Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۷۹ (دوره جديد

‫معمایي بهنام هویدا (‪)۱‬‬ ‫صفحه‌‪‌‌1۲‬شماره‌‪‌184۵‬‬
‫جمعه ‪ ۲۵‬تا ‪ ۳1‬شهریورماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫ملاقات بنی صدر و احمد خمینی با هویدا‬

‫نوشته دكتر عباس ميلانی‬ ‫خمینی به بازداشت شدگان پیغام داد كه اسلام وحشیگری را‬
‫مجاز نمیداند و آسوده باشید كه طبق موازین اسلامی محاكمه‬
‫خواهید شد! بازنشر‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شمارههای ‪) ۸۶۱-۸۷۷‬‬

‫سال كار دكتر میلانی و گفت و گوی او با دوستان و دشمنان‬ ‫آنكه پاسخ صحیح به معما میداد‪ ،‬اذن ورود مییافت ورنه‬ ‫دكتر عباس میلانی برای كتابی كه نخستین بار به زبان‬
‫و مخالفان و موافقان هویدا‪ ،‬با زوایای مختلف شخصیت و‬ ‫سرش به باد میرفت‪.‬‬
‫انگلیسی انتشار یافت‪ ،‬عنوان ‪ Howeyda the Sphinx‬را‬
‫خلق و خوی وی آشنایی حاصل میكند‪.‬‬ ‫این كلمه اما به معنی شخص پیچیده و مرموز وارد زبانهای‬
‫بدیهی است مندرجات كتاب‪ ،‬در مواردی جای چون و چرا‬ ‫اروپایی شده است و به كسانی اطلاق میشود كه نمیتوان از‬ ‫برگزیده بود‪ .‬دو ترجمه از این كتاب در ایران‪ ،‬یكی بنام‬
‫دارد‪ .‬از این رو ما برای درج نظریات منتقدان و آگاهان و‬
‫احیاناً تذكر اشتباهات آماده خواهیم بود مشروط بدان كه‬ ‫اسرار و افكارشان سر درآورد‪.‬‬ ‫«هویدا‪ ،‬ابوالهول ایران» و دیگری با عنوان «معمای هویدا»‬
‫هدف روشنتر شدن موضوع و كمك به تصحیح و تكمیل‬ ‫آیا هویدا چنین پدیدهای بود و باقی ماندن او در مقام نخست‬
‫به چاپ رسیده است‪.‬‬
‫تاریخ باشد‪.‬‬ ‫وزیری‪ ،‬به مدت سیزده سال‪ ،‬یك معماست؟‬
‫قضاوت در این مورد با خواننده كتاب است كه به لطف شش‬ ‫«اسفنكس» در اساطیر نام موجودی است افسانهای با كله‬
‫بود‪ .‬اما حتی پس از پایان دوران نقاهت هم استفاده از عصا‬
‫را وانگذاشت‪ .‬در جهان اغلب شكاك و بدبین سیاسی ایران‪،‬‬ ‫روزمرهاش را شكل میداد و بر آن سایهای لرزآور میانداخت‪.‬‬ ‫انسان و اندام شیر كه بر دروازه شهری نشسته بود و برای‬
‫برخی میگفتند استفاده هویدا از عصا نه از سر ضرورت كه‬ ‫در ایام خوش گذشته‪ ،‬هویدا همواره گلی اركیده به یقه كتش‬
‫نوعی ادا و اطوار است‪ .‬ولی طبیبان معتقد بودند هویدا بعد‬ ‫میزد‪ .‬خیاطش «فرانچسكو اسمالتو»ی ایتالیایی بود‪ ،‬او خیاط‬ ‫هركس كه قصد ورود به شهر داشت‪ ،‬معمایی مطرح میكرد‪.‬‬
