Page 12 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۷ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۲‬شماره‌‪‌18۷3‬‬
‫جمعه ‪ ۲5‬تا ‪ 31‬فروردینماه ‪140۲‬خورشیدی‬

‫بازنشر‬ ‫روی كار آوردن شریف امامی اشتباه بزرگی بود‬

‫آخرین روزها‬ ‫شاه در قاهره به من گفت كه هویدا شریف امامی را برای تشكیل كابینه‬
‫پایان‌سلطنت‌و‌‬ ‫پیشنهاد و توصیه كرده بود‬
‫درگذشت‌شاه‬
‫من نمیخواستم وارد كابینه شریف امامی شوم‪ .‬شاه و شهبانو با اصرار این‬
‫‌(‪)8‬‬ ‫تكلیف را بر گردنم گذاشتند‬

‫دكتر هوشنگ نهاوندی‬ ‫(تاریخ نشر در کیهان لندن‪ :‬از آذر ‪ ۱۳۸۳‬تا شهریور ‪ - ۱۳۸۴‬از شماره ‪ ۱۰۳۳‬تا ‪) ۱۰۷۱‬‬

‫اساس رویدادها و حوادث واقعی زندگی انسانها نوشته میشود‪.‬‬ ‫سر كلاس میرفت و هیچگاه كار تدریس را رها نكرد و بهمدد‬ ‫ترجمه فارسی كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت‬
‫برای نوشتن این كتاب‪ ،‬نویسنده از كمكهای بی دریغ و سخاوتمندانه‬ ‫همین سوابق دانشگاهی بود كه پس از مهاجرت به فرانسه ‪۱۷‬‬ ‫شاه» نوشته دكتر هوشنگ نهاوندی از سوی شركت كتاب در‬
‫اردشیر زاهدی‪ ،‬دكتر اصلان افشار‪ ،‬شجاعالدین شفا‪ ،‬پروفسور‬
‫عباس صفویان و دكتر داریوش شیروانی بهرهمند بوده است‪ .‬این‬ ‫سال بهعنوان استاد در دانشگاه پاریس تدریس كرد‪.‬‬ ‫لسآنجلس منتشر شده است‪.‬‬
‫شخصیتها كه در ماههای آخر سلطنت محمدرضاشاه تماس روزانه با‬ ‫نهاوندی در سالهای ‪ ۱۳5۰‬گروه بررسی مسایل ایران را بنیان‬ ‫بهروز صوراسرافیل و مریم سیحون مترجمان این كتاب‪ ،‬بهخوبی‬
‫او داشتند‪ ،‬اطلاعات‪ ،‬خاطرهها و بهیادماندههای خود را در اختیار‬ ‫گذاشت به امید آنكه پیشنهادات این گروه راهگشای اصلاحاتی در‬
‫نویسنده قرار دادهاند‪.‬نویسنده ضمناً از دكتر هادی هدایتی‪ ،‬دكتر‬ ‫از عهده برگرداندن آن از زبان فرانسه به فارسی برآمدهاند‪.‬‬
‫كاظم ودیعی و بیژن خلیلی مدیر شركت كتاب سپاسگزاری كرده‬ ‫ساختار آموزشی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و سیاسی ایران شود‪.‬‬ ‫دكتر نهاوندی در دوران سلطنت محمدرضاشاه پهلوی وزارت‬
‫است‪ .‬كتاب «آخرین روزها‪ ،‬پایان سلطنت و درگذشت شاه» دارای‬ ‫نهاوندی برای جمع آوری مطالب كتاب پانصد صفحهای خود‪،‬‬ ‫آبادانی و مسكن و علوم و آموزش عالی و ریاست دانشگاههای‬
‫‪ ۱5‬فصل است و با یك پینوشت كوتاه و احساسی بهپایان میرسد‪.‬‬ ‫مختصری از حافظه معروفش و مقدار زیادی از یادداشتهای روزانه‬ ‫پهلوی و تهران را بهعهده داشت‪ .‬وی مدتی نیز رئیس دفتر‬
‫كیهان بخشهایی از این كتاب را با موافقت نویسنده و ناشر‪ ،‬از این‬ ‫علیاحضرت شهبانو و چندی رئیس هیأت مدیره انجمن آثار ملی‬
‫یا شبانهاش سود جسته است‪.‬‬ ‫بود‪ .‬اما در تمام این سالها وی بیشتر با محافل روشنفكری‪ ،‬علمی‬
‫شماره بهچاپ میرساند‪.‬‬ ‫كتاب از آغاز تا پایان‪ ،‬سرشار است از حوادث پرهیجان و اخبار‬ ‫و دانشگاهی نشست و برخاست داشت تا با دولتیان‪ .‬نهاوندی در‬
‫دست اول كه بیشتر اوقات نویسنده شخصاً درگیر آن بوده است‬ ‫دوران ریاستش بر دانشگاههای پهلوی و تهران هفتهای چند ساعت‬
‫و به همین دلیل محتوای كتاب شبیه رمانهای جذابی است كه بر‬

