Page 13 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۲ (دوره جديد

‫صفحه ‪ 1۳‬شماره ‪18۹8‬‬
‫جمعه ‪ ۶‬تا پنجشنبه ‪ ۱۲‬اکتبر ‪۲۰۲۳‬‬

‫همه كشورهای عادی درهای خود را به روی او بسته بودند‬ ‫در تهران شده است‪ .‬گروهی دیگر‪ ،‬از حزب جمهوریخواه و‬ ‫در زوج سلطنتی این احساس بهوجود آمده بود كه‬
‫آنان كه میتوان آمریكاییان راستین خواندشان‪ ،‬از ضعف او‬ ‫آنها را دزدیدهاند‪ ،‬یا زندانی هستند تا كارتر آنها را تحویل‬
‫و فقط چند كشور آمریكای مركزی باقی مانده بود‪.‬‬ ‫خرده میگرفتند و متهمش میكردند كه ایران را در دست‬ ‫خمینی دهد‪ .‬شاه‪ ،‬با وقار و پر از درد‪ ،‬واژهای به زبان‬
‫آیتاللهها رها كرده و باعث شده در آن كشور‪ ،‬حكومتی‬ ‫نمیآورد‪ .‬شهبانو بالاخره از خشم تركید و اعتراض كرد‪ .‬به او‬
‫***‬
‫بنیادگرا كه بازیچه دست مسكوست‪ ،‬برقرار شود‪.‬‬ ‫گفتند كه آن اتاق‪ ،‬امنترین جای پایگاه است‪.‬‬
‫«عمر توریخوس» دیكتاتور چپگرای پاناما‪ ،‬دوست «فیدل‬ ‫در پایان سال‪ ،‬اشغال افغانستان به وسیله ارتش سرخ‪،‬‬ ‫ساعتها گذشت تا به شهبانو اجازه دادند تلفن كند‪ .‬او‬
‫موجب شد كه هدف اصلی گروگانگیری در تهران‪ ،‬مورد‬ ‫با دوستان آمریكاییش در نیویورك‪ ،‬خلاصهای از شرایط‬
‫كاسترو» و مطیع كارتر كه پیمان خروج از آبراه را امضا كرد‪،‬‬ ‫توجه و اندیشه قرار گیرد‪ :‬درگیر كردن آمریكا در بحرانی بی‬ ‫نگهداریشان را گفت‪ .‬دست كم در خارج بالاخره دانستند آنها‬
‫كجا هستند‪ .‬همین‪ ،‬خود دستكم نشانی از امنیت داشت‪.‬‬
‫و بهویژه بیم آن داشت كه ماجرای گروگانها باعث بهقدرت‬ ‫پایان‪ ،‬كه آنان نتوانند وارد صحنه دیگری شوند‪.‬‬ ‫دخالت دوستان آمریكایی زوج سلطنتی‪ ،‬سریع و كارا بود‪.‬‬
‫چند روزنامهنویس آمریكایی‪ ،‬حتی آشكارا از شاه خواستند‬ ‫فردای آن روز‪ ،‬آنان را در ویلای كوچكی با سه اتاق و اثاثی‬
‫رسیدن جمهوریخواهان آمریكایی شود‪ ،‬محرمانه به وزارت‬ ‫خود را تحویل رژیم ایران دهد تا گروگانها آزاد شوند‪ .‬چندان‬ ‫اندك‪ ،‬جای دادند‪ .‬نیمكتی پلاستیكی‪ ،‬نشستنگاه اصلی اتاق‬
‫بهدرازا نكشید كه محمدرضاشاه پاسخ داد‪« :‬به من هر گونه‬ ‫نشیمن بود‪ .‬ژنرال «اكر» فرمانده پایگاه‪ ،‬با این درخواست‬
‫خارجه آمریكا‪ ،‬پیشنهاد پذیرش تبعیدیان را داد‪« .‬هامیلتون‬ ‫كه اعلیحضرت خود را در بیرون نشان ندهند‪ ،‬آنان را بهشام‬
‫لقب و نامی دادهاند‪ ،‬اما هرگز احمق نگفتهاند‪».‬‬ ‫دعوت كرد‪ .‬چندین بار از شرایط اقامتشان عذر خواست‪ ،‬و‬