‫از حادثه‪ ،‬همواره بیمناك از كف دادن تعادلش است و عصا‬ ‫شاه هم بود‪ .‬اما هویدا قاعدتاً میدانست كه شاه از «عقده‬
‫خودبزرگ بینی بیمارگونه» رنج میبرد‪ ،‬او میدانست كه وی‬ ‫هشتم فروردین ماه ‪ ۱۳۵۸‬بود‪ .‬حدود شش ماه از آغاز‬
‫را هم به همین خاطر به كار میگرفت‪.‬‬ ‫نخست وزیری را بر نمیتابد كه از گلیم خود پای فراتر بگذارد‪.‬‬ ‫دوران زندان هویدا میگذشت‪ .‬هفدهم آبان ‪ ،۱۳۵۷‬شاه به‬
‫امید تطمیع موج فزاینده انقلاب‪ ،‬به بازداشت هویدا فرمان‬
‫احمد خمینی و بنی صدر‬ ‫داد‪ .‬اما آن موج تطمیع پذیر نبود‪ .‬دیری نپایید كه در ‪ ۲۶‬دی‬
‫ماه ‪ ۱۳۵۷‬شاه و خاندان سلطنتی از ایران گریختند‪ .‬امید واقع‬
‫منتقدانش میگفتند هویدا همواره نگران مقامش در تاریخ‬ ‫ناچار هویدا هم در مورد هویت خیاط خود جانب احتیاط‬ ‫بینانه بازگشتی هم در كار نبود‪ .‬درعین این كه بسیاری از‬
‫بود‪ .‬میدانست كه در تاریخ معاصر ایران‪ ،‬نخست وزیران‬ ‫را رعایت میكرد‪ .‬در مقابل‪ ،‬در انتخاب كراواتهای رنگارنگش‬ ‫مایملك شخصی خویش‪ ،‬ازجمله سگ سلطنتی را‪ ،‬با هواپیما‬
‫سرشناس هركدام به علامتی مشخص شده بودهاند‪ .‬یكی كلاه‬ ‫احتیاط را یكسره وا میگذاشت و اغلب رنگ هر یك با رنگ‬ ‫به همراه بردند‪ ،‬اما هویدا را كه به مدت سیزده سال نخست‬
‫سیلندری بر سر میگذاشت‪ ،‬دیگری را به عینك مخصوص‬
‫پنسیاش میشناختند‪ ،‬آن سومی پتو و پیژامه را علامت ممیز‬ ‫اركیدهای كه آن روز به كتش زده بود‪ ،‬همخوانی داشت‪.‬‬ ‫وزیر معتمد شاه بود‪ ،‬در ایران واگذاشتند‪.‬‬
‫صدارت خود كرده بود‪ .‬عصا و گل اركیده و پیپ هم نشانههای‬ ‫اما در آن روز فروردین از ناز و نعمتهای گذشته دیگر نشانی‬ ‫صبح روز بیست و دوم بهمن موج انقلاب سرانجام به ساحل‬
‫ویژه هویدا بودند‪ .‬اما در زندان جمهوری اسلامی‪ ،‬این علائم‬ ‫نبود‪ .‬سرش دیگر به طاسی میزد‪ ،‬كلاهی لبه دار و تیره بر‬ ‫پیروزی رسید‪ .‬در هرج و مرج گریزناپذیر ساعتهای نخست‬
‫دیگر هیچكدام محلی از اعراب نداشت‪ .‬او كه ضعیف و دلزده‬ ‫سر داشت و طرهای از موی سفید و آشفتهاش از گوشه و‬ ‫انقلاب‪ ،‬هویدا در زندان شاهانه تنها ماند‪ .‬زندانبانانش جملگی‬
‫بود‪ ،‬به عصایش نیاز داشت تا به مددش قامت خود را همواره‬ ‫كنار كلاه بیرون زده بود‪ .‬پیراهن چروكیده تیرهرنگی بر تن و‬ ‫اعضای سازمان منفور ساواك بودند و از بیم جان خود گریختند‪.‬‬
