Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و سوم ـ شماره ۱۹۵ (دوره جديد

‫خود بر جای گذاشت که بنا بر شرایط‬ ‫داریوشهمایونروزنام ‌هنگاریبرجسته‪،‬‬ ‫صفحه ‪ - Page 12 - 12‬شماره ‪1661‬‬
‫موجود در خاورمیانه‪ ،‬بسیاری از آنها‬ ‫نظری ‌هپردازی جستجوگر و نوجو‪ ،‬و‬ ‫جمعه ‪‌ 28‬د ‌یماه تا پنجشنبه‪ 4‬بهمن ماه ‪1397‬خورشیدی‬
‫همچنان معتبرند و گویی همین امروز‬ ‫سیاستمداری مل ‌یگرا و میه ‌ندوست‬
‫نگاشته شده‌اند‪ .‬مقالات قدیم ‌یوی‬ ‫بود که بر نقش موثر ایران در مناسبات‬ ‫دو قرن فراز و نشیب مطبوعات در ایران (‪)103‬‬
‫در ده ‌ههای سی تا پنجاه خورشیدی‬
‫همچنین بازتاب مستند موقعیت‬ ‫منطق ‌های و جهانی آگاهی داشت‪.‬‬ ‫( کیهان لندن شماره ‪) 1284‬‬
‫سیاسی و اجتماعی ایران هستند‪.‬‬ ‫وی سال‌های طولانی در روزنام ‌ههای‬
‫داریوش همایون‬ ‫از همین رو ما به بازنشر گلچینی از‬ ‫معتبر ایران قلم زد و از بنیانگذاران‬ ‫احمد احـرار‬ ‫کشته خواهد شد و هرگاه به جنوب‬ ‫تصویر تاریخی احمدشاه‪ ،‬او را در‬
‫آثار داریوش همایون می‌پردازیم که‬ ‫اصلی روزنامه‌ی «آیندگان» بود‬ ‫کشور (منطقۀ نفوذ بختیاریها) برود‬ ‫این زمان پادشاهی زبون‪ ،‬ب ‌یتصمیم‬
‫(‪۵‬مهر‪،۱۳۰۷‬تهران‪۸-‬بهمن‪،۱۳۸۹‬ژنو)‬ ‫در سال‌های تبعید پس از انقلاب ‪۵۷‬‬ ‫که صفح ‌ه‌ای نوین در تاریخچه‌ی‬ ‫اطلاع دهند و سپس طی بیانی ‌های‬ ‫هیچ معلوم نیست سرنوشت بهتری‬ ‫و ترسو نشان م ‌یدهد که جز رهاندن‬
‫با کیهان لندن نیز همکاری نزدیک‬ ‫روزنامه‌نگاری ایران گشود‪.‬همایون‬ ‫ب ‌هآگاهی ملت برسانند‪.‬‬ ‫داشته باشد‪ .‬بدین جهت صریحاً به‬
‫داشت‪ .‬مقالاتی که در این ستون‬ ‫مهارت روزنامه‌نگاری و تسلط خود‬ ‫من گفت درصورتی که خطر نزدیک‬ ‫خود از مهلکه فکری در سر ندارد‪.‬‬
‫م ‌یخوانید‪ ،‬از آرشیو کیهان لندن‬ ‫بر زبان فارسی را با اید‌ههای سیاسی‬ ‫در ضمن صحبت‪ ،‬از اعلیحضرت‬ ‫شدن بالشویکها اعضای کابینه را‬ ‫«نورمن» در تلگرافی که ب ‌هتاریخ‬
‫خویش در هم آمیخت و از دهه‌ی ‪۳۰‬‬ ‫شنیدم که کوشید ‌ه‌اند والاحضرت‬ ‫به مهاجرت از تهران وادار کند او‬ ‫ششم ژانویه ‪ 1921‬به لندن مخابره‬
‫انتخاب شد‌هاند‪.‬‬ ‫خورشیدی به این سو‪ ،‬نوشته‌هایی از‬ ‫ولیعهد را قانع کنند که به‌جای‬ ‫همراه آنان به اصفهان یا شیراز‬ ‫کرد‪ ،‬شرح دیدار و گفت وگوی خود‬
