Page 20 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۳۹۹ (دوره جديد
P. 20

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌0‬شماره‌‪‌186۵‬‬
                                                                                                                   ‫جمعه ‪ ۲1‬تا ‪ ۲۷‬اسفندماه ‪1401‬خورشیدی‬

                                                                                                                      ‫مسئولیت حمایت‬
                                                                                                                      ‫در حقوق و روابط‬

                                                                                                                          ‫بینالملل‪:‬‬

                                                                                                                   ‫از تئوری تا عمل‬

                                                                                                                   ‫(بخش یک)‬

‫اساسی حقوق و روابط بینالملل را نادیده انگاشته و در جهت‬   ‫بشریت را بر عهده گیرند‪ .‬آنها همچنین متعهد شدهاند تا در‬    ‫=با توجه به ممنوعیت مداخله در منشور ملل متحد‪،‬‬
‫حمایت از قربانیان نقض فاحش حقوق بشر دست به مداخله‬        ‫صورتی که دولتی آشکارا ناتوان در حمایت از جمعیت خود‬        ‫و احترام به برابری حاکمیت کشورهای مختلف‪ ،‬آیا جامعه‬
‫بشردوستانه بزند؟ به عبارت روشنتر‪ ،‬چگونه میتوان به‬        ‫باشد‪ ،‬جامعه بینالمللی این مسئولیت را به عهده میگیرد‪.‬‬      ‫بینالمللی میتواند آن اصول اساسی حقوق و روابط بینالملل‬
‫سازش و دیالوگی میان اصل حق حاکمیت ملی و اجرای موثر‬       ‫حتی در شرایطی که ساز و کارهای بینالمللی در حفاظت از‬       ‫را نادیده انگاشته و در جهت حمایت از قربانیان نقض فاحش‬
                                                         ‫حقوق انسانها ناکارآمد باشند‪ ،‬استفاده از روشهای قهرآمیز‬    ‫حقوق بشر دست به مداخله بشردوستانه بزند؟ به عبارت‬
        ‫حقوق بشر توسط جامعه بینالمللی دست یافت؟‬                                                                    ‫روشنتر‪ ،‬چگونه میتوان به سازش و دیالوگی میان اصل‬
‫این پرسشها در کانادا جایگاه ویژهای یافت‪ .‬لوید نورمن‬                                   ‫اجتنابناپذیراست‪.‬‬             ‫حق حاکمیت ملی و اجرای موثر حقوق بشر توسط جامعه‬
‫اکسوورسی[‪ ]۲‬به عنوان متفکر و در عین حال سیاستمدار‬        ‫این نگرش جدید که با اراده سیاسی دولتها همراه بود‪،‬‬
‫انساندوست کانادایی مسئولیت تعریف و دستیابی به‬            ‫موجبات ظهور هنجار نوین و امیدبخشی را فراهم ساخت که‬                                   ‫بینالمللی دست یافت؟‬
‫همگرایی درباره مداخله انساندوستانه را به عهده گرفت؛‬      ‫به «مسئولیت حمایت» معروف شده است‪ .‬به لحاظ تئوریک‬          ‫=در شرایط کنونی جهان‪ ،‬دیگر نمیتوان حاکمیت را امری‬
‫اقدامی که موجبات اشتهار بینالمللی «مسئولیت حمایت»‬        ‫این مسئولیت میتواند بر تضاد ذاتی موجود در حقوق و‬          ‫مطلق و برآمده از اراده قوای حاکمهای دانست که مورد‬
