Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۱ (دوره جديد

‫معمایی بهنام هویدا (‪)۱۳‬‬ ‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌1۸5۷‬‬
‫نوشته دكتر عباس میلانی‬ ‫جمعه ‪ 1۸‬تا ‪ ۲4‬آذرماه ‪1401‬خورشیدی‬

‫صادق خلخالی برای محاكمه سریع و اعدام نخستوزیر پیشین دست به كار شده بود‪ ،‬در حالی كه‪:‬‬

‫هویدا خود را برای دفاع مستدل در برابر دادگاه‬
‫آماده میكرد! بازنشر‬

‫نامه محرمانهای كه هویدا به زبان انگلیسی نوشته بود و از زندان به بیرون فرستاد امیدهای او را به‬
‫بهرهگیری از تیم ورزیده وكلای مدافع و حتی كمك روحانیونی مانند فلسفی واعظ منعكس میكند‬

‫(تاریخ نر در کیهان لندن‪ :‬خرداد تا مهرماه ‪ ۱۳۸۰‬شارههای ‪) ۸۶۱-۸۷۷‬‬

‫هویدا در دادگاه خلخالی‬ ‫دكتر عباس میلانی‪ ،‬متن انگلیسی كتاب خود را با عنوان‬

‫به جوخه اعدام بسپرد و آنها نیز هر چه زودتر‪ ،‬خبر واقعه‬ ‫فاسد پیشین را بردوش گرفته بود‪.‬‬ ‫‪ Persian Sphinx‬انتشار داد‪.‬‬
‫را به اطلاع مردم ایران و جهان برسانند‪ .‬اما در هجدهم‬ ‫از قضا خلخالی برای اثبات فساد اخلاقی هویدا از‬
‫فروردین‪ ،‬حدود ساعت دو بعد از ظهر‪ ،‬ناگهان درهای زندان‬ ‫حكایتی سخت گویا بهره جست‪ .‬به همان زبانی كه وجه‬ ‫«اسفنكس» در اساطیر نام یك موجود افسانهایست با‬
‫را از درون بستند‪ .‬دیگر هیچكس‪ ،‬از جمله خبرنگارانی كه‬ ‫مشخص همه آثار اوست‪ ،‬می گفت هویدا در زندان «خیلی‬
‫به دلیلی در درون صحن زندان بودند‪ ،‬حق خروج نداشت‪.‬‬ ‫میخوابید‪ ،‬ولی لخت مادرزاد كه این عمل او چند بار مورد‬ ‫كله انسان و اندام شیر كه بر دروازه شهری نشسته بود و‬
‫سیمهای تلفن هم همه قطع شد‪ .‬محض احتیاط‪ ،‬خلخالی‬ ‫اعتراض پاسداران قرار گرفت‪ ».‬در ایران‪ ،‬مردان معمولا‬
‫برهنگی بدن را‪ ،‬حتی اگر بدن خودشان هم باشد‪ ،‬به آسانی‬ ‫هر كس میخواست وارد شهر شود مجبور بود به معایی‬
‫دستگاههای تلفن را در داخل یخچالی پنهان كرد‪.‬‬ ‫برنمیتابند‪ .‬نادرند كسانی كه برهنه بخوابند‪ .‬ریشه این‬
‫این حركات حیرتآور را نباید به حساب ملاحظات امنیتی‬ ‫واقعیت را باید در احكام سنت و مذهب و در مفاهیمی‬ ‫كه او مطرح میكرد پاسخ دهد‪ .‬اگر پاسخش صحیح بود‪،‬‬
‫گذاشت‪ .‬كسی نگران حمله كماندویی نبود‪ .‬این در بستنها‬ ‫چون حجب و حیا سراغ كرد‪ .‬در مقابل‪ ،‬در غرب‪ ،‬معیار اصلی‬ ‫اجازه ورود مییافت و ال ّا سرش به باد میرفت‪.‬‬
‫و تلفن قطع كردنها همه نتیجه مستقیم رقابتهای شدیدی‬ ‫تعیین این كه هر كس چگونه میخوابد راحتی فردی است‬
‫بود كه میان جناحهای مختلف قدرت در نظام اسلامی در‬ ‫ولاغیر‪ .‬انقلاب اسلامی‪ ،‬دستكم برای بسیاری از نیروهای‬ ‫این كلمه اما به معنی شخص پیچیده و مرموز وارد‬
‫گرفته بود‪ .‬خلخالی خود بیپروا انگیزه اصلی این اقدامات‬ ‫مذهبی‪ ،‬نوعی جنگ فرهنگی بود‪ .‬در یك سو اخلاق تازهای‬
‫شگرف را باز میگوید‪ .‬میگفت نمیخواست دولت موقت‬ ‫بود كه رژیم پهلوی را تجسم آن میدانستند‪ .‬میگفتند ریشه‬ ‫زبانهای اروپایی شده و به كسانی اطلاق میشود كه‬
‫بازرگان بداند كه او كار محاكمه هویدا را از سر گرفته‬ ‫در الگوها و ارزشهای غربی دارد و با ارزشهای سنتی اسلام‬
‫است‪ .‬بازرگان از همان آغاز با خلخالی و درك وی از عدالت‬ ‫نمیتوان از اسرار و افكارشان سر درآورد‪.‬‬
‫اسلامی مخالف بود‪ .‬سه هفته قبل از شروع دادگاه دوم‬ ‫معارضه میكند‪.‬‬
‫هویدا‪ ،‬روزی از سر تصادف بازرگان و خلخالی هر دو در‬ ‫در سوی دیگر طرفداران سنت مذهبی بودند‪ .‬اگر تاریخ‬ ‫آیا هویدا واقعا چنین پدیدهای بود و باقی ماندن او در‬
‫اتاق انتظار منزل آیتالله خمینی منتظر دیدار رهبر انقلاب‬ ‫انقلاب را از این منظر‪ ،‬و به سان رویارویی این دو نیروی‬
‫بودند‪ .‬در این فاصله‪ ،‬گفتگو میانشان درگرفت‪ .‬محور بحث‬ ‫فرهنگی‪ .‬بنگریم‪ ،‬آنگاه به گمانم به این نتیجه میرسیم كه‬ ‫مقام نخست وزیری به مدت سیزده سال یك معاست؟‬
‫كیفیت كار دادگاههای انقلاب بود‪ .‬دیری نپایید كه گفتگو به‬ ‫شكایت خلخالی از هویدا صرفا جنبهای فردی و خصوصی‬
‫مشاجره بدل شد و لحظاتی بعد به آستانه زد و خورد رسید‪.‬‬ ‫نداشت‪ ،‬بلكه مصداق طیف وسیع مسایل بود كه هویدا را‬ ‫قضاوت در این مورد با خواننده كتاب است كه به لطف‬
‫البته حتی پیش از این مشاجره و كشمكش‪ ،‬بازرگان و‬
‫برخی از همكارانش مترصد برچیدن بساط دادگاههای‬ ‫از فاتحان انقلاب متمایز و متفاوت میكرد‪.‬‬ ‫شش سال كار نویسنده و گفتگوی او با دوستان و دشمنان‬
‫انقلاب بودند‪ .‬میگفتند كار این دادگاهها آبروی انقلاب را‬ ‫در آن روزها‪ ،‬زندان قصر به «مهمانخانه مرگ» بدل شده‬
‫بود‪ .‬همواره مشتی خبرنگار در اطراف درهای زندان در‬ ‫و مخالفان و موافقان هویدا‪ ،‬با شخصیت وی از زوایای‬
‫در سرتاسر جهان برده است‪ .‬میخواستند هویدا را‬ ‫انتظار بودند تا دادگاه انقلاب شمار تازهای از سران رژیم را‬
‫مختلف آشنایی پیدا میكند‪.‬‬

