Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۳ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌1‌۳‬شماره‌‪1۸۵۹‬‬ ‫مهم حق داشت‪ .‬میگفت نخست وزیر طبق قانون اساسی‬ ‫به سان اصل جدیدی‪ ،‬به اصول به سرعت در حال‬
‫جمعه ‪ ۲۳‬دسامبر ‪ ۲0۲۲‬تا پنجشنبه ‪ ۵‬ژانویه ‪۲0۲۳‬‬ ‫ایران مسئول اعمال دولت است‪ .‬می گفت در صورت نقض‬ ‫افزایش «انقلاب شاه و مردم» افزوده شود‪.‬‬
‫قانون و اصل حاكمیت ملی‪ ،‬وزرا و نخست وزیران هیچكدام‬
‫فیالارض» محاجه میكرد‪ .‬در این نحوه استدلال‪ ،‬آن هم در‬ ‫نمیتوانند از خود سلب مسئولیت كنند‪ .‬از هویدا میپرسید‬ ‫پس از پایان جلسهای كه ابعاد این انقلاب به اجمال مورد‬
‫آن زمان‪ ،‬حالتی غم انگیز و استیصالی قابل ترحم سراغ میتوان‬ ‫چرا وقتی دریافتید كاری از دستتان بر نمی آید‪ ،‬استعفا ندادید‪.‬‬ ‫بحث و گفتگو قرار گرفت‪ ،‬هویدا از نراقی خواست كه همراه‬
‫كرد‪ .‬شكی نیست كه خلخالی به خون هویدا تشنه بود‪.‬‬ ‫او به شهر و به كاخ نخست وزیری باز گردد‪ .‬نراقی در جلسه‪،‬‬
‫داوریهای شتابزدهاش دیگر در آن زمان شهرت كامل داشت‪ .‬با‬ ‫از من چه میخواهید؟‬ ‫و در حضور شاه گفته بود باید به كارمندان دولت تعلیم داد‬
‫این حال‪ ،‬هویدا در دادگاه چنین كسی از ظرایف زبان عربی و‬ ‫در طول مباحث دادگاه دوم‪ ،‬دو نكته تازه طرح شد‪.‬‬ ‫كه چگونه از فرامین غیر قانونی سرپیچی كنند‪ .‬هویدا‪ ،‬به‬
‫خلخالی از هویدا پرسید كه‪« :‬به شدت شایع است كه شما‬ ‫رسم مألوف پشت فرمان پیكانش نشست و نراقی در صندلی‬
‫از عقلانیت اتهام «فساد در زمین» سخن میگفت‪.‬‬ ‫گفتید مداركی علیه شاه دارم‪ ....‬آیا تایید میفرمائید یا خیر؟»‬ ‫كنار او جای گرفت و محافظان هویدا نیز در صندلی عقب‬
‫هویدا اذعان داشت كه در دوران صدارتش مرتكب‬ ‫میخواست بداند كه آیا هویدا حاضر است اسناد را در اختیار‬ ‫نشستند‪ .‬هویدا آغاز به سخن كرد و چون مطلبش را حساس‬
‫اشتباهاتی شده بود‪ ،‬اما در عین حال تاكید داشت كه در این‬ ‫دادگاه‪ ،‬و جمهوری اسلامی بگذارد‪ .‬هویدا از سویی وجود این‬ ‫میدانست‪ ،‬طبق معمول به فرانسه صحبت كرد‪ .‬به نراقی‬
‫دوران‪ ،‬جامعه ایران از پیشرفتها و ترقی چشمگیری برخوردار‬ ‫میگفت‪« :‬اگر حرفی كه امروز زدی درست باشد‪ ،‬پس همه‬
‫شد‪ .‬میگفت دادگاه باید جوانب مثبت و منفی كارنامه من را‬
‫در نظر بگیرد‪ .‬انگار به تدریج روحیه مقاوم‪ ،‬حتی سركش‪،‬خود‬
‫را بازیافته بود‪ .‬همینجا بود كه بی پروا به دفاع از كارنامه‬