‫ایشان پذیرای مقام سلطنت شود ولی‬ ‫را با پادشاه ایران چنین گزارش داد‪:‬‬
‫امروز هم اسباب و هم اراد‌هاش را داریم‬ ‫والاحضرت نیز از قبول این مسؤولیت‬ ‫نخواهد رفت‪.‬‬ ‫«شاه که از شنیدن خبرهای‬
‫خطیر‪ ،‬در چنین اوضاع آشفته‪ ،‬سر باز‬ ‫خدمت اعلیحضرت عرض کردم‬ ‫مربوط به بیرون رفتن اتباع انگلیس‬
‫کیهان لندن شماره ‪ 4 - 1321‬شهریورماه ‪1389‬‬ ‫که خروج فوری ایشان از کشور‪ ،‬در‬ ‫و بسته شدن بانک شاهی (بانک‬
‫گرای ‌شهای سیاسی ایران از چپ و راست با فراموش کردن ریش ‌ههای خود در نخستین عصر‬ ‫زده است‪.‬‬ ‫شرایط و احوال کنونی‪ ،‬ابداً ب ‌هصلاح‬ ‫ایران و انگلیس) شدیداً غرق وحشت‬
‫اعلیحضرت فرمودند که با این‬ ‫نیست و احتمالا منجر به سقوط‬ ‫شده است امروز مجدداً مرا نزد‬
‫روشنگری ایرانی محکوم به باز زیستن دورا ‌نهای صفوی و قاجار شدند‬ ‫حال تصمیم دارند که باز هم با‬ ‫رژیم سلطنتی خواهدشد‪ .‬در این‬ ‫خود فراخواند و قریب دو ساعت‬
‫محمدحسن میرزا صحبت کنند‬ ‫لحظات حساس‪ ،‬وظیفۀ ایشان در‬ ‫صحبت کرد‪ .‬معظم‌له باز هم کوشید‬
‫ر ‌گهای خود انباشت‪ ،‬نشان پیروزی‬ ‫خوبی در جهان بود از «سرچشمه‬ ‫=«در مورد آنچه که ما از نوآوری‬ ‫شاید بتوان رضایتشان را جلب کرد‬ ‫قبال وطنشان و ملتشان و خاندان‬ ‫که موافقت مرا با نظرش دایر به‬
‫تاریخی جنبش مشروطه است ــ با‬ ‫یک خورشید درخشان»‌ می‌تافت‪.‬‬ ‫و چنانچه اقدامشان به نتیجه نرسید‬ ‫ترک فوری ایران جلب کند و‬
‫آن یکی نیست؛ همان است در جامه‬ ‫گفت ‌هاند که ملتی که گذشته خود‬ ‫لازم داريم‌‌‪ ،‬م ‌یتوانیم از منابع صد‬ ‫دلیل آورد که این مسافرت بنا به‬
‫سده بیست و یکمی خود؛ ژرف‌تر‬ ‫را فراموش کند محکوم به باز زیستن‬ ‫محمدحسن میرزا (ولیعهد)‬ ‫تشخیص پزشکان برای معالجه‬
‫و گسترده‌تر و آگاه‌تر‪ .‬استوار بر‬ ‫آن است‪ .‬گرای ‌شهای سیاسی ایران‬ ‫سال پیش خود بگیریم‪ .‬م ‌یخواهم‬ ‫و انجام معاینات پزشکی در اروپا‬
‫پای ‌ههای مادی و فکری و اجتماعی‬ ‫از چپ و راست با فراموش کردن‬ ‫آنگاه احتمالا برادر دیگرشان را که‬ ‫قاجار‪ ،‬حتی نسبت به مصالح شخصی‬ ‫لازم است و اگر دولت انگلستان با‬
