Page 34 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۶ (دوره جديد
P. 34
صفحه۳4شماره1۹0۲
جمعه 1۲تا 1۸آبانماه 140۲خورشیدی
بازرگانان ارمنی جلفای اصفهان در سدههای ۱۷و ۱۸میلادی
جلفای اصفهان
سربازان قزلباش رفتار بهتری با ارامنهی جلفا داشتند .ارامنه بر رودخانه ارس در نزدیکی شهر جلفا پلی از قرون وسطا = از اواخر قرن ۱۶میلادی بازرگانان ارمنی انحصار
و بازرگانان ارمنی این فرصت را یافتند که بخش قابل توجهی قرار داشت که به واسطه موقعیت خاص خود بهترین مکان صادرات ابریشم ایران و واردات اجناس اروپایی از جمله
از ثروت خود را به همراه ببرند .بعد از رسیدن به تبریز هم برای اخذ مالیات از کاروانهای بازرگانی به شمار میرفت پارچه ابریشم از اسپانیا به ایران را به دست گرفتند .در
که عمدتاً راهی امپراتوری عثمانی بودند .مالیات به صورت همین دوره بود که بازرگانان ارمنی جلفا توجه اروپائیان را
محلهی خاصی را در اختیار آنها قرار دادند. سکه در واحدهای پولی سرزمینهای مختلف پرداخت به سوی خود جلب کردند .به تدریج آنان حتی فراتر از ونیز
بعدها وقتی ارامنه به اصفهان رسیدند ،آن شهر از ۵سال میشد .حاکم جلفا سکههای اخذشده را ذوب میکرد و به در شهرهای دیگر اروپایی مانند مارسی هم اقامت گزیدند.
پیش یعنی ۱۵۹۹به فرمان شاه عباس در حال بازسازی بود صورت واحد پولی نخجوان در میآورد .به همین دلیل در =در سال ۱۶۰۴میلادی زمانی که شاه عباس در مقابل
و گسترش عظیمی مییافت .میدان نقش جهان و خیابان فاصلهای کوتاه شهر کوچک جلفا از ثروت نسبتاً عظیمی لشکریان پیروزمند عثمانی به سرعت در حال عقبنشینی
چهارباغ در حال ساخت بودند .شاه عباس ارامنهی جلفا را بود برای محروم کردن قوای عثمانی از امکان تجدید قوا،
در جنوب زایندهرود در منطقهای اسکان داد که توسط سی برخوردار شد. اهالی جلفا و مناطق بزرگی از نخجوان شامل ارامنه،
و سه پل به اصفهان مرتبط میشد .ارامنهی جلفای نخجوان از اواخر قرن ۱۶میلادی بازرگانان ارمنی انحصار صادرات آشوریها و مسلمانان را به زور به مناطق مرکزی ایران
این منطقهی نوساز را به یاد شهر قدیمی خود «جلفای نو» ابریشم ایران و واردات اجناس اروپایی از جمله پارچه
ابریشم از اسپانیا به ایران را به دست گرفتند .در همین دوره کوچاند.
