Page 13 - (کیهان لندن - سال سى و نهم ـ شماره ۴۰۸ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‌‪‌1‌‌۳‬شماره‌‪1۸۷۴‬‬ ‫در داخل كشور‪ ،‬این جشنواره بسیار بحثانگیز بود‪ .‬اغلب‬ ‫ناجی مملكت وانمود میكردند‪ .‬اعضای این هیأت‬
‫جمعه ‪ ۲1‬تا پنجشنبه ‪ ۲۷‬آوریل ‪۲0۲۳‬‬ ‫فرهیختگان آشكارا با آن مخالفت میكردند و اعتقاد داشتند‬ ‫هرگز نتوانستند بر روی مسائل اساسی‪ ،‬یا اساس مسائل‬
‫كه هزینهاش زیاد‪ ،‬محتوایش بسیار غربی و جایی كه در آن‬
‫شد‪ .‬در میان حركات بازیگران كه تقریبا برهنه بودند‪ ،‬مردم‬ ‫به فرهنگ ایران داده شده‪ ،‬تنگ است‪ .‬مردم شیراز شكایت‬ ‫مربوط به اوضاع‪ ،‬با هم به توافق برسند‪.‬‬
‫شگفت زده تصور كردند كه شاهد لواط هستند‪ .‬البته نحوه‬ ‫داشتند كه به هنگام برگذاری جشنواره زندگی روزانهشان‬ ‫در آغاز نخستین جلسه هیأت دولت‪ ،‬نخست وزیر ابتدا‬
‫اجرای نمایش هم چندان نجیبانه نبود‪ .‬اعتراضات بالا گرفت‪،‬‬ ‫مختل میشود‪ .‬البته در همه شهرهای بزرگ‪ ،‬در هر جای‬ ‫از خداوند متعال سخن گفت و دعا كرد كه او ما را در‬
‫فریادهای اعتراض بلند شد و كار تقریبا به شورش كشید‪.‬‬ ‫دنیا چنین مراسمی‪ ،‬زندگی معمول را قدری بر هم میزند‪.‬‬ ‫كنف حمایت خود قرار دهد‪ .‬سپس نسخهای از قرآن آورد‬
‫پلیس ناچار به دخالت برای پراكنده كردن مردم خشمگین و‬ ‫برخلاف آنچه ممكن است تصور شود‪ ،‬شاه چندان از این‬ ‫و وزیران‪ ،‬جملگی سوگند خوردند كه به میهن خود وفادار‬
‫برنامهها خوشش نمیآمد‪ ،‬و این تازه بهترین تعبیر از عقیده‬ ‫باشند و با همه توان به آن خدمت كنند‪ .‬این‪ ،‬رفتار و‬
‫پایان دادن به نمایش شد‪.‬‬ ‫اوست‪ .‬او همواره در پایان تابستان بازدیدی طولانی از‬ ‫عملكردی غیرعادی بود‪ ،‬بیگمان بدان منظور كه به ملاها‬
‫از فردای آن روز در چند مسجد شهر‪ ،‬برخی واعظان با‬ ‫شیراز میكرد‪ ،‬اما برای این كار منتظر میشد كه برنامههای‬
‫هیجان به ابراز نارضایتی خود پرداختند‪ .‬البته اجرای نمایش‬ ‫جشنواره پایان گیرد‪ .‬فقط هم یك بار همسرش را در جشن‬ ‫گزارش شود!‬
‫موقوف شد‪ .‬دو روز بعد‪ ،‬در دنیای كوچك سیاسی كشور‬ ‫هنر همراهی كرد‪ .‬كه دلیلش پایان بخشیدن به شایعاتی بود‬ ‫آقای شریف امامی‪ ،‬سپس از تك تك وزرا خواست در ظرف‬
‫هیچ كس نبود كه نداند شاه‪ ،‬پس از آگاهی از ماجرا‪،‬‬ ‫كه براساس آنها‪ ،‬با زنی رابطه دارد و بر سر این موضوع‪،‬‬ ‫یك هفته‪ ،‬برنامه كار خود را آماده كنند تا در جلسه هیأت‬
‫بسیار خشمگین شده و مسئولان را متهم به «چپ گرایی»‪،‬‬ ‫وزیران مورد بحث قرار گیرد و در نهایت در برنامه كلی‬
‫«خرابكاری» و «ناآگاهی» نموده و تهدید به تنبیهشان كرده‬ ‫میانشان شكرآب است‪.‬‬ ‫دولت گنجانده و به پارلمان ارائه شود‪ .‬رئیس دولت‪ ،‬كه در‬