‫جوردن» رئیس اداره كاخ سفید كه مورد اعتماد كارتر بود‬ ‫محرمانه‪ ،‬مخالفت خود با سیاست رسمی دولتش را ابراز‬
‫بهسوی پاناما‬
‫نزد رئیس جمهوری پاناما فرستاده شد و او نیز دعوت را‬ ‫اندیشه بازپس دادن شاه به ایران و مبادله او با گروگانهای‬ ‫كرد‪.‬‬
‫آمریكایی كه در تهران زندانی شده بودند‪ ،‬گویا در همین‬ ‫خلبانان ایرانی بسیاری در «لاكلند» آموزش دیده بودند‬
‫تأیید كرد‪.‬‬ ‫زمان در پارهای محافل واشنگتن‪ ،‬زاده شد‪ .‬ولی فقط گفتند‬ ‫و در آنجا دوستانی داشتند‪ .‬بسیاری از افسران آمریكایی‬
‫در حال حاضر باید هر چه زودتر آن كشور را ترك كند‪ ،‬زیرا‬ ‫پایگاه‪ ،‬در ایران خدمت كرده بودند و خاطرات بسیار خوشی‬
‫بهدستور جیمی كارتر‪ ،‬جوردن بههمراه دو مقام بلندپایه‬ ‫از آن كشور داشتند‪ .‬هر یك كه شاه را میدیدند برایش‬
‫مزاحم است‪.‬‬ ‫كف میزدند و به او ابراز احترام میكردند‪ .‬حتی از مسائل‬
‫آمریكایی به لاكلند رفتند كه شاه را راضی كنند‪ .‬نخستین‬ ‫مصر‪ ،‬رسماً و با رأیگیری در مجلس آن كشور‪ ،‬دعوت از‬ ‫هواپیمایی و نظامی با او گفتگو میكردند‪ .‬شاه‪ ،‬افسران‬
‫شاه و شهبانو و پذیرفتن محترمانه آنان را تجدید كرد‪ .‬ولی‬ ‫آمریكایی را با آگاهیهای گستردهاش شگفتزده میكرد‬
‫واكنش او منفی بود‪ .‬گفت كه برای یاری به رهایی گروگانها‬ ‫شاه تردید داشت‪ .‬او گرفتاریهای رئیس جمهوری «سادات»‬ ‫و میپذیرفت با آنان عكس بیندازد و برایشان امضا كند‪.‬‬
‫را از زمان انعقاد قرارداد كمپ دیوید و حملاتی را كه از‬ ‫شهبانو هم یكی دو بار تنیس بازی كرد‪ .‬زندگی كم و بیش‬
‫آماده است بهسرعت آمریكا را ترك كند‪ ،‬ولی فرصت‬ ‫سیر طبیعی یافت‪ ،‬ولی بحران هنوز بر جا بود‪ .‬به كجا بروند؟‬
‫شهریار شفیق‬ ‫كاخ سفید‪ ،‬بالاخره مأموری بهنام «استیو اوكسمن» را‬
‫خواست‪.‬‬ ‫فرستاد تا با شاه پیرامون جایی كه زوج سلطنتی میتوانند‬
‫سوی كشورهای افراطی عرب به او میشد‪ ،‬میدانست و‬
‫پس از پایان شرفیابی‪ ،‬بههنگام خروج از اتاق‪ ،‬جوردن‬ ‫نمیخواست برای او درد سر تازهای بیافریند‪ .‬دستكم موقتاً‬ ‫بروند و زندگی كنند‪ ،‬گفتگو كند‬
‫راه حل سفر به مصر را رد كرد‪ .‬افریقای جنوبی هم حاضر‬
‫به شاهدخت اشرف‪ ،‬خواهر دوقلوی شاه برخورد كه سه‬ ‫بود او را بپذیرد‪ .‬ولی شاه نمیخواست‪ .‬چند تن از نزدیكانش‬ ‫ترور شهریار شفیق‬
‫به او شیلی و تایوان را پیشنهاد كردند‪ .‬به آنها نیز چندان‬ ‫روز ‪ ۷‬دسامبر در پاریس‪ ،‬ناخدا شهریار شفیق‪ ،‬خواهرزاده‬
