Page 13 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۲۰ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‌‪‌‌‌1‌۳‬شماره‌‪188۶‬‬ ‫یك دقیقه هم به درازا نكشید‪« .‬دقیقاًبر روی ناگزیر بودن این‬ ‫اردلان وزیر دربار تشكیل شد‪ .‬جلسه به درخواست‬
‫جمعه ‪ 14‬تا پنجشنبه ‪ ۲0‬ژوئیه ‪۲0۲۳‬‬ ‫تصمیم‪ ،‬پافشاری میكنند‪ ».‬آن سوی تلفن چه كسی بود؟ در‬ ‫نخست وزیر‪ ،‬برای تصمیم گیری پیرامون سازماندهی كلی‬
‫«بنیاد پهلوی» بود‪ .‬این كار را من چهار ماه و سپس دو ماه‬
‫میرسید با توافق شهبانو‪ ،‬كه در آن زمان نقش سیاسی بسیار‬ ‫آن موقع نمیدانستم‪.‬‬ ‫پیش از آن پیشنهاد كرده بودم و شاه هر بار آن را بیش از‬
‫مهمی ایفا میكرد‪.‬‬ ‫شهبانواخیراًدرخاطراتخودازتیمسارمقدمنامبردهاست‪.‬‬ ‫اندازه تندروانه دانسته بود‪ .‬در پی آمد جلسه‪ ،‬میرسید احمد‬
‫شاه پس از آنكه سخنان همه را شنید‪ ،‬گفت‪« :‬بسیار خوب»‬ ‫امامی قاضی عالیرتبه هشتاد ساله كه در دوره مصدق دادستان‬
‫هویدا‪ ،‬سپر‬ ‫متأسفانه این كار باید انجام شود‪ ».‬از او خواهش كردم كه‬ ‫كل دیوان عالی كشور بود‪ ،‬به جای جعفر شریف امامی رئیس‬
‫میخواستند از او یك سپر بلا بسازند‪ .‬در سالهای آخر‪،‬‬ ‫خودش نخست وزیر و وزیر دربار پیشینش را از ماجرا آگاه‬
‫امیرعباس هویدا در میان مردم چندان محبوبیتی نداشت‪ .‬او‬ ‫سازد‪« .‬حتی دستگیری یك شخص‪ ،‬میتواند آبرومندانه انجام‬ ‫«بنیاد پهلوی» شد‪.‬‬
‫همیشه میگفت قدرت كسانی را فرسوده میكند كه آن را‬ ‫گیرد‪ ».‬شاه پاسخ داد‪« :‬این كار برای من آسان نیست‪ ».‬و رو‬ ‫یك كمیسیون پژوهشی در مورد ثروت اعضای خاندان‬
‫دوست نداشته باشند‪ .‬اما آشكار بود كه قدرت‪ ،‬به ویژه او‬ ‫به همسرش كرد و گفت‪« :‬شاید شما بتوانید این كار را بكنید‪».‬‬ ‫سلطنتی به وجود آمد و ریاست آن به یك قاضی دیوان عالی‬
‫را دگرگون كرده است‪ .‬او روشنفكری راستین‪ ،‬سوفسطایی و‬ ‫شهبانو كمی برآشفته پاسخ داد‪« :‬چرا من؟ او نخست وزیر‬
‫لیبرال‪ ،‬همواره پذیرای گفتگو و مباحثه‪ ،‬فرهیخته و شكیبا‪ ،‬و‬ ‫من نبود‪ ،‬از آن شما بود‪ ».‬بگومگویی ناراحت كننده در برابر‬ ‫كشور سپرده شد‪.‬‬
‫سیاستمداری فطرتاً صادق بود‪ .‬اما به مرور به فردی بیملاحظه‬ ‫افراد دیگر بود‪ .‬شاه برخاست و فقط گفت‪« :‬این مساله را حل‬ ‫قرار شد هر دو تصمیم در اخبار نیمروزی رادیو و تلویزیون‬
‫و آشكارا بیتوجه به اصول رفتار سیاسی تبدیل شده بود‪.‬‬ ‫خواهیم كرد‪ ».‬و حضار مرخص شدند و دفتر شاه را ترك كردند‪.‬‬ ‫ملی اعلام شود‪ .‬اعضای این كمیسیون قانوناً اختیار تصمیم‬
‫همواره شبكه نفوذ شخصی خود را‪ ،‬حتی در شهربانی و‬ ‫بعدها فهمیدم كه خود شاه به هویدا تلفن كرده او را آگاه‬ ‫گیری نداشتند و فقط شاه میتوانست چنین كند‪ .‬در این مورد‬
