Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۸۱ (دوره جديد

‫صفحه‌‪‌‌12‬شماره‌‪‌184۷‬‬
‫جمعه ‪ ۸‬تا ‪ 14‬مهرماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫معمایي بهنام هویدا (‪)۳‬‬ ‫خبرنگار فرانسوی با سؤالاتش هویدا را‬
‫شكنجهمیداد‬

‫نوشته دكتر عباس ميلانی‬ ‫سرانجام هویدا از ادامه گفتگو با «كریستین اوكرافت» كلافه شد و‬
‫گفت‪:‬بهتراست «قربانی» سكوت اختیار كند!‬

‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شمارههای ‪ ) ۸۶۱-۸۷۷‬بازنشر‬

‫بار‪ ،‬در طول گفتگو با ُاكرانت‪ ،‬نه تنها با بی اعتنایی كلاه‬ ‫خانواده هویدا در بیروت ‪ :‬سال ‪- 1929‬عین الملك هویدا‬ ‫دكتر عباس میلانی برای نوشتن كتابی كه با عنوان‬
‫كپیاش را بر سر داشت‪ ،‬بلكه دو پایش را هم در عین بی‬ ‫و همسرش افسرالملوك ( با پیراهن تیره رنگ) به اتفاق امیر‬
‫احترامی و سركشی دراز كرده بود‪ .‬صورتش كه در گذشته‬ ‫«معمای هویدا» انتشار یافته‪ ،‬شش سال وقت صرف‬
‫به چهره پوكربازی قهار میمانست‪ ،‬این بار حالت مضطرب‬ ‫عباس و فریدون (لباس سفید) و عذرا پرستار بچهها‬
‫و عصبانی شكاری به دام افتاده را پیدا كرده بود‪ .‬بارها در‬ ‫كرده و با بسیاری ازكسانی كه امیرعباس هویدا را از‬
‫پاسخ پرسشهای اُكرانت‪ ،‬سر به حیرت و اعتراض تكان میداد‪.‬‬ ‫اما پیش از آن كه دوربین خبرنگاران به كار بیفتد‪ ،‬آن بارقه‬
‫انگار تنها دقایقی بعد از ورود اُكرانت به زندان‪ ،‬هویدا‬ ‫امید یكسره از میان رفته بود‪ .‬انگار دوباره غم و یأس به‬ ‫نزدیك میشناختند به گفت وگو نشسته است‪.‬‬
‫دریافته بود كه این خبرنگار فرانسوی به قصد كمك به او به‬ ‫جانش افتاد‪ .‬قاعدتاً لحن اولین سئوال اُكرانت و نیز حضور‬
‫مقامات نظام اسلامی‪ ،‬كه یكی از آنها جزو سوءقصد كنندگان‬ ‫این كتاب‪ ،‬شخصیت هویدا را از زوایای مختلف مورد‬
‫دیدارش نیامده است‪.‬‬ ‫به دوست هویدا‪ ،‬حسنعلی منصور‪ ،‬بود به این روح غمزده‬
‫حالات جسمی هویدا‪ ،‬حركات صورتش‪ ،‬همه بعدها‬ ‫تازه كمك میكرد‪ .‬در نخستین نمای دوربین از چهره هویدا‪،‬‬ ‫ملاحظه قرار میدهد‪ .‬كتاب‪ ،‬با گزارشی از وضع نخست‬
‫موضوع بحث و جنجال شد‪ .‬حتی موقعیت دو دستش هم‬ ‫حتی پیش از آن كه كلامی به زبان بیاورد‪ ،‬حال و هوایش‪ ،‬و‬
‫معما بود‪ .‬در نوار مصاحبه میبینیم كه او هشت انگشت‬ ‫وزیر پیشین در زندان انقلاب آغاز میشود و سپس به‬
‫دستانش را در هم تنیده و دو شستش را در هوا می چرخاند‪.‬‬ ‫نگاهش همه حكایت از اضطراب و نگرانی داشت‪.‬‬
‫معمولا این حالت و حركت را نشانی از اضطراب میدانند‪.‬‬ ‫در نوار مصاحبه‪ ،‬میبینیم كه او بر تشك خود‪ ،‬میان دیوار‬ ‫شرح زندگانی وی از تولد تا مرگ میپردازد‪.‬‬