‫که مشروط ‌هخواهان صد سال پیش‬ ‫ریشه‌های خود در نخستین عصر‬ ‫از این فرصت استفاده کنم و بگویم‬ ‫از ولیعهد کوچکتر است به این مقام‬ ‫خودشان این است که تا وقتی جانشان‬ ‫مسافرتش‪ ،‬به‌عنوان پادشاه ایران‪،‬‬
‫جرأت آرزو کردنش را نیز نم ‌یداشتند‪.‬‬ ‫روشنگری ایرانی محکوم به باز زیستن‬ ‫ب ‌هطور جدی در خطر نیفتاده است از‬ ‫موافقت نکند حاضر است از مقام‬
‫=و اما امروز ـ ‪ 4‬سال بعد‬ ‫که نه تنها طرفداران پادشاهی و‬ ‫برخواهند گزید‪.‬‬ ‫اجرای این فکر‪ ،‬یعنی ترک مملکت‪،‬‬
‫دورا ‌نهای صفوی و قاجار شدند‪.‬‬ ‫من تمام مهارت خود را به‌کار‬ ‫خودداری کنند‪ .‬سرانجام توانستم‬ ‫سلطنت استعفا دهد‪.‬‬
‫از آن صد سال ـ آن چه به طور‬ ‫روی آوردن دوباره مردم ایران‬ ‫گرایش [مصدقی] که به لیبرا ‌لها‬ ‫بردم و هرآنچه از تحبیب و ترغیب‬ ‫معظ ‌مله را قانع کنم که تصمیم خود‬ ‫شاه مخصوصاً بر این نکته تأکید‬
‫به آرما ‌نهای حنبش مشروطه‪ ،‬که‬ ‫و استدلال که در چنته داشتم‬ ‫داشت که هرگاه تا هنوز فرصت باقی‬
‫خاص جلب توجه م ‌یکند‪ ،‬نيروهای‬ ‫مانند دوران‌های شکوه و بزرگی‬ ‫و ملیون معرو ‌فاند و آن گرایشی‬ ‫است و اوضاع کشور به مرحلۀ انفجار‬
‫ایران الهام بخش هر روزی تود‌ههای‬ ‫نرسیده است‪ ،‬او به خارج سفر کند‬
‫فراوان با گرايش دينی است که‬ ‫گسترده شده است‪ ،‬کمتر کسی را به‬ ‫که چپ ایران نامیده‌ می‌شود و‬ ‫حرکتش را م ‌یتوان ب ‌هعنوان ضرورت‬
‫اندازه من شادما ‌‌ن م ‌یکند‪ .‬همواره در‬ ‫معالجه و مشاورات طبی توجیه کرد‪،‬‬
‫اکنون رودرروی حکومت اسلامی‬ ‫انتظار چنین دگرگشتی بود‌هام و آن‬ ‫حتی جنبش مذهبی کنونی‪ ،‬همه‬ ‫اما اگر آنقدر صبر کند و منتظر بماند‬
‫را همچون شمشیری رفته در نیا ‌‌م‬ ‫تا پس از خروج نیروی انگلیس از ایران‬
‫ايستاد ‌هاند‪ ،‬نيروهائی که در کنار‬ ‫می‌دیدم که یک روز سلاح دست‬ ‫سوابق خود و ریش ‌ههای خود را‬ ‫عازم اروپا شود همه خواهند گفت که‬
‫این مردم در نبرد با قرون وسطای‬
‫ملت‪ ،‬ولی فقيه به کرسی نشانده‬ ‫در انقلاب مشروطه دارا م ‌یباشند‪.‬‬ ‫او نوکر انگلیس بوده است»‪.‬‬
‫جمهوری اسلامی خواهد شد‪.‬‬ ‫این‪ ،‬زمانی است که دولت انگلیس‬
‫شده را بار گرانی بر گرده‌ خود‬ ‫= دهه‌های طولانی است ـ‬ ‫نه تنها ما طرفداران مشروطه که‬ ‫اعلام کرده بود نیروهای خود را‬
‫در تاریخ معین بطور قطع از ایران‬