‫روز پیش پسرش را كشته بودند و برای دیدن برادرش آمده‬ ‫تمایلی نداشت‪ .‬این سه كشور‪ ،‬از دیدگاه چپ و از منظر‬ ‫شاه و افسر بسیار برجستهای كه در نیروی دریایی‬
‫اندیشه غالب‪ ،‬كشورهای خوشنامی نبودند‪ ،‬ولی در حقیقت‬ ‫شاهنشاهی محبوبیت فراوان داشت‪ ،‬در برابر «ویلا دوپون»‬
‫بود‪ .‬فرستاده كارتر دست خود را به سوی والاحضرت دراز‬ ‫كشورهای امنی بودند و از نظر پزشكی نیز نقاط مناسبی‬ ‫محل زندگیش در بنبست خیابان «پرگولز» در محله‬
‫برای رسیدگی به وضع شاه در ماههای آخر زندگانیش‬ ‫شانزدهم پاریس‪ ،‬با دو گلوله كشته شد‪ .‬او داشت عملیاتی‬
‫كرد‪ ،‬ولی اشرف با او دست نداد و فقط نگاهی خشمگین و‬ ‫بهشمار میآمدند‪ .‬سپس دعوت نامنتظری رسید‪ :‬رومانی‪،‬‬ ‫نظامی را بر ضد رژیم و برای بازگشت به ایران سازمان‬
‫كه غیر قابل پذیرش بود‪ .‬شاه از چائوشسكو سپاسگزاری و‬ ‫میداد‪ .‬در پاریس‪ ،‬سخنانی پیرامون طرحهای او گفته شده‬
‫تحقیرآمیز به او انداخت‪ .‬شاه پس از آن كه ضمانت گرفت‬ ‫پیشنهادش را رد كرد‪ .‬همانند زمان نیكلای دوم و خانوادهاش‪،‬‬ ‫بود كه درز كرده و رژیم انقلابی ایران از آن آگاه شده بود‪.‬‬
‫دو آدمكش را به پاریس فرستادند و آنان پس از اجرای‬
‫در صورت لزوم خواهد توانست از بیمارستان نظامی ارتش‬ ‫دستور و كشتن شهریار شفیق‪ ،‬بهآسانی به تهران بازگشتند‪.‬‬
‫تهران‪ ،‬رسماً مسؤولیت قتل را برعهده گرفت و دولت فرانسه‬
‫آمریكا در منطقه آبراه استفاده كند‪ ،‬رضایت خود را برای‬ ‫این را شنید‪ ،‬اما حتی اعتراض نكرد‪ .‬دیرتر‪ ،‬رسماً دانسته و‬
‫نوشته شد كه ارتشبد فردوست كذایی‪ ،‬این قتل را برنامهریزی‬
‫رفتن به پاناما اعلام كرد‪.‬‬
‫كرده و به فرانسه آمده بود تا بر انجامش نظارت كند‪.‬‬
‫***‬ ‫شاه با شنیدن این خبر‪ ،‬گویی دچار برقگرفتگی شده‪ ،‬در‬
‫سكوت فرو رفت‪ .‬او‪ ،‬خواهرزادهاش را دوست میداشت و‬
‫هامیلتون جوردن‪ ،‬روبرت آرمائو و سرهنگ جهانبینی‬ ‫به او احترام میگذاشت‪ .‬مادرش شاهدخت اشرف كه همواره‬
‫تلاش میكردند به حیثیت او لطمه بزنند‪ ،‬با وقار فراوان با‬
‫مأمور یافتن محلی برای سكوت زوج سلطنتی در پاناما شدند‪.‬‬ ‫آن مصیبت روبرو شد و به مطبوعات گفت‪« :‬امروز‪ ،‬پسری‬
‫را كه عزیزم بود‪ ،‬از دست دادم‪ .‬او ملیگرایی راستین‪ ،‬افسر‬
‫آنان‪ ،‬خانهای متعلق به «گابریل لوئیس» سفیر پاناما در‬ ‫فداكار نیروی دریایی و بسیار كارآمد بود‪ .‬او به اهتزاز پر‬