‫میشد‪ .‬اما تردید كرد‪ .‬او هنوز به دوستان آمریكائی خود‬ ‫نوشت «این اسفانگیزترین اشتباه من بود‪ .‬اشتباه كردم كه‬ ‫«جعفر شریف امامی» مهندس دانش آموخته آلمان بود‪.‬‬
‫اطمینان داشت‪ .‬شاه نخواست هیچ امتیازی بدهد‪ ،‬اما دست‬ ‫گذاشتم مردی كه چنان توصیههای خوبی میكرد و هیچ در‬ ‫در زمان جنگ به اتهام نزدیكی با آلمانها به وسیله متفقین‬
‫دستگیر و زندانی شده بود‪ .‬همین امر برایش اعتباری دست‬
‫آخر همه چیز را از دست داد‪.‬‬ ‫اندیشه سودجوئی نبود‪ ،‬كنار رود‪».‬‬ ‫و پا كرده بود‪ ،‬و بعدها به اطرافیان «مصدق» نزدیك شد‪ .‬به‬
‫با انتخاب شریف امامی كه گمان میكرد مردی كارآمد در‬ ‫راه حل دیگر آن بود كه دولتی مقتدر و اصلاحطلب‬ ‫گفته اردشیر زاهدی‪ ،‬پسر تیمسار زاهدی كه در سال‪ ۱۹۵۳‬به‬
‫مانور دادن است‪ ،‬كسی را برگزید كه از همه كمتر مناسب‬ ‫تشكیل دهد‪ ،‬با روحانیون به توافق برسد‪ ،‬طرفداران مصدق‬ ‫مصاف «شیر پیر» (ملكه ثریا در خاطراتش همیشه از مصدق‬
‫اوضاع بود‪ .‬زمان‪ ،‬زمان اقدامات ظاهری نبود‪ .‬دو هفته‬ ‫را در زندگی سیاسی شركت دهد و بدین ترتیب با فشارهای‬ ‫چنین یاد میكرد) رفت‪ ،‬شریف امامی و چند تن دیگر‪ ،‬نقش‬
‫خارجی مقابله كند‪ .‬مردان كارآزمودهای كه بتوانند این‬ ‫واسطه را در «تسلیم» آبرومندانه و تقریبا شگفت انگیز‬
‫نكشید كه به اشتباه خود پی برد‪.‬‬ ‫سیاست را اجرا كنند‪ ،‬كم نبودند‪ .‬اما شاید شاه تصور میكرد‬ ‫سردسته ملی گرایان به حكومت جدید بازی كرده بودند‪.‬‬
‫یك سال بعد در قاهره به من گفت‪« :‬هویدای بدبخت مرا‬ ‫كه در آن صورت ناگزیر میشود از نظر سیاسی امتیازات‬ ‫او از آن زمان خود را وارد سیاست كرده بود و‪ ...‬معاملات و‬
‫مجبور كرد‪ .‬این هویدای بیچاره به قدری به من اطمینان‬ ‫زیادی بدهد‪ ،‬یا كسانی را قربانی كند كه میخواست از‬ ‫بند و بست‪ .‬او در تحریك و توطئه‪ ،‬و همچنین در آمیختن‬
‫داد كه شریف امامی به راستی روابطی استثنائی با روسها‬ ‫آنان حمایت‪ ،‬یا حفظشان كند‪ .‬از همان زمان باید با لحن‬ ‫سیاست و كاسبی‪ ،‬مهارتی به نهایت داشت‪ .‬به او لقب «آقای‬
‫دارد (كه به نظر میرسید در آن زمان بسیار لازم است) و از‬ ‫محكمتری با غربیان ــ واشنگتن‪ ،‬پاریس و لندن ــ سخن گفته‬ ‫‪ »%۵‬داده بودند‪ .‬فرزند آخوندی پائین مرتبه بود و میگفتند‬
‫این گذشته گفت كه چند تن از روحانیون مهم به حرفهایش‬ ‫كه روابط خوبی با بعضی از روحانیون دارد‪ .‬همواره افتخار‬
‫گوش میكنند‪ ،‬كه باور كردم‪ .‬در صورتی كه به محض انتخاب‬ ‫میكرد كه روابطی با چند همكار پیشین مصدق داشته كه‬
‫او به نخست وزیری‪ ،‬كارگران نفت كه كمونیستها آنان را‬ ‫همچون او به مردانی موفق و ثروتمند تبدیل‪ ،‬و یا صاحبان‬
‫تحریك میكردند‪ ،‬اعتصاب خود را آغاز كردند و من خیلی‬ ‫شركتهای مقاطعهكاری بزرگ شدهاند‪ .‬در اواخر دهه شصت‪،‬‬
‫با فشار شاه‪ ،‬مسلكهای گوناگون «ماسونی» ایرانی درهم‬
‫زود دریافتم كه روابط او با قم هم خیالی بوده است‪».‬‬ ‫ادغام و یگانه شدند و لژ بزرگ ایران را تشكیل دادند‪ .‬جعفر‬
‫توضیحی كوتاه و نه چندان قانع كننده بود‪.‬‬ ‫شریف امامی‪ ،‬با آن كه تازه به مسلك فراماسونها درآمده‬
‫بود‪ ،‬برخلاف سنتهای ماسونی به عنوان «استاد اعظم»‬
‫احتمالا از همان زمان‪ ،‬تلاشهای شخصی شهبانو برای یافتن‬ ‫لژ برگزیده شده و پیاپی نیز به این مقام انتخاب میشد‪.‬‬
‫راه حلهایی برای بیرون آمدن از بحران‪ ،‬آغاز شد‪( .‬نمیدانیم‬ ‫در اواسط دهه شصت‪ ،‬شریف امامی كه كمتر از یك سال‬
‫آیا شاه از این تلاشها باخبر بود یا نه)‪ .‬همچنین به درستی‬ ‫پیش از آن به نخست وزیری رسیده بود‪ ،‬با فشار مردمی كه‬
‫نمیدانیم آیا او میدانست كه شهبانو چند روز بعد محرمانه‬ ‫در خیابانها تظاهرات و اعتراض میكردند‪ ،‬از ریاست قوه‬
‫شاپور بختیار را ملاقات كرد تا فراگردی را آغاز كند كه در‬
‫پایان دسامبر به برگزیدن بختیار به نخست وزیری انجامید؟‬ ‫مجربه بركنار شد‪.‬‬