‫احسا ‌س م ‌یکنند‪ .‬آنها در سخنان‬ ‫ده ‌هها پيش از سی ساله تبعيد ـ‬ ‫ارتباط مستقیم با انقلاب مشروطه‬ ‫خارج خواهد کرد و این تصمیم قابل‬
‫تجدیدنظر نیست‪ .‬احمدشاه خود را از‬
‫نائينی و آخوند خراسانی به دنبال‬ ‫که از نوشتن و گفتن درباره انقلاب‬ ‫داریم‪ ،‬بلکه «لیبرال ‌»ها و ملیون‬ ‫هر سو در خطر حس م ‌یکرد‪ .‬از یک‬
‫سو نگران آن بود که پس از خروج‬
‫چه م ‌یگردند؛ «مقيد» و «مشروط»‬ ‫مشروطه بازنماند ‌هايد‪ .‬يکی از آن‬ ‫فرزندان انقلاب مشروطه هستند‬
‫بیرون ریختم تا مگر بتوانم شاه را‬ ‫احمدشاه در سفر اروپا‬ ‫نیروهای انگلیسی مقیم قزوین‪ ،‬راه‬
‫کردن قدرت ولی فقيه يا آزاد کردن‬ ‫سخنان دربارۀ «شکست سياسی»‬ ‫و چ ‌پگرایان ایران‪ ،‬مثل ًا فدائیان‪،‬‬ ‫از تصمیم خود منصرف گردانم ولی‬ ‫برای حملۀ بالشویک‌ها بازبماند و‬
‫متأسفانه نتیجه نگرفتم‪ .‬اعلیحضرت‬ ‫را عجالتاً ب ‌هتأخیر اندازد تا ما با فرصت‬ ‫به‌آسانی بر تهران دست یابند که‬
‫سياست از بن ِد دين؟‬ ‫و نه «شکست تاريخی» مشروطيت‬ ‫پدران فکریشان [از جمله] حیدر‬ ‫بار دیگر با اصرار و التماس از من‬ ‫کافی دربارۀ این موضوع مطالعه کنیم‬ ‫در آن صورت خودش و خانواد‌هاش‬
‫همایون ــ پیشرفت فرهنگی‬ ‫خواستند موافقت عالیجناب (وزیر‬ ‫و نتیجۀ تصمیم خود را ب ‌هاطلاعشان‬ ‫بیرحمانه قتل عام خواهند شد‪ .‬از‬
‫جامعه ایرانی در پرتو تجربه تلخ این‬ ‫است‪ .‬آيا با رويکرد جديد جامعه‬ ‫عمو اغلی است‪ .‬من امیدوارم که‬ ‫امور خارجه انگلستان) را با خروج‬ ‫دیگرسو‪ ،‬نقشۀ انگلیس ‌یها در مورد‬
‫سه دهه همه لای ‌ههای اجتماعی را در‬ ‫موقت ایشان از ایران جلب کنم زیرا‬ ‫برسانیم»‪.‬‬ ‫تغییر پایتخت و مستقر شدن وی‬
‫ب ‌‌ر م ‌یگیرد و رهبران و اندیشه مندان‬ ‫ايرانی و سرآمدانش که در جنبش‬ ‫بازگشت به این ریش ‌هها کمک کند‬ ‫از کمونیست شدن ایران می‌ترسد و‬ ‫در پاسخ این تلگراف‪ ،‬لرد کرزن به‬ ‫در اصفهان چنگی بر دلش نم ‌یزد‬
‫مذهبی را نیز برکنار نداشته است‪ .‬در‬ ‫از افتادن خود به‌دست کمونیستها‬ ‫نورمن اطلاع داد که تصمیم انگلستان‬ ‫و مطمئن نبود سرنوشتی بهتر از‬
‫پهنه نواندیشی دینی جامعه ایرانی‬ ‫سبز خود را نمودار کرد و آن‬ ‫تا همدیگر را بهتر بفهمیم‪».‬‬ ‫وحشت دارد‪ .‬خدمت اعلیحضرت‬ ‫دربارۀ فراخواندن نیروهای خود از‬