‫شلواری از همین جنس و رنگ به پا داشت‪ .‬ژاكتی زرد رنگ‬ ‫اما هویدا فرار نكرد‪ .‬در عوض بهجای پذیرش مخاطرات بالقوه‬
‫افراشته‪ ،‬گاه حتی سركش‪ ،‬نگاهدارد‪.‬‬ ‫و مندرس پیراهنش را پنهان میكرد‪ .‬جوراب سفید ورزشی‬ ‫فرار‪ ،‬بر آن شد كه خود را به فاتحان انقلاب تسلیم كند‪.‬‬
‫دو هفته آخر اسفند و اول فروردین را هویدا در زندان قصر‬ ‫ساق كوتاهی به پا داشت و لاجرم وقتی مینشست استخوان‬ ‫وقتی آبها از آسیاب افتاد معلوم شد كه هویدا از بخت بدش‪،‬‬
‫گذرانده بود‪ .‬پیش از آن‪ ،‬چند روزی در مدرسه رفاه بازداشت‬ ‫ساق پایش یكسره آشكار میشد‪ .‬عصایش در كنار تشك بود‪.‬‬ ‫بالاترین مقام رژیم سابق است كه به دست انقلابیون اسلامی‬
‫بود‪ .‬بعد از پیروزی انقلاب این مدرسه برای مدتی اقامتگاه‬ ‫استفادهاش از عصا به سال ‪ ۱۳۴۳‬برمیگشت‪ .‬در آن زمان‪ ،‬در‬ ‫افتاده است‪ .‬پنج نخست وزیر دیگر ــ علی امینی‪ ،‬جعفر‬
‫حادثه اتومبیلی‪ ،‬استخوان زانو و لگن خاصرهاش صدمه دیده‬ ‫شریف امامی‪ ،‬جمشید آموزگار‪ ،‬غلامرضا ازهاری و شاپور بختیار‬
‫موقت آیت الله خمینی بود و به همین خاطر به‬ ‫ــ جملگی در آستانه پیروزی انقلاب از ایران گریخته بودند‪.‬‬
‫هویدا اكثر ایام محبس را صرف مطالعه میكرد‪ .‬اما در آن‬
‫روز سرد پاییزی مصاحبه‪ ،‬تنها نسخهای طلاكوب از قرآن در‬
‫كنار تشك سلولش به چشم میخورد‪ .‬قرآن را نه برای ارشاد‬
‫معنوی و سلوك روحی كه برای تدارك دفاعیات خود در دادگاه‬
‫میخواست‪ .‬گمانش آن بود كه در یك دادگاه علنی والبته طبق‬

‫موازین اسلامی محاكمه خواهد شد‪.‬‬
‫در زندان‪ ،‬گاه رمان پلیسی میخواند‪ .‬از جوانی خواننده‬
‫مشتاق و مستمر این گونه آثار بود‪ .‬دلبستگیاش بیشتر به‬
‫نوشتههایی بود كه به سیاق داشیل هامت و ریموند چاندلر‬
‫نوشته شده بود و در فرانسه‪ ،‬تحت مجموعهای بهنام «سری‬
‫نوار» چاپ میشد‪ .‬در عین حال‪ ،‬از دخترخالهاش‪ ،‬دكتر فرشته‬
‫انشاء‪ ،‬كتابهاییدربارهانقلابفرانسهوچینخواستهبود‪.‬حال‬
‫دیگر «ترور انقلابی» خوف انگیزی كه وصفش را در آن كتابها‬
‫میخواند‪ ،‬قهری كه همواره سخت حق بهجانب و كینهتوز بود‬
‫و انعطاف نمیپذیرفت‪ ،‬صرفاً مقولهای مجرد و تاریخی نبود‪.‬‬
‫از لحظه سرنوشتسازی كه خود را تحویل مسئولین انقلاب‬
‫اسلامی داده بود‪ ،‬همین قهر‪ ،‬این بار به ردایی اسلامی‪ ،‬زندگی‬