‫سازمانهای امنیتی گسترش میداد‪ .‬هویدا به شخصیتی هراس‬ ‫ساخته و توضیح داده بود كه او را در خانهای تحت نظر قرار‬ ‫شهبانو‪ ،‬بیتردید با موافقت شوهرش تصمیم گرفته بود‪ .‬نظر‬
‫انگیز تبدیل شده بود و گمان میكنم كه پادشاه نیز از سالهای‬ ‫میدهندتاافكارعمومیآرامگیرد‪.‬گفتگویآندو‪،‬مؤدبانهبود‪.‬‬
‫میانه ‪ ،۱۹۷۰‬آغاز به بدگمان شدن و بیمناك شدن از او ــ ابتدا‬ ‫وظیفه جلب نخست وزیر پیشین به سپهبد نیروی زمینی‪،‬‬ ‫حاضران فقط به منظور مشاوره پرسیده شده بود‪.‬‬
‫رحیمی لاریجانی‪ ،‬معاون فرماندار نظامی تهران واگذار شد‪.‬‬ ‫تنفسی داده شد‪ .‬آنگاه اعلام كردند كه شاه‪ ،‬شركت كنندگان‬
‫به گونهای نامحسوس‪،‬و سپس آشكارتر ــ كرد‪.‬‬ ‫هویدا با او برای ساعت شش بعد از ظهر قرار گذاشته ــ البته‬ ‫در جلسه را به حضور خواهد پذیرفت‪ .‬از باغ كاخ نیاوران‬
‫با بهترین تعبیر میتوان گفت كه ارتش مهری به هویدا‬ ‫نه در خانه خودش‪ ،‬بلكه در منزل خانوادگیاش در دروس‪،‬‬ ‫گذشتیم و وارد سرسرای كاخ صاحبقرانیه شدیم‪ .‬شهبانو فوراً به‬
‫نداشت‪ .‬در اواسط آن دهه‪ ،‬رئیس ستاد كل ارتش‪ ،‬كه در آن‬ ‫جایی كه مادرش میزیست ــ زیرا دستگیریاش در ساختمان‬ ‫دفتر شاه رفت‪ .‬ده دقیقه بعد‪ ،‬همه احضار شدند‪ .‬شاه‪ ،‬بسیار‬
‫زمان تیمساز ازهاری بود‪ ،‬گزارشی مستند تدوین كرد كه در آن‪،‬‬ ‫بیست طبقهای كه در آن سكونت داشت‪ ،‬احتمالاً سر و صدا‬ ‫خسته به نظر میرسید‪ .‬انگار آسوده نبود‪ .‬از همه دعوت‬
‫وی آشكارا مسئول افزایش نارضایتی مردم شناخته شده بود‪.‬‬
‫سپس‪ ،‬گزارشتیمسار مقدم كهدر آن زمان رئیسركندو ستاد‬ ‫به پا میكرد‪.‬‬ ‫كردندكهبنشینند‪.‬‬
‫ارتش بود‪،‬وبعدهابهریاستساواكانتخابشد‪،‬اورابیهیچ‬ ‫نصرت الله معینیان رئیس دفترش در آنجا بود‪ .‬اجازه خواست‬
‫تردیدی‪ ،‬هدف قرار داده بود‪ .‬این امكان وجود دارد كه شاه را‬ ‫هویدا به منزل مادرش رفت تا تنی چند شاهد دستگیریش‬ ‫مرخص شود‪ .‬شاه با لحنی بیتفاوت به او گفت‪« :‬بمانید‪.‬‬
‫باشند‪ .‬از جمله ناصر یگانه رئیس دیوان عالی كشور‪ ،‬دكتر جواد‬ ‫نظرتان پرارزش است‪ ».‬معینیان كه میدانست چه مسائلی‬
‫از این سو زیر فشار قرار داده بودند تا هویدا را مسئول بحران‬ ‫سعید رئیس مجلس‪ ،‬و نیز وزیر پیشینش عبدالمجید مجیدی‬ ‫قرار است در بین باشد‪ ،‬كارهای فوریای كه در انتظارش بود‬
‫كه گاه او را همانند جانشین خود معرفی میكرد‪ .‬تیمسار‪،‬‬ ‫را بهانه كرد‪ ،‬كاغذهایش را جمع كرد و رفت‪ .‬شاه زنگ زد و‬
‫كشور معرفی كنند‪.‬‬ ‫سر ساعت‪ ،‬به همراه چند افسر كه وارد خانه نشدند‪ ،‬حاضر‬ ‫از یكی از ماموران تشریفات خواست كه سفارش چای بدهد‪.‬‬
‫شد و هویدا را به ویلایی كه ویژه پذیرایی از میهمانان رسمی‬ ‫كسانی كه در آن دفتر در پیرامون شاه حضور داشتند‪،‬‬