‫سهمی بیش از مجموع کشور‌های‬ ‫عرض کردم از آنجا که اطلاع قطعی‬ ‫ایران قطعی است و تغییر نخواهد کرد‪.‬‬ ‫مهاجران دورۀ جنگ پیدا کند‪.‬‬
‫اسلامی دارد که نواندیشان مذهبی‬ ‫دگرگشتی که در الگوی آرزوئی اين‬ ‫اين سخنان بايد به نظرتان آشنا‬ ‫دارم عالیجناب با استعفای ایشان از‬ ‫وقتی نورمن این موضوع را‪ ،‬پنج‬ ‫وزیر مختار انگلستان در ادامۀ‬
‫مقام سلطنت مخالفند‪ ،‬حتی جرأت‬ ‫روز بعد ب ‌هاطلاع احمدشاه رسانید او‬ ‫گزارش خود م ‌ینویسد «شاه اشاره‬
‫شان بیشتر به بیرون گریخت ‌هاند‪.‬‬ ‫مردم فرآهم آمده است‪ ،‬م ‌یتوان از‬ ‫بیايد؛ازنخستينگفتگوئیاستکه‬ ‫ابلاغ این پیام را به ایشان در خود‬ ‫به فکر افتاد از سلطنت استعفا کند و‬ ‫کرد که او نزد ملتش منفور شده‬
‫شرایط کنونی ایران ب ‌یشباه ‌تهائی‬ ‫احساس نم ‌یکنم ولی شاه همچنان‬ ‫ب ‌هعنوان یک فرد عادی از کشور خارج‬ ‫ب ‌هدلیل این که در گذشته نصایح مرا‬
‫به دوران جنبش مشروطه نیست‪ .‬در‬ ‫پيروزی تاريخی انقلاب مشروطه‬ ‫حدود‪ 18‬سال پيش (‪ )1992‬حضوراً‬ ‫بر درخواست خود اصرار داشت و‬ ‫شود‪ .‬وزیر مختار انگلیس در تلگراف‬ ‫گوش کرده و خود را هوادار سیاست‬
‫آن هنگام نیز پار‌های رهبران مذهبی‬ ‫اظهار نمود که چهار روز دیگر هم‬ ‫مورخ دوازدهم ژانویه‪ ،‬به لندن چنین‬ ‫ما نشان داده است‪ .‬در حالی که اکنون‬
‫و مردمانی با گرایش‌های نیرومند‬ ‫سخن گفت؟‬ ‫با شما داشتم‪ .‬در صدمين سالگرد‬ ‫برای مسبوق شدن از نظر دولت‬ ‫انگلستان قصد دارد حمایت مالی و‬
‫مذهبی به تجدد خواهی مشروطه‬ ‫همایون ــ تاریخ ایران پس از‬ ‫گزارش داد‪:‬‬ ‫نظامی خود را از ایران قطع کند و‬
‫خواهان گرایش داشتند و در پی‬ ‫مغولان بیشتر تاریخ شکس ‌تهاست‪.‬‬ ‫انقلاب مشروطه گسترده‌ترين‬ ‫انگلستان منتظر خواهد ماند»‪.‬‬ ‫«اعلیحضرت اظهار داشت چون‬ ‫بدون این پشتیبانی در شرایط حاضر‬
‫آشتی دادن آن دو عنصر‪ ،‬دیرجوش‬ ‫این همه شکست با خود روانشناسی‬ ‫اکثر رجال کشور که با آنها مشورت‬ ‫بقای ایران ب ‌هعنوان یک کشور مستقل‬
‫بودند‪ .‬آنها از سوئی با نیر‌وهای ارتجاع‬ ‫شکس ‌‌ت م ‌‌یآورد‪ .‬از این رو شکافتن‬ ‫مراسم در تجليل اين انقلاب در‬ ‫نورمن در پایان تلگراف خود اظهار‬ ‫کرده با انتقال مرکز حکومت از تهران‬