‫بود‪ .‬ولی همه چیز آرام گرفت و شاه‪ ،‬بدون شك به خاطر‬ ‫هنگامی كه رئیس دانشگاه «پهلوی» (شیراز) بودم (‪۷۱‬‬ ‫حقیقت علیرغم میل خود نخست وزیر شده بود‪ ،‬به این‬
‫علاقه به همسرش‪ ،‬مثل همیشه تحمل كرد و دم نزد‪ .‬چندی‬ ‫ــ ‪ ،)۱۹6۸‬روزی در گردشی در باغ ــ كاخ ارم كه متعلق به‬ ‫ترتیب اقرار میكرد كه كمترین فكر یا ابتكاری در مورد كاری‬
‫بعد‪« ،‬سرآنتونی پارسونز» سفیر انگلستان كه ماجرا را مطرح‬ ‫دانشگاه بود و شاه در آنجا اقامت میكرد‪ ،‬به من گفت‪:‬‬
‫«نمیفهمم این جشنواره به چه درد ما میخورد‪ .‬هزینهاش‬ ‫كه باید انجام شود‪ ،‬ندارد!‬
‫كرده بود گفت‪« :‬در نهایت این فقط یك نمایش بود»‪.‬‬ ‫گزاف است و گمان نمیكنم سودی داشته باشد‪ .‬از هنرمندان‬ ‫من فورا رشته سخن را به دست گرفتم تا گوشزد كنم كه‬
‫به محض تشكیل كابینه جدید‪ ،‬مسأله این جشنواره‬ ‫كم ارزشی كه كسی آنها را نمیشناسد دعوت میكنند‪ ،‬تا‬ ‫تهیه برنامههای هر وزارتخانه‪ ،‬با همه ریزهكاریهایش‪ ،‬و‬
‫و تظاهراتی كه ممكن بود برانگیزد‪ ،‬مطرح شد‪ .‬همه‬ ‫حلق چند روزنامهنویس خارجی میهمان‪ ،‬خاویار میتپانند‬ ‫بحث در مورد آنها در واقع تلف كردن وقت پرارزش است‪.‬‬
‫دعوتنامهها فرستاده شده و هزینه زیادی شده بود‪ .‬اگر‬ ‫و به آنها هدیههای گوناگون میدهند‪ .‬آنها هم وقتی به‬ ‫مملكت منتظر ارائه یك برنامه فوری برای رهائی از بحران‪،‬‬
‫مراسم لغو میشد‪ ،‬باید همه جریمهها را میپرداختیم و‬ ‫كشورشان بر میگردند‪ ،‬به روی ما تف میاندازند و انتقاد‬
‫خرج سنگینی به بار میآمد‪ .‬از لحاظ حفظ امنیت‪ ،‬همه‬ ‫با نقطهنظرهائی روشن و قاطع بود‪.‬‬
‫دستگاههای پلیس و «ساواك»‪ ،‬به پرسشی كه از آنان شده‪،‬‬ ‫افزودم‪ :‬باید از همین فردا به مجلس شورا برویم و سپس‬
‫پاسخ دادند كه میتوانند حفاظت جشنواره را تأمین كنند‪.‬‬ ‫بلافاصله به سنا‪ .‬افكار عمومی به تكان شدید روانی نیاز‬
‫ارتش و ژاندارمری هم ظاهرا همین عقیده را داشتند و‬ ‫دارد‪ .‬خسرو افشار‪ ،‬وزیر امور خارجه بلافاصله و به گرمی به‬
‫پشتیبانی از من پرداخت و با لحنی آمرانه به نخست وزیر‬
‫هوآ گوئوفنگ در کنار محمدرضا شاه پهلوی و شهبانو فرح پهلوی‪ ،‬هنگام دیدار دولتی از ایران‬
‫گفت‪« :‬آقا‪ ،‬اكنون زمان پرچانگی نیست‪».‬‬
‫نخست وزیر پاسخ داد‪ :‬این كه اوضاع خراب است‪ ،‬همه‬
‫ما میدانیم و بیش از همه خود بنده‪ .‬اما باید از تندروی و‬
‫شتاب زدگی پرهیز كنیم‪ .‬باید با دقت برنامهای بسیار كامل‬
‫طرحریزی كنیم كه توجه همگان را جلب كند‪:‬در زمینه‬
‫كشاورزی‪ ،‬صنعت‪ ،‬بازرگانی‪ ،‬مسكن‪ ،‬آبادانی‪ ،‬دادگستری و…‬
‫من لزومی به سرهم بندی كردن یك برنامه اضطراری نمیبینم‪.‬‬
‫بالاخره قرار شد در كمتر از یك هفته‪ ،‬هیأت وزرا گرد‬
‫آیند و هر وزیر برنامه وزارتخانه خود را ارائه دهد‪ .‬به این‬
‫ترتیب حدود دو هفته دولت فقط پیرامون مسائل به كلی‬