‫گفتگو با هویدا‬ ‫چرا شاه چنین كسی را انتخاب كرد؟‬
‫روز پنجشنبه ‪ ۲۵‬اوت‪ ،‬نخست وزیری شریف امامی قطعی‬ ‫میتوانست آموزگار‪ ،‬نخست وزیر خود را‪ ،‬كه البته‬
‫شد و او همان شب مشورتهای خود را برای تشكیل دولتش‬ ‫سیاستمداری میانمایه اما درستكار بود‪ ،‬حفظ كند‪ ،‬و از او‬
‫آغاز كرد‪ .‬شهبانو به هنگام دومین ملاقات صبحگاهیمان‬ ‫بخواهد كه دگرگونیهایی در دولت خود انجام دهد و مردان‬
‫به من فهمانده بود كه شاید قرار باشد عضو دولت جدید‬ ‫كارآزمودهای را برگزیند كه توانائی برآمدن از پس دشواریهای‬
‫شوم‪ .‬در پاسخ شهبانو گفتم‪« :‬آقای شریف امامی نمیتواند‬ ‫وضعیت را داشته باشند‪ .‬این راه حل بهتری میبود‪ .‬خود شاه‬
‫با چنین وضعی كه حتی آن را درك نمیكند‪ ،‬مقابله كند‪.‬‬ ‫بعدها از این كه آن راه حل را برنگزیده‪ ،‬ابراز تأسف كرد و‬
‫خواهش میكنم كاری كنید كه من از حضور در این دولت‬
‫معاف شوم‪ ».‬به من قول داد هر كاری كه بتواند در این‬

‫مورد انجام دهد‪.‬‬