‫امیرعباس هویدا در حضور شاه ــ مهندس منصور روحانی‪ ،‬سپهبد اسماعیل ریاحی‪ ،‬ضیاءشادمان‪ ،‬سپهبد اسدالله صنیعی و سرلشكر حسن پاكروان نیز در عكس دیده میشوند‪.‬‬

‫دولت خود پرداخت‪ .‬میگفت برنامه ما برای جامعه ایران‬ ‫اسناد را تایید كرد و از سویی دیگر شكی باقی نگذاشت كه‬ ‫ما گناهكاریم‪ .‬در شرایط كنونی چارهای نداریم جز این كه‬
‫هم مترقی بود و هم از حقانیت تاریخی برخودار بود‪ .‬تاكید‬ ‫حاضر نیست اسناد را در اختیار دادگاه و جمهوری اسلامی‬ ‫فرامین گاه غیر مشروع رؤسایمان را به اجرا در آوریم‪ ».‬در‬
‫داشت كه متاسفانه فرصت كافی پیدا نكرد كه این برنامه را‪،‬‬ ‫بگذارد‪.‬میگفت‪«:‬بندهعرضكنمكهاگرخدابهمنعمر داد‬ ‫واقع‪ ،‬هویدا بارها به دوستان و همكاران نزدیكش گفته بودكه‬
‫به شكلی كامل و تمام‪ ،‬به مرحله اجرا درآورد‪ .‬ارقام و آماری‬ ‫یكتاریخاز‪ ۲۰‬شهریورتاامروزبنویسمودراینتاریخمسلما‬ ‫ترقی در ایران در گروی گردن گذاشتن به همین فرامین گاه‬
‫كه موید این پیشرفتها بود تدارك كرده بود‪ .‬خانواده انشاء‬
‫در فراهم آوردن این اسناد كمكش كرده بودند‪ .‬اما خلخالی‬ ‫نكاتی مبهم روشن میشود و مداركی هم دارم‪».‬‬ ‫غیر قانونی است‪.‬‬
‫جلوی صحبتهای هویدا را گرفت و تاكید كرد كه «وارد جزئیات‬ ‫نكته دوم در مورد مخارج تعمیر یكی از اماكن مقدس‬ ‫گمانش این بودكه ترقی بدون رهبری شاه شدنی نیست و در‬
‫نشوید» هویدا به تندی و تلخی گفت كه در این دادگاه‪« ،‬از‬ ‫مذهب بهائیت بود‪ .‬خلخالی از هویدا پرسید كه آیا در این‬ ‫شرایطكنونی بهای تداوماینرهبریراتسلیمدربرابرفرامین‬
‫جانم دفاع میكنم‪ ».‬میگفت‪« :‬من مجبورم جزئیات و آمار و‬ ‫كار‪ ،‬چه به طور مستقیم‪ ،‬چه از طریق تأمین مخارج‪ ،‬نقشی‬ ‫شاه می دانست‪ .‬البته بارها دوستان و اقوام هویدا با این‬
‫ارقام را بگویم‪ ».‬خلخالی قانع نشد و از هویدا خواست كه به‬ ‫داشته است یا نه‪ .‬هویدا به نظر سخت حیرت زده می آمد‪.‬‬ ‫استدلال او مخالفت میكردند‪ .‬از سویی برخی میگفتند كه‬
‫مدافعات‪ ،‬در سطحی كلی‪ ،‬ادامه دهد‪.‬‬ ‫در كیفرخواست هیچ اشارهای به این قضیه نشده بود‪ .‬در‬ ‫اصولاتسلیمدربرابرفرامیناستبدادیرهبهترقینمیتواندبرد‪.‬‬
‫سرانجام هویدا به نشان سركشی و دلزدگی از كار دادگاه‪،‬‬ ‫حقیقت این تنها موردی بود كه در طول دادگاه اول و دوم به‬ ‫از سویی دیگر‪ ،‬برخی یادآور می شدند كه هویدا دیگر‬
‫سكوت اختیار كرد‪ .‬دست راستش را با تركیبی از عصبانیت و‬ ‫مذهب بهائیت اشاره میشد‪ .‬هویدا هرگونه مداخلهای را در‬ ‫هیچگونه مقاومتی در برابر فرامین شاه نشان نمیدهد‪.‬‬