‫واشنگتن را برگزیدند كه مجهز بود و در جزیره «كونتادورا»‬ ‫افتخار پرچم ایران یاری رسانده بود‪».‬‬
‫كاخ سفید شتاب زیادی داشت كه تكلیف شاه را روشن‬
‫قرار داشت‪ .‬مكانی دلپذیر و سرسبز بود رو به اقیانوس آرام‪،‬‬ ‫كند‪ .‬اما رویكرد آمریكاییان به این امر‪ ،‬یكدست نبود‪ .‬برخی‬
‫كارتر را ملامت میكردند كه چرا كسی را كه چنین درد سر‬
‫در پنجاه كیلومتری «پاناماسیتی» و فرودگاه بینالمللیاش‪.‬‬ ‫آفرین بوده‪ ،‬پذیرفته و موجب گروگان گرفته شدن آمریكاییان‬

‫اعلیحضرتین و گروه كوچك همراهانشان‪ ،‬روز ‪ ۱۵‬دسامبر‬

‫ــ نه در آن فرودگاه‪ ،‬بلكه در پایگاه نظامی آمریكا ــ فرود‬

‫آمدند و از آنجا با هلیكوپتر به جزیره «كونتادورا» رفتند‪ .‬در‬

‫ابتدا‪ ،‬اقامت بر كرانه اقیانوس آرام‪ ،‬مزایایی داشت‪ .‬حال شاه‬

‫كمی بهتر شد‪ .‬گردش میكرد و حتی یك بار تنیس بازی كرد‪.‬‬

‫بسیار كتاب و نوشته خواند‪ ،‬و شاید هم چنین وانمود میكرد‬

‫تا مزاحمش نشوند‪.‬‬

‫ژنرال عمر توریخوس چندین بار به ملاقات زوج سلطنتی‬

‫رفت‪ ،‬در حضور شاه‪ ،‬بسیار ملاحظه میكرد‪ .‬ولی او را‬

‫«سینیور شاه» میخواند و این بسیار شاه را خشمگین‬

‫میكرد‪ .‬اما هنگامی كه اندك اندك از گفتگوهای پنهان میان‬

‫تهران و واشنگتن پیرامون سرنوشت شاه آگاه شد‪ ،‬رفتارش‬

‫دیگرگون شد‪ .‬پیاپی دلالان املاك و مستغلات را معرفی‬

‫میكرد كه یكی از دیگری نابابتر و حقهبازتر بودند و به‬

‫این وسیله میخواست از شاه‪ ،‬پول بكشد‪ .‬آزمندی و پستی‬

‫او به همین جا پایان نیافت‪ .‬برای شهبانو گل فرستاد و‬

‫كوشید او را به شام دعوت كند‪ .‬چیزی نگذشت كه ژنرال‬

‫«نوریهگا» مرد نیرومند دیگر كشور‪ ،‬مأمور «سی‪.‬آی‪.‬ای‪ ».‬و‬

‫قاچاقچی مشهور و نامدار مواد مخدر هم بهزودی همین‬

‫راه را پیش گرفت‪ .‬همان گونه كه میدانیم‪ ،‬او پس از مرگ‬

‫توریخوس در یك تصادف اتومبیل‪ ،‬جانشین او شد و اكنون‬

‫نیز در یك زندان فدرال آمریكا بهجرم فروش مواد مخدر‪،‬‬

‫پشت میلههاست!‬

‫زوج سلطنتی همه این دگرگونیهای ناگوار را با تلخكامی‬

‫احساس میكردند و شرایط زندگیشان از اوایل ‪ ،۱۹۸۰‬غیر‬

‫(ادامه دارد)‬ ‫قابل تحمل شد‪.‬‬