‫اما گویا در زبان رازگونه فراماسونری‪ ،‬این نوع حركت شست‪،‬‬ ‫زندان از یكسو و جمع خبرنگاران و مقامات نظام تازه از‬
‫نشانه از حالتی اضطراری و نوعی طلب كمك است‪ .‬هویدا‬ ‫سویی دیگر‪ ،‬در كنجی خمیده است‪ .‬سر به درون گردن فرو‬ ‫دو خبرنگاری كه در لحظه تاریخی سخت مهمی از سوی‬
‫بی گمان عضو یك لژ فراماسونی بود و در ایران فراماسونری‬ ‫كشیده و دستان خود را روی زانوهایش گذاشته و انگشتان‬ ‫تلویزیون فرانسه به ایران گسیل شده بودند‪ ،‬هیچكدام‬
‫را ستون پنجم استعمار انگلستان میدانند‪ .‬وابستگی هویدا‬ ‫دو دستش را در هم تنیده است‪ .‬حتی از جوانی‪ ،‬در چشمان‬ ‫كلمهای فارسی نمیدانستند‪ .‬سنت فرستادن این گونه‬
‫گودافتاده او حالتی از افسردگی‪ ،‬تركیبی از طنز و تسلیم‪،‬‬ ‫روزنامهنگاران به كشورهای جهان سوم را باید مصداق بارز‬
‫به این گروه‪ ،‬موضوع جنجالهایی فراوان شد‪.‬‬ ‫مشهود بود‪ .‬از جمله كسانی بود كه شكل و شمایل صورتشان‬ ‫نوعی نخوت استعماری دانست‪ .‬برای رفع ضعف زبانی‬
‫شاید هرگز ندانیم كه آیا هویدا به راستی با حركات‬ ‫از چند و چون شخصیتشان نشان دارد‪ .‬اما در آن روز سرد‬ ‫خبرنگاران‪ ،‬و نیز برای دفع سوءظن مقامات جمهوری‬
‫انگشتانش‪ ،‬میخواست از برادران ماسونی خود كمك بطلبد‬ ‫بهاری‪ ،‬استخوانهای چهره او‪ ،‬پیشانیاش‪ ،‬ابروان پرپشتش‪ ،‬و‬ ‫اسلامی‪ ،‬قرار شد كه مصاحبه اساساً به زبان فارسی صورت‬
‫یا خیر‪ .‬ولی در این نكته شكی نباید داشت كه هویدا در‬ ‫چشمان مهآلودش همه به نظر به پیری زودرس دچار بودند‪.‬‬ ‫گیرد‪ .‬در عین حال‪ ،‬دو روزنامهنگار حق داشتند پرسشهای‬
‫طول مصاحبه‪ ،‬از هر فرصتی استفاده كرد تا دلزدگی و‬ ‫هم شلوار چروكیده و هم ژاكت كركی كه به تن داشت‬ ‫خود را به زبان فرانسه مطرح كنند‪ .‬در نوار ویدئویی این‬
‫تنفرش را از خبرنگار فرانسویای كه به سلولش آمده بود‪،‬‬ ‫تنگ مینمود‪ .‬اگر در گذشته‪ ،‬كت و شلوارهای خوشدوخت‬ ‫مصاحبه‪ ،‬پچ پچ دائمی و اغلب نامفهوم مترجم را همواره‬
‫خیاطش‪ ،‬چاقیاش را كه از گرفتاریهای مزمن زندگیاش بود‬ ‫در پس زمینه میتوان شنید‪ .‬همین صداهای ناروشن به نوار‬
‫عریان كند‪.‬‬ ‫پنهان می كرد‪ ،‬این بار‪ ،‬لباسهای تنگ و چروكیدهاش این‬
‫به محض آنكه دوربین كار فیلمبرداری را آغاز كرد‪ُ ،‬اكرانت‬ ‫فضایی پر رمز و و راز و حتی خوف انگیز میبخشد‪.‬‬
‫هم روند مصاحبه را به انحصار كامل خود در آورد‪ .‬به حملات‬ ‫چاقی را برجستهتر جلوه میداد‪.‬‬ ‫اما قول و قرارها همه غیر عملی از آب درآمد‪ .‬لادن‬
‫گزندهای علیه رژیم گذشته دست زد‪ .‬حتی نگذاشت خبرنگار‬ ‫هویدا كه در همه حال جانب ادب را رعایت میكرد‪ ،‬این‬ ‫برومند مترجمی حرفهای نبود‪ .‬شش ماه پیش با «ژان لو‬