‫به عنوان هنجاری در حال ظهور را فراهم آورد‪ .‬به عنوان‬      ‫روابط بینالملل‪ ،‬یعنی فاصله و تضادی که میان مفهوم سنتی‬     ‫قبول مردم خود نیست! در حقیقت‪ ،‬تنها دلیل ممکن برای‬
‫وزیر امور خارجه‪ ،‬اکسوورسی کمیسیون بینالمللی مداخله و‬     ‫حاکمیت دولت به عنوان سنگبنای حقوق بینالملل و حقوق‬         ‫مشروعیت حاکمیت اراده مردمی است که حاکم بر سرنوشت‬
‫حاکمیت دولت[‪ ]۳‬را با ترکیبی از اعضای مجمع عمومی ملل‬      ‫بشر دارد‪ ،‬غلبه کند‪ .‬با همه امیدهایی که با ظهور این قاعده‬  ‫خویشاند‪ .‬این مردم هستند که روح حاکمیت را تعیین کرده‬
‫متحد و با ریاست مشترک گرت ایوانز[‪ ،]۴‬دیپلمات کانادایی و‬  ‫در حال تکوین برای حمایت از قربانیان نقض فاحش حقوق‬         ‫و مرزهای اعمال آنرا تعیین مینمایند‪ .‬بدون اراده مردم و‬
‫محمدسهنون[‪]۵‬دیپلماتالجزایریدرسال‪ ۲۰۰۰‬بنیانگذاری‬          ‫بشر به وجود آمد‪ ،‬اجرای آن با مشکلات ساختاری مواجه‬         ‫حق تعیین سرنوشت خویش‪ ،‬اساسا هیچ مفهومی از حاکمیت‬
‫کرد‪ .‬این کمیسیون زیر نظر دولت کانادا مسئولیت تعریف‬       ‫بوده است‪ .‬هدف این نوشتار این است که با معرفی دکترین‬
‫و شرایط مداخله بشردوستانه را به عهده گرفت‪ .‬هدف این‬       ‫«مسئولیت حمایت»‪ ،‬و سپس توضیح مراحل تکمیلی آن‪،‬‬                               ‫قابل تصور و معنی نمیتواند باشد‪.‬‬
‫کمیسیون دستیابی به پاسخ برای پرسشی بود که کوفی عنان‬      ‫مشکلات ساختاری را توضیح دهد‪ .‬از آنجا که مدتی است‬          ‫=حکومت‪ /‬دولت فقط نمایندهای از سوی مردم است‪.‬‬
‫مطرح ساخته بود‪ :‬اگر مداخله بشردوستانه نوعی مداخله در‬     ‫فضای رسانهای با انتشار مطالب سطحی و گمراه کنندهای در‬      ‫این حاکمیت انسانهای به لحاظ عقلانی مستقل و به لحاظ‬
‫حاکمیت دولتها به حساب میآید‪ ،‬چگونه میتوان به نقض‬         ‫رابطه با مسئولیت حمایت همراه شده است‪ ،‬این نوشتار کوتاه‬    ‫اخلاقی مسئول است که به دولت انتقال مییابد‪ .‬هرگاه‬
‫فاحش و سیستماتیک حقوق انسانها که انسانیت بشری را‬                                                                   ‫حکومت‪ /‬دولت این نمایندگی از سوی مردم را نادیده انگارد‬
‫مورد تعرض قرار میدهد‪ ،‬پاسخ گفت؟ گزارش کار کمیسیون‬                         ‫میتواند برای علاقمندان مفید باشد‪.‬‬        ‫مانند این است که ضرورت وجودی خود را انکار کرده است‪.‬‬
‫درکتابی‪ ۴۰۸‬صفحهایباعنوان«مسئولیتحمایت‪:‬پژوهش‪،‬‬
‫منابع و پیشزمینهها» توسط مرکز تحقیقات توسعه بینالملل‬                                    ‫سوابقتاریخی‬                ‫محمود مسائلی – وقوع رخدادهای خونینی که در سالهای‬
‫کانادا در سال ‪ ۲۰۰۱‬انتشار یافت‪ .‬در اینجا بخشهایی از این‬  ‫دکترین مسئولیت حفاظت توضیح دهنده هنجاری‬                   ‫بعد از جنگ سرد و همچنین هفته اول هزاره جدید در دارفور‬
                                                         ‫بینالمللی است که میکوشد جامعه بینالمللی را به توقف‬        ‫لیبریا‪ ،‬سیرالئون‪ ،‬رواندا‪ ،‬و یوگسلاوی سابق‪ ،‬قلب بشریت را‬
             ‫گزارش را انتخاب کرده و توضیح میدهیم‪.‬‬        ‫جنایات وحشیانه گسترده نسلکشی‪ ،‬جنایات جنگی‪ ،‬پاکسازی‬        ‫به درد آورد‪ ،‬ذهنیت پارهای از متفکران و سیاستگذاران‬