‫بیاعتناییدرهواتكاندادوبا اینحركتنشاندادكهدیگر‬ ‫میگفتند كردار او از حد مصلحت اندیشی سیاسی گذشته و به‬
‫در مقابل این دادگاه سخن نخواهد گفت‪ .‬بدین سان‪ ،‬مرحلهای‬ ‫این كار انكار كرد‪.‬‬ ‫مقولهتسلیممطلقتبدیلشده‪.‬حالدردادگاه‪،‬هویدا تقاص‬
‫از كار خلخالی پایان یافت و او به اصطلاح « وارد شور» شد‪.‬‬ ‫پس از چندی‪ ،‬لحن پرخاشگر خلخالی بار دیگر هویدا را‬ ‫سیاست مدارایش را میداد‪ .‬می دانیم كه این تسلیم و مدارا‬
‫سهروحانیدیگرــآذریقمی‪ ،‬جنتیوگیلانیــناظرومشاور‬ ‫متقاعد كرد كه این جلسه و گفتگوهای آن‪ ،‬همه چیزی جز‬ ‫یكسره خلاف اصول قانون اساسی ایران بود‪ .‬اما خلخالی خود‬
‫دادگاه بودند‪ .‬طبق سنت اسلام‪ ،‬این مشاوران تنها در زمانی در‬ ‫حفظ ظاهر نیست‪ .‬دریافت كه سرنوشتش رقم خورده و این‬ ‫آنچنان از اصول این قانون و مقدمات اصول حقوقی بی خبر‬
‫كار دادگاه مداخله میكنند كه ببینند بیعدالتی شده و چون‬ ‫بار‪ ،‬به محض آنكه خلخالی هویدا را مورد حمله قرار داد‪،‬‬ ‫بود‪ ،‬آنچنان به ظرایف مباحث اخلاقی بی اعتنا بود‪ ،‬آنچنان‬
‫در دادگاه خلخالی نشانی از بی عدالتی نیافته بودند‪ ،‬دخالتی‬ ‫او هم وسط حرفش پرید و گفت‪« :‬قربان‪ ،‬قاضی كه نباید‬ ‫معتاد تكرار شعارهای توخالی و خطرناك بود كه دادگاه او‬
‫هم نكردندو ساكت نشستندو كار دادگاه را نظاره كردند‪.‬‬ ‫علیه متهم حرف بزند‪ ».‬با استیصال از خلخالی پرسید‪« ،‬از من‬ ‫هرگز نتوانست به مرجعی صبور برای رسیدگی به خطاكاری یا‬
‫دقایقی پس از آغاز «شور»‪ ،‬خلخالی رأی دادگاه را اعلام كرد‪.‬‬ ‫چه میخواهید؟» خلخالی هم در پاسخ گفت كه «شما مفسد‬ ‫بی گناهی هویدا بدل شود‪ .‬خلخالی هم‪ ،‬به سان «اكرانت» در‬
‫گفت‪« :‬مفسد فیالارض بودن و خیانت امیرعباس هویدا به‬ ‫فی الارض هستید‪ ».‬و به او پیشنهاد كرد كه آخرین دفاعیات‬ ‫مصاحبه تلویزیونیاش‪ ،‬باور نمیكرد كه نخست وزیر مملكت‬
‫ملك و ملت محرز می باشد و مشارالیه محكوم به اعدام و‬ ‫خود را به سمع دادگاه برساند‪ .‬خلخالی با این حرف آشكارا‬ ‫نقشی در اداره ساواك نداشته و از تعیین سیاستهای مملكت‬
‫ضبط اموال میباشد‪».‬‬ ‫نشان میداد كه حتی پیش از «شور» دادگاه رأی آن قطعی‬ ‫عاجز بوده است‪ .‬ولی خلخالی‪ ،‬به رغم آنكه اغلب چیزی جز‬
‫دنباله‌دارد‬ ‫و تعیین شده بود‪ .‬هویدا هم به جای آن كه آخرین دفاعیات‬ ‫حرف غیر حقوقی نمیزد‪ ،‬دست كم در یك نكته اساسی و‬
‫خود را بیان كند‪ ،‬با خلخالی در مورد عقلانیت اتهام «مفسد‬