‫به سرگردگی روحانیت و پادشاهی‬ ‫معن ‌یهای شکست لاز ‌‌م م ‌‌ی آید تا‬ ‫نظر م ‌یکند‪:‬‬ ‫به اصفهان یا شیراز مخالف بود‌هاند‬ ‫ممکن نخواهد بود‪.‬‬
‫قاجار در جامع ‌های که هشت سد‌های‬ ‫هر شکستی همچون پایان جهان‬ ‫ايران و خارج برگذار گرديد‪ .‬آثار‬ ‫چنین تصمیمی عجالتاً منتفی است‪.‬‬ ‫اعلیحضرت البته از تصمیم ما دائر‬
‫از پیشرفت و آگاهی ب ‌یخبر مانده بود‪،‬‬ ‫ننماید‪ .‬ما شکست سیاسی در برابر‬ ‫«از آنجا که تصور می‌کنم شاه‬ ‫اما دربارۀ شخص خودش‪ ،‬چون‬ ‫به فراخواندن نیروهایمان گله نداشت‬
‫و از سوئی با نظام ارز ‌شهای ریشه‬ ‫شکست تاریخی داریم و دچار شکست‬ ‫پرشماری از کتاب و ويژه‌نامه و‬ ‫تصمیم خود را گرفته است و از سفر‬ ‫دولت انگلستان موافقت نمی‌کند‬ ‫و تأکید کرد که علل و جهات آن را‬
‫گرفته در سراسر هستی خود در جنگ‬ ‫شدن در برابر شکست خوردن‪.‬‬ ‫به خارج منصرف نمی‌شود از هم‬ ‫ب ‌هبهانۀ معالجه از ایران خارج شود و‬ ‫از لحاظ اوضاع داخلی و ضرورتهای‬
‫بودند‪ .‬همان نائینی که رساله در دفاع‬ ‫شکست سیاسی برنیامدن از اوضاع‬ ‫رساله در بررسی و بازبينی آن‬ ‫اکنون باید در مورد انتخاب یکی‬ ‫محمدحس ‌نمیرزا ولیعهد را جانشین‬ ‫بین‌المللی کاملا درک م ‌یکند ولی‬
‫از مشروط ‌ه م ‌ینوشت برضد مدارس‬ ‫و احوال است و در اوضاع و احوال‬ ‫دیگر از اعضای خاندان سلطنت برای‬ ‫خود سازد‪ ،‬و از آنجا که مایل نیستند‬ ‫در ضمن از سرنوشت خود م ‌یترسید‬
‫نوین فتو ‌ی م ‌یداد‪ .‬بسیاری از آنان زود‬ ‫دیگرگون ممکن است جبران شود‪.‬‬ ‫منتشر شد‪ .‬و اين توجه گسترده‬ ‫جانشینی ایشان فکر کنیم چون‬ ‫در تهران بمانند و ب ‌هدست بالشویکها‬ ‫که اگر به دست بالشویکها بیفتد ـ‬
‫از پیام ‌دهای جنبش تجددخواهی به‬ ‫شکست تاریخی بی موضوع شدن و‬ ‫تشکیل رژیم جمهوری در ایران ابداً با‬ ‫بیفتند‪ ،‬لذا تصمیم گرفت ‌هاند از مقام‬ ‫و درصورت سقوط پایتخت قطعاً‬
‫هراس افتادند و از مشروطه بریدند‪.‬‬ ‫سپری شدن است‪ .‬ایرانیان از اسکندر‬ ‫هر سال ادامه داشته است‪ .‬به نظر‬ ‫منافع و مصالح بریتانیا سازگار نیست‬ ‫سلطنت استعفا دهند و ب ‌هعنوان یک‬ ‫چنین م ‌یشود ـ تکلیفش چه خواهد‬
‫امروز روشنفکران مسلمان و‬ ‫مقدونی شکستی سیاسی خوردند‬ ‫و احتمال دارد به عواقب وخیمی‬ ‫شهروند عادی کشور را ترک گویند‪.‬‬ ‫بود‪ .‬او پیش‌بینی می‌کند که اگر‬