‫برخی از پیرامونیان امیرعباس هویدا بارها اردشیر زاهدی‪،‬‬ ‫ساواك بود بردند‪ .‬در آنجا تقریباً تنها‪ ،‬ولی راحت بود و با‬ ‫اینها بودند‪ :‬اردلان وزیر دربار و تیمسار پاكروان معاونش‪،‬‬
‫احترام با او رفتار میشد‪ .‬روز ‪ ۱۲‬فوریه ‪ ۱۹۷۹‬خود او گذاشت‬ ‫جواد شهرستانی شهردار تهران‪ ،‬رضا قطبی رئیس پیشین رادیو‬
‫داماد پیشین شاه و سفیر ایران در واشنگتن را متهم كردهاند‬ ‫تلویزیون‪ ،‬مهدی پیراسته سفیر پیشین ایران در بغداد و سپس‬
‫كه انقلابیون بازداشتش كنند‪.‬‬
‫كه محرك دستگیری او بوده است‪ .‬اما او كه هیچگاه خرده‬ ‫تصمیم به دستگیری نخست وزیر پیشین‪« ،‬به منظور‬ ‫بروكسل و وزیر پیشین كشور و من‪.‬‬
‫دادن امتیازی به مخالفان و آرام كردن افكار عمومی»‪ ،‬فقط‬ ‫شاه رشته سخن را به دست گرفت‪« :‬از هر سو به ما فشار‬
‫گیریهایش را بر سیاستهای هویدا پنهان نمیكرد‪ ،‬این اتهام‬ ‫میتوانست از سوی شاه گرفته شود و یا آن گونه كه به نظر‬ ‫میآورند كه اجازه دهیم هویدا را براساس قوانین حكومت‬
‫نظامی دستگیر‪ ،‬و بدین وسیله مردم را آرام كنیم‪ .‬از شما‬
‫را تكذیب كرده است‪ .‬زاهدی‪ ،‬در حقیقت به شاه پیشنهاد‬
‫میخواهم نظرتان را در این مورد بگویید‪».‬‬
‫كرده بود كه نخست وزیر پیشینش را از تهران دور كند‪ ،‬و‬ ‫وزیر دربار كه از شنیدن این سخن آزرده و برآشفته شده‬
‫بود‪ ،‬نخستین كسی بود كه نظرش را ابراز كرد‪« :‬نمیتوانم‬
‫همه اسباب آسایش او را فراهم سازد‪ ،‬تا دوران تبعید دلخواهی‬ ‫درك كنم چطور میتوان كسی را كه سیزده سال نخست وزیر‬
‫بوده دستگیر كرد‪ ».‬شاه گفت‪« :‬ممنونم‪ ».‬تیمسار پاكروان و‬
‫داشته باشد‪ .‬شایعاتی وجود داشت كه دو نخست وزیر آخر‪،‬‬ ‫رضا قطبی تصمیم به دستگیری هویدا را با اعتدال در سخنان‬
‫خود تأیید كردند و گفتند كه جبر زمان چنین ایجاب میكند‪.‬‬
‫آموزگار و شریف امامی نیز توصیه تبعید و حتی توقیف هویدا‬ ‫هیچ یك از آن دو‪ ،‬از دشمنان نخست وزیر پیشین شناخته‬
‫نمیشدند‪ .‬اما شدت دشمنی شهردار تهران‪ ،‬كه همه پیشرفت‬
‫(ادامه دارد)‬ ‫را به شاه كرده بودند‪.‬‬ ‫سیاسی و اجتماعی خود را مدیون هویدا بود‪ ،‬شگفت انگیز‬
‫مینمود‪ .‬در مقابل‪ ،‬خصومت مهدی پیراسته كه سالها به دور از‬
‫كارهای سیاسی و دشمن آشكار امیرعباس هویدا بود‪ ،‬طبیعی‬

‫مینمود‪ .‬نظر او در حد احساساتش بود‪.‬‬
‫من آخرین نفری بودم كه مورد پرسش قرار گرفتم‪ .‬از آنجا‬
‫كه رقیب سیاسی صدیق و اعلام شده هویدا بودم‪ ،‬انتظار‬
‫میرفت كه همسوی آنان موضع بگیرم‪ .‬اما من آشكارا گفتم‬
‫كه از اظهارنظر‪ ،‬به دلیل سابقه مخالفت با هویدا معذورم‪.‬‬
‫شاه كه شگفت زده شده بود‪ ،‬به من نیز هم چون دیگران یك‬

‫«متشكرم» ساده و خشك گفت‪.‬‬
‫در تمام طول این بخش از گفتگوها‪ ،‬شهبانو واژهای نیز بر‬
‫زبان نیاورد‪ .‬در میانه یكی از این گفتگوها‪ ،‬تلفن زنگ زد‪ .‬شاه‬
‫گوشی را برداشت‪ .‬چیزی نگفت جز «هوم»‪ .‬گفتگوی تلفنی‬