‫بیاهمیت بحث كرد‪ .‬در صورتی كه هر روز‪ ،‬وضع مملكت‬
‫هشداردهندهتر و خطرناكتر میشد‪ .‬مثلا به خوبی به یاد‬
‫دارم بحث بیهودهای در مورد آن كه بسته به نوع زمین و‬
‫هوای ویژه هر استان‪ ،‬باید از چه نوع تراكتوری با چه قدرتی‬
‫استفاده كرد‪ ،‬سه ساعت به درازا كشید‪ .‬چند وزیر سیاسی‪ ،‬یا‬
‫شاید بهتر بگویم آگاه‪ ،‬این بحث را با سكوتی حاكی از تأسف‬
‫و بیاعتنائی نظاره میكردند‪ .‬این وضع دو هفته ادامه یافت‬
‫كه در آن مملكت بیشتر و بیشتر در آشوب و اغتشاش فرو‬

‫میرفت‪.‬‬

‫آماده بودند وظایف شان را انجام دهند و در صورت لزوم‬ ‫میكنند… ولی خوب‪ ،‬شهبانو خیلی اصرار دارد‪ ».‬و آنگاه‬ ‫جشن هنر شیراز‬
‫با سازمانهای برگذار كننده جشنواره همكاری كنند‪ .‬هنگامی‬ ‫گویی یكباره متوجه شد كه در گفتار خود زیاده روی‬ ‫جشن هنر شیراز‪ ،‬تحت ریاست عالیه شهبانو‪ ،‬بزرگترین‬
‫كه نظر شاه پرسیده شد‪ ،‬او تصمیم گیری را به عهده شهبانو‬ ‫كرده‪،‬افزود‪« :‬طبیعتا آنچه گفتم نباید تكرار شود‪ ».‬اردشیر‬ ‫رویداد آخر تابستان در ایران بود‪ .‬در آن جشنواره فرهنگی‪،‬‬
‫زاهدی كه خود مخالف سرسخت این جشنواره بود هم در‬ ‫در كنار چند گروه ایرانی‪ ،‬هنرمندان بزرگ دنیا چون «بژار»‪،‬‬
‫و نخست وزیر گذاشت‪.‬‬ ‫یادداشتها و خاطراتش مینویسد كه شاه با این كه اجازه‬ ‫«اشتوك هاوزن»‪« ،‬آرتور روبینشتاین»‪« ،‬كارایان» … دعوت‬
‫یك روز‪ ،‬اوایل سپتامبر‪ ،‬تقریبا ساعت ‪ ۹‬صبح تلفن دفتر‬ ‫میشدند و در خرابههای شكوهمند «تخت جمشید» یا كاخ‬
‫من زنگ زد‪ .‬آیتالله شریعتمداری بود كه گفت‪« :‬به من‬ ‫برگذاری آن جشن را میداد‪ ،‬ولی مخالفش بود‪.‬‬ ‫و باغهای شیراز‪ ،‬برنامه اجرا میكردند‪ .‬متأسفانه هنرمندان و‬
‫گفتهاند كه قرار است تصمیمی برای جشن هنر شیراز گرفته‬ ‫روز ‪ ۲۵‬اوت ‪ ،۱۹۷۷‬اتفاق ناگواری در جشن هنر افتاد‪.‬‬ ‫گروههای فرو رتبهتر‪ ،‬و حتی به راستی بیارزش هم‪ ،‬بی آن‬
‫شود‪ .‬میدانید‪ ،‬من چیزی از این برنامهها نمیدانم ولی‬ ‫یك گروه كوچك به قول شاه مبتذل‪ ،‬كه از «بالكان» آمده‬ ‫كه دلیلش واقعا دانسته شود دعوت میشدند‪ .‬پوشش رادیو‬
‫قضیه پارسال تكان دهنده بود و غیرقابل تحمل‪ .‬امیدوارم‬ ‫بودند‪ ،‬به كلی ناشناس بودند و هیچكس نمیدانست به چه‬ ‫تلویزیونی و مطبوعاتی جشن هنر‪ ،‬به وسیله كمیته برگذاری‬
‫حرفم را خوب بفهمید‪ .‬ولی به اعلیحضرت یا هركسی كه به‬ ‫دلیل دعوت شدهاند‪ ،‬برنامهای شبانگاهی داشتند‪ .‬برای آن‬ ‫كه وابسته به رادیو تلویزیون ملی ایران ــ كه بهره برنده‬
‫او مربوط میشود‪ ،‬بگویید كه لغو برنامه جشن هنر شیراز‪،‬‬ ‫كه همگان با هنر مدرن آشنا شوند‪ ،‬نمایش آنها در ویترین‬ ‫اصلی و حتی تنها دلیل وجودی آن بود ــ صورت میگرفت‪.‬‬
‫یك فروشگاه اتومبیل در یكی از خیابانهای بزرگ شیراز اجرا‬
‫اشتباه بزرگی است‪ .‬تحول اوضاع چنان است كه‬