‫روحانیان نواندیش با همان معماها و‬ ‫ولی شاهنشاهی ایرانی در اوضاع و‬ ‫م ‌یرسد آرمانهای جنبش مشروطه‬ ‫ایشان فرمودند که در نظر دارند‬ ‫در تهران بماند به‌دست بالشویکها‬
‫دشوار ‌یها به صور ‌ت دیگر روبرویند‪.‬‬ ‫احوال دیگر باز برخاست‪ .‬اما شکست‬ ‫منجر گردد»‪.‬‬ ‫تصمیم خود را قبلا در جلسه‌ای‬
‫آنها نم ‌یتوانند به آسانی ذهنیتی را‬ ‫در نهاوند یک شکست تاریخی بود‪.‬‬ ‫و انقلاب آن به‌عنوان سرچشمه‬ ‫محرمانه به معدودی از رجال کشور‬
‫که در حوزه یا در مکتب «مدرن»‬ ‫ایران پیش از آن به تاریخ سپرده‬
‫شریعتی‪ ،‬شکل گرفته است برای‬ ‫شد و ایران دیگری سر برآورد که آن‬ ‫الهام مورد استناد نيروهای بسيار‬
‫پذیرفتن مدرنیته آماده سازند؛ و با‬ ‫شکست تاریخی را جبران کرد؛ ایده‬
‫حکومتی روبرویند که دست سرکوب‬ ‫بيشتری نسبت به آن دو دهه پيش‬
‫آن هزاران بار زورمندتر از قاجا‌رهای‬ ‫ایران نمرد‪.‬‬
‫پوسیده است‪ .‬از همه ای ‌نها گذشته‬ ‫جنبش مشروطه به کژراهه رفت‬ ‫قرار گرفته است‪ .‬آيا در اين رويکرد‬
‫هیچ انقلابی نیست که پاک از‬ ‫و در انقلاب اسلامی از پهنه سیاست‬
‫جامعه‌ای که از دل آن بر‌ می‌آید‬ ‫رانده شد ولی نه بی موضوع و سپری‪.‬‬ ‫تازه‪ ،‬طلايه تحقق آن اميدواری ر‌ا‬
‫بریده باشد‪ .‬در جائی تعریفی از حالت‬ ‫هر چه از حکومت پیروزمندان گذشت‬
‫انقلابی خواندم بسیار شیوا و رسا‪ :‬نظم‬ ‫قدر مشروطه آشکارتر گردید‪ .‬این‬ ‫م ‌یبينيد؟‬
‫کهن ‌های در آستانه سپردن جای خود‬ ‫انقلاب اسلامی بود که در پیروزی‬ ‫ـ در آن هنگام همه نیرو‌های‬
‫به نظمی تازه‪ ،‬یک جهان گذرنده‪،‬‬ ‫سیاسی تمام عیار خود به شکست‬ ‫سیاسی انقلابی پیشین به مشروطه‬
‫وارثی در پشت سر نم ‌یگذارد؛ بلکه‬ ‫تاریخی افتاد ــ مایه عبرت‪ ،‬نه‬ ‫پشت کرده بودند مبادا پادشاهی‬
‫یک بیوه آبستن از آ ‌ن م ‌یماند‪ ،‬یک‬ ‫پهلوی از آن اعتباری بگیرد‪ .‬مشکل‬
‫شب دراز کائوس و فروریختگی که‬ ‫سرچشمه الهام‪.‬‬ ‫آن گرای ‌شها همان فراموش کردن‬
‫در آن کهنه رفته است و نو هنوز‬ ‫به همین ترتیب دچار شکست‬ ‫نسب شناسی خودشان بود‪ .‬زیر‬
‫زاده نشده است (کائوس ‪chaos‬‬ ‫شدن‪ ،‬آنچه در انگلیسی ‪‌setback‬‬ ‫تأثیر تاریخ نگاری مسلکی و حزبی‬