‫دیگر یك سئوال هم طرح كند‪ .‬در تمام طول نوار هیچ نشانی‬ ‫رویریه» آشنا شده و در روز هشتم فروردین وقتی خبرنگاران‬
‫از این همكار بینوا به چشم نمیخورد‪ُ .‬اكرانت مصاحبه را با‬ ‫فرانسوی نتوانستند مترجمی حرفهای برای مصاحبه با هویدا‬
‫طرح این پرسش آغاز كرد كه «آیا گمان نمیكنید سرنوشت‬ ‫سراغ كنند‪ ،‬از لادن كمك طلبیدند‪ .‬اما اهمیت تاریخی‬
‫شما را باید تمثیلی از ماهیت رژیم سابق دانست؟» هویدا با‬ ‫مصاحبه‪ ،‬سایه مسلسلها‪ ،‬سیل زندانیانی كه در حیاط زندان‬
‫نگاهی خشم آلود سری تكان داد‪ .‬اندكی سكوت كرد‪ .‬قاعدتاً‬ ‫پرسه میزدند‪ ،‬تلاش برخی از آنها برای كسب اجازه استفاده‬
‫امید داشت كه بتواند در پاسخ سئوالی مناسبتر‪ ،‬از وضعیت‬ ‫از دستشویی ‪ ،‬و بالاخره بوی ناخوشایند عرقی كه در هوا‬
‫بد خود در زندان بگوید‪ .‬سكوتش را لحظهای دیگر ادامه‬ ‫موج میزد‪ ،‬همه دست به دست هم داد و به دلهره مترجم‬
‫داد و سپس با عصبانیت گفت‪« :‬مگر وضع مرا نمیبینی؟‬ ‫افزود‪ .‬هنوز عبارت اول مصاحبه را ترجمه نكرده بود كه‬
‫این چه جور سئوالی است؟» البته لحن سئوال ُاكرانت بیشتر‬ ‫هویدا به سبك كارش ایراد گرفت‪ .‬گفت‪« :‬این قضیه جدی‬
‫به یك بازجو نسب می برد تا یك روزنامهنگار‪ .‬این لحن نه‬ ‫است‪ .‬ترجمهها باید خیلی دقیق باشد‪ ».‬آن گاه اعلام كرد كه‬
‫تنها آن روز هویدا را تكان داد‪ ،‬بلكه سه هفته بعد‪ ،‬هنگامی‬ ‫تنها در صورتی حاضر به ادامه مصاحبه خواهد بود كه او‬
‫كه نوار مصاحبه سرانجام در فرانسه نشان داده شد‪ ،‬جنجال‬
‫خود بتواند به فرانسه سخن بگوید‪.‬‬
‫برانگیخت‪.‬‬ ‫آیا امید داشت كه از این راه اروپاییها را تحت تأثیر روانی‬
‫در طول سیزده سال صدارتش‪ ،‬هویدا رابطه پیچیدهای با‬ ‫و سلاست فرانسه خود قرار دهد و همدلیشان را به كف‬
‫رسانههای همگانی غربی برقرار كرده بود‪ .‬گرچه شاه اغلب‬ ‫آورد؟ آیا میخواست با ظرافتهای زبانی‪ ،‬پیامی به دوستانش‬
‫به ظاهر و درگفتار به غرب میتوپید‪ ،‬اما او و رژیمش‬ ‫درخارج از كشور بفرستد؟ آیا به راستی نگران دقت ترجمه‬
‫نسبت به هر اشاره و هركلام مطبوعات غربی حساسیتی‬ ‫آن خانم جوان بود؟ قاعدتاً دیگر هرگز پاسخ دقیق این‬
‫پرسشها را نخواهیم دانست‪ .‬اما در یك نكته شكی نیست‪:‬‬
‫حیرت آور داشتند‪ .‬هویدا از نوعی جلای جهان وطنی‬ ‫با رؤیت خبرنگاران خارجی‪ ،‬بارقهای از امید در چشمانش‬
‫ظاهر شد‪ .‬شاید حتی با خود میگفت كه حق همیشه با‬
‫او بود كه گمان داشت دوستان با نفوذش در آمریكا و اروپا‬
‫تنهایش نخواهند گذاشت و سرنوشتش را در كف منجی‬

‫تازهای در ایران رها نخواهند كرد‪.‬‬