات فعل ًا‬ ‫تلگراف شماره ‪788.00/8-1953‬‬ ‫***‬
‫که خیابان های تـهران‪ ،‬م ّمل ِو از انبوه‬ ‫باید با احتیاط تل ّقی شوند‪ .‬ستاد ارتش‬ ‫از‪ :‬تهران به‪ :‬وزیر خارجه‬
‫مردمان است که در تظاهرات خود‬ ‫که قبل ًا با تهاجم ناکام روبرو شده بود‬ ‫گفتیم که به دنبال امتناع دکتر‬
‫هنوز در دست هواداران مص ّدق م ‌یباشد‪.‬‬ ‫اندکی پس از ساعت یازده‪ ،‬سفارت‬ ‫مص ّدق از پذیرش فرمان عزل و‬
‫خواستار بازگشت شاه م ‌یباشند‪.‬‬ ‫مرکز پلیس نیز هنوز در دست مص ّدقی‬ ‫اطلاع یافت که مق ّر روزنام ‌ههای باختر‬ ‫اعلام رادیوئ ِی آن بعنوان «کودتای‬
‫هاست‪ .‬تیمسار دفتری از قرار معلوم‬ ‫امروز و شورش و حزب ایران به آتش‬ ‫نافرجام گارد شاهنشاهی» در بامداد‬
‫امضاء سی‪ .‬پی‪ .‬کابل‬ ‫از طرف مص ّدق به فرماندهی حکومت‬ ‫کشیده شده است‪ .‬دانشجویان دانشکده‬ ‫‪ 25‬مرداد‪ ،‬و سپس مقالات تُنــد‬
‫و سخنرانی های توهین آمیز دکتر‬
‫«ادامه دارد»‬ ‫نظامی و ریاست پلیس تهران منصوب‬ ‫مدت کوتاهی تنها به پخش موسیق ِی‬ ‫کشیده شد‌هاند‪ .‬در میان اینها م ‌یتوان‬ ‫افسری نیز علیه دولت دست به اعتصاب‬ ‫حسین فاطمی نسبت به شاه و پخش‬
‫از پیش ضبط شده پرداخت و سپس‬ ‫از روزنامه های نیروی سوم و شهباز که‬ ‫زده اند‪.‬‬
‫زیرنویس‪:‬‬
‫در سکوت فرو رفت‪.‬‬ ‫متمایل به حزب توده است نام برد‪.‬‬ ‫تظاهرات هواداران شاه در حوالی‬
‫‪ 1-‬ظاهراًتیتر کتاب روزولت (ضد کودتا)‪،‬الهام بخش کسانی شده تا شتابزده‪ ،‬م ّدعی‬ ‫تیمسار دفتری [خواهرزاده دکتر‬ ‫جمع ّیت زیادی در حوالی اداره رادیو‬ ‫مجلس از سوی بازاریان وابسته به‬
‫شوند که «مص ّدق علیه شاه کودتا کرده است» !!!‬ ‫مص ّدق] از قرار گزارش رسیده‪ ،‬به‬ ‫دیده م ‌یشود‪ .‬ظاهراًآنها مص ّمم هستند‬ ‫کاشانی و سایر رهبران دین ِی کم‬
‫فرماندهی نظامی تهران و ریاست‬ ‫که اداره رادیو را اشغال کنند‪ .‬جاده شرق‬ ‫اهمیت تر‪ ،‬حمایت م ‌یگردد‪ .‬جمعیت‬
‫*(توضیح بابک امیرخسروی‪ :‬از مضمون این گزارش پیداست که در غوغای روز‬ ‫پلیس منصوب شده است‪ .‬از قرار‬ ‫شمیران (جاده قدیم) که به ایستگاه‬ ‫قابل ملاحظه ای از طرفداران شاه هم‬
‫‪ 28‬مرداد ارسال شده است‪ .‬ویژگی این تلگرام در این است که تنها خبری است‬ ‫معلوم‪ ،‬تیمسار دفتری سعی م ‌یکند از‬ ‫رادیو منتهی م ‌یشود از طرف هواداران‬
‫که از طریق «سیا» مخابره م ‌یشود و با تو ّجه به مضمون آن‪ ،‬به نظر م ‌یرسد که‬ ‫گار ِد گمرک که قبل ًا از طرف مص ّدق به‬ ‫اکنون بسوی بازار در حرکت اند‪.‬‬
‫این‪ ،‬همان تلگرافی باشد که (کرمیت روزولت در کتاب «ضدکودتا» با باد در غبغب‬ ‫ریاست آن منصوب شده بود استعفا کند‪.‬‬ ‫شاه مسدوده شده است‪.‬‬ ‫هیچگونه گزارشی در مورد اینکه‬
‫چنین یاد م ‌یکند‪« :‬پیام ‪ 18‬اوت شما رسید‪ .‬خوشحالم که به اطلاع برسانم ر‪ .‬ن‪.‬‬ ‫این مطلب را مرکز استراق سم ِع سفارت‬ ‫نیروهای انتظامی در پیشگیری و یا‬
‫زیگلر (اسم مستعار زاهدی) به سلامت‪ ،‬و ساوی (اسم مستعار شاه) با پیروزی به‬ ‫سفارت هنوز نتوانسته است تشکیلات و‬ ‫ممانعت از تظاهرکنندگا ِن طرفدار شاه‬

‫ایران باز م ‌یگردد)‪.‬‬ ‫برنام ‌های برای این فعالیت کشف کند‪ .‬اما‬