‫حالت پیش از آفرینش جهان برای‬ ‫م ‌یگویند با شکست خوردن تفاوت‬ ‫ایران که شصت سالی از فردای هجوم‬
‫دارد که از پا افتادن است‪ .‬اگر بر زمین‬ ‫متفقین به ایران مکتب تاریخی ما‬
‫یونانیان بود‪).‬‬ ‫افتاده باز برخیزد ــ با هر فاصله و به‬ ‫بوده است‪ ،‬جنبش مشروطه از تقریباً‬
‫روشنفکران و نواندیشان مسلمان‬ ‫هر ترتیب ــ شکست نخورده است‪.‬‬ ‫همه اسباب بزرگی خود برهنه شد‪.‬‬
‫امروز ایران در کشاکشی قهرمانان ‌هاند‬ ‫جامعه ایرانی و جنبش مشروطه در‬ ‫آن را صرفاً انقلابی ضد استبدادی‬
‫‌‌و م ‌یباید کوش ‌شهای آنان را پاس‬ ‫‪ 1357‬بر زمین افتادند ولی از پا‬ ‫شمردند که چند سالی آزادی را به‬
‫داشت‪ .‬آنان دست در دست نیروهای‬ ‫نیفتادند‪ .‬نه جامعه ایرانی بویه رسیدن‬ ‫ایران آورد تا رضا شاه آمد و مشروطه‬
‫لیبرال و سیاستگران عملگرا مشکل‬ ‫به مل ‌تهای پیشرفته شعار انقلابیان‬ ‫را از میان برد و تنها دوره مصدق بود‬
‫اسلام در یک جامعه مدرن را خواهند‬ ‫مشروطه را فراموش کرد‪ ،‬نه جنبش‬ ‫که باز موقتاً دمکراسی را برقرار کرد‪.‬‬
‫مشروطه پویائی و باززائی خود را از‬ ‫تجددخواهی و توسعه و نوسازندگی‬
‫گشود‪.‬‬ ‫دست داد‪ .‬جنبش سبز مانند گلی‬ ‫در این مکتب تاریخی از یادها رفت‬
‫که جامعه‪ ،‬مای ‌ههایش را مانند شیره‬ ‫و اگر هم بدان پرداختند در امیر کبیر‬
‫ادامه در صفحه ‪17‬‬ ‫درخت‪ ،‬صد سال برای شکفتن آن در‬ ‫متوقف ماند که به او نیز در پانتئون‬
‫مصدق در کنار مصدق ‌یهای دیگر که‬
‫معصومان شبه مذهبی عصر ما قلمداد‬
‫شد‌هاند‪ ،‬جائی دادند‪ .‬ریشۀ کژاندیشی‬
‫نسل انقلاب ر‌ا‌ می‌باید در همین‬
‫نگرش غرض‌ورزانه و یک‌سو نگر‬
‫جستجو کرد که تاریخ را سیاستبازی‬

‫با وسائل دیگ ‌‌ر م ‌یشمارد‪.‬‬
‫در جبهه دیگر‪ ،‬با همان نگرش‬
‫سیاستبازانه و تبلیغاتی به تاریخ‪،‬‬
‫جنبش مشروطه را زیر سایه سنگین‬
‫پادشاهی انداختند که جای ملت‬
‫و میهن را نیز با شعار خدا شاه‬
‫میهن تنگ کرد‪ .‬جنبش مشروطه‬
‫با همه سهمی که در برآمدن‬
‫پادشاهی تازه داشت همچون رقیب‬
‫و دشمنی تلقی شد که اگر چه‬
‫فراموش کردنی نم ‌یبو ‌د م ‌یشد آن‬
‫را به خشک‌ترین و سترون‌ترین‬
‫تشریفات فروکاست‪ .‬جنبش مردمی‬
‫با همه هد ‌فهای نوسازندگی و تجدد‬
‫آن بایست فرامو ‌ش‌ م ‌ی‌شد‪ .‬هرچه‬