‫چنان كه قبلا نوشتیم‪ ،‬هرآینه آگاهان و صاحبنظران‬

‫در باره این كتاب و مندرجات آن نظری داشته باشند‬

‫ما استقبال میكنیم به شرط آن كه هدف‪ ،‬روشنتر شدن‬

‫موضوعات و كمك به تصحیح و تكمیل تاریخ باشد‪.‬‬

‫در فصلی از كتاب «معمای هویدا» كه دكتر عباس میلانی‬
‫آن را «دریاچه یخزده كاكیتوس» نام نهاده است آخرین تلاش‬
‫امیر عباس هویدا و پایان كار او در دادگاهی به ریاست‬
‫صادق خلخالی تصویر و تحلیل شده است‪« .‬كاكیتوس» در‬
‫اثر جاودانی «دانته» دریاچهایست یخزده و نهمین حلقه‬

‫دوزخ‪.‬‬
‫خلخالی روایتش را از دادگاه دوم هویدا با وصف آن چه‬
‫خود آن روز برای ناهار خورده بود میآغازد‪ .‬روز هجدهم‬
‫فروردین ‪ ۱۳۵۸‬بود‪ .‬خلخالی حدود یك بعد از ظهر به زندان‬
‫قصر رسید‪ .‬گرسنه بود‪ .‬به آشپزخانه زندان رفت‪ .‬غذایی باقی‬
‫نمانده بود‪ .‬اما شنید كه‪« ،‬آن روز غذا باقلی پلو با شوید‬
‫بود‪ ».‬میگفت‪« ،‬من نان و پنیر خوردم» و به تهیه زمینه‬

‫دادگاه پرداختم‪.‬‬
‫گرچه در خاطرات به راستی آشفته او‪ ،‬لذات غذا خوردن‬
‫همواره مقامی برجسته دارند‪ ،‬اما نمیتواند و نباید ابعاد‬
‫نمادین و سیاسی اشارت خلخالی به نان و پنیر را‪ ،‬آن هم در‬

‫دو سطر اول روایتش از دادگاه دوم هویدا‪ ،‬نادیده گرفت‪.‬‬
‫میداینم كه در زبان فارسی‪« ،‬نان و پنیر» هم وصفی‬
‫ساده است و هم تمثیلی پربار‪ .‬به عبارت دیگر‪ ،‬همان طور‬
‫كه مثلا لنگ جوجه را تمثیلی از غذای اغنیا میدانیم‪ ،‬نان‬
‫و پنیر را هم نشانی از افتادگی و فروتنی و سادگی زندگی‬
‫میشناسیم‪ .‬بدین سان میبینیم كه وصف خلخالی از دادگاه‬
‫دوم هویدا با نوعی تمثیل و ادای سیاسی میآغازد‪ .‬انگار‬
‫میخواهد بگوید كه او چون فردی برخاسته از صف خلق‪،‬‬
‫بار قضاوت و داوری در باره یكی از نوكران حكام برافتاده‬