‫اولین و حیاتیترین موضوعی که در گزارش یادشده‬              ‫قومی و جنایات علیه بشریت وادارد‪ .‬بنابراین ظهور مسئولیت‬    ‫نوعدوست را به سمت طرح این پرسش هدایت کرد که در‬
‫مورد توجه قرار گرفته‪ ،‬یعنی موضوعی که در قلب دکترین‬       ‫بینالمللی را باید به عنوان واکنشی نسبت به جنایتهایی‬       ‫شرایطکنونیدولتوحاکمیتمحورحقوقوروابطبینالملل‪،‬‬
‫مسئولیت حمایت قرار دارد‪ ،‬مفهوم حاکمیت ملی است‪.‬‬           ‫دانست که به شیوهای گسترده و سازمانیافته علیه مردمان‬       ‫که در آن حقوق مردم به اراده دولتها منوط و وابسته شده‬
‫به عنوان اصلیترین مفهوم بنیادین حقوق بینالملل عرفی‬       ‫جوامع مختلف انجام میگیرد و جنایتکاران نیز زیر عنوان‬       ‫است‪ ،‬چگونه میتوان از حقوق بشر انسانها دفاع به عمل‬
‫و همچنین منشور ملل متحد‪ ،‬حاکمیت جزء اصلی صلح و‬           ‫شناسایی حق حاکمیت ملی از هر نوع مجازاتی مصون‬              ‫آورد‪ .‬این پرسش را کوفی عنان دبیرکل فقید سازمان ملل متحد‬
‫امنیت بینالمللی‪ ،‬و در عین حال حفاظت از کشورهای ضعیف‬      ‫میمانند‪ .‬از آنجا که شدت یافتن جنایات بینالمللی مانند‬      ‫با جامعه بینالمللی در میان گذاشت‪« :‬اگر مداخله بشردوستانه‬
‫در برابر قدرتمندان به حساب میآید و به همین دلیل نظام‬     ‫نسلکشی و دیگر جنایتها در بخشهایی از جهان بعد از‬           ‫نوعی مداخله در حاکمیت دولتها به حساب میآید‪ ،‬چگونه‬
‫بینالمللی دولتها همواره آنرا به عنوان پایهایترین جزء‬     ‫جنگ سرد‪ ،‬یعنی رواندآ و یوگسلاوی سابق شوک عمیقی را‬         ‫میتوان به نقض فاحش و سیستماتیک حقوق انسانها که‬
‫روابط بینالملل مقدس شمرده است‪ .‬بنابراین بیدلیل نیست‬      ‫به وجدان جهانیان وارد ساخت‪ ،‬صرف نظر از اینکه اینگونه‬      ‫انسانیت بشری را مورد تعرض قرار میدهد‪ ،‬پاسخ گفت؟»[‪]۱‬‬
‫که منشور ملل متحد آنرا به عنوان اصلیترین پایههای نظام‬    ‫جنایتها در کجا و توسط چه کسانی انجام میشود‪ ،‬این‬           ‫به دنبال اجلاس سران در سال ‪ ۲۰۰۵‬کوفی عنان دبیرکل‬
‫بینالمللی نوین معرفی مینماید‪« :‬سازمان [ملل متحد] بر‬      ‫پرسش برای جامعه مطرح شد که آیا میتوان برای نجات جان‬       ‫سازمان ملل متحد اعلام کرد که رهبران جهان به اتفاق آرا‬
‫اساس اصل برابری حاکمیت همه اعضا شکل گرفته است»‪ .‬در‬       ‫آن انسانها به مداخله بشردوستانه دست زد؟ در حقیقت‪،‬‬         ‫متعهد شدهاند تا درصورت وقوع رواندای دیگری اقدام نمایند‪.‬‬
‫نتیجه اینهمه اصرار بر اصل خللناپذیر حاکمیت ملی‪ ،‬چنین‬     ‫موضوع این بوده‪ ،‬و هنوز هست‪ ،‬که با توجه به ممنوعیت‬         ‫مهمترین ابعاد این تعهد جهانی این است که دولتها توافق‬
‫مفهومی به یک دژ مستحکم تبدیل شده که به هیچ عنوان‬         ‫مداخله در منشور ملل متحد‪ ،‬و احترام به برابری حاکمیت‬       ‫کردهاند که مسئولیت حفاظت از مردم خود در برابر جنایت‬
                                                         ‫کشورهای مختلف‪ ،‬آیا جامعه بینالمللی میتواند آن اصول‬        ‫نسلکشی‪ ،‬جنایات جنگی‪ ،‬پاکسازی قومی‪ ،‬و جنایت علیه‬
      ‫امکان نادیده انگاشتن آن قابل تصور و عملی نیست؛‬
   15   16   17   18   19   20   21   22   23   24   25