نامیدند. بود که بازرگانان ارمنی جلفا توجه اروپائیان را به سوی خود
ارامنه در جلفای نو از امتیازهای خاصی برخوردار بودند، جلب کردند .به تدریج آنان حتی فراتر از ونیز در شهرهای چندی پیش پروفسور ادموند هرزیگ در «انجمن ایران»
از جمله ساختن کلیساهای متعدد و انجام مراسم مذهبی، درباره بازرگانان ارمنی اصفهان در سدههای ۱۷و ۱۸میلادی
به صدا درآوردن ناقوسها برای دعوت به مراسم مذهبی و دیگر اروپایی مانند مارسی هم اقامت گزیدند. سخنرانی کرد« .انجمن ایران» قدیمیترین مرکز ایرانشناسی
دعا .آنها اجازهی برگزاری برخی جشنهای مذهبی را در بازرگانان ارمنی جلفا از این امتیاز برخوردار بودند که در بریتانیاست که در سال ۱۹۳۵تاسیس شد .ادموند
بیرون از اماکن مذهبی نیز داشتند که در برخی از آنها خود به دلیل مسیحی بودن نزدیک به ملل اروپایی شمرده هرزیگ مورخ و نویسنده بریتانیایی و در حال حاضر استاد
شاه عباس نیز حضور پیدا میکرد .خلاصه اینکه ،وضعیت میشدند و در عین حال آشنایی نزدیکی با ملل خاورمیانه کرسی فارسیشناسی و عضو هیئت علمی شرقشناسی
ارامنه جلفای نو ،از وضعیت ارامنهای که در اطراف دریای داشتند .به همین دلیل میتوانستند نقش واسطهی قابل در دانشگاه آکسفورد است .او همچنین به عنوان استاد
کاسپین و در فارس اسکان داده شده بودند بسی بهتر و حتی اطمینانی را برای دو طرف ایفا کنند .گذشته از این ،به دلیل
حساسیتهایی که سنیهای عثمانی نسبت به شیعههای ایرانشناسی در دانشگاه منچستر خدمت کرده است.
قابل مقایسه نبود. ایرانی داشتند ،امکان تجارت برای بارزگانان مسلمان ایرانی هرزیگ در آغاز سخنان خود گفت که برای ورود به مبحث
رابطهی خاص شاه عباس با ارامنهی جلفا را بر بستر در عثمانی کمتر بود .در نتیجه ارامنهی مسیحی حجم بسیار باید پسزمینهای از فعالیت بازرگانان ارمنی در جلفای قدیم
رابطهی شاه با غلامان قفقازی خود و نیز با توجه به تضعیف در نخجوان را ترسیم کنیم .جلفای قدیم موقعیت جغرافیایی
نقش سران قزلباش در هرم نظامی پادشاهی صفویه باید بالای تجارت ابریشم را در اختیار خود گرفتند. خاصی در کرانه رود ارس و بین جمهوری آذربایجان کنونی
در همین دوره موفقیت ،بازرگانان ارمنی توجه ویژهی و ایران دارد .جلفای قدیم در اواسط قرن ،۱۶شهری کوچک
مورد توجه قرار داد. پادشاهان صفوی و به خصوص شاه عباس اول را جلب کردند. در فاصلهای نزدیک به پایتخت اول پادشاهان صفوی،
از همان زمان است که ارامنهی جلفا نقش خاصی به در سال ۱۶۰۴میلادی زمانی که شاه عباس در مقابل تبریز ،قرار داشت .بازرگانان ارمنی این شهر نقش مهمی در
عنوان نمایندگان دیپلماتیک و بازرگانی شاه عباس در اروپا لشکریان پیروزمند عثمانی به سرعت در حال عقبنشینی صادرات ابریشم تولید شده در اطراف دریای کاسپین به
پیدا کردند .همچنین تبدیل به میزبانان سیاحان ،دیپلماتها، بود برای محروم کردن قوای عثمانی از امکان تجدید قوا، امپراتوری عثمانی داشتند .ابریشم اساساً در گیلان و شروان
بازرگانان و مبلغان مسیحی اروپایی در اصفهان شدند .از اهالی جلفا و مناطق بزرگی از نخجوان شامل ارامنه، تولید میشد و از راه زمینی به مرکز پخش آن در لاوانت
همین دوره ارامنهی جلفا از نظر ایجاد و تقویت رابطه آشوریها و مسلمانان را به زور به مناطق مرکزی ایران عثمانی ،یعنی حلب کنونی ،میرسید و از آنجا راهی ونیز
کوچاند .جالب توجه است که در برزخ کوچ اجباری و
سیاسی و اقتصادی با اروپا ،نقش مهمی ایفا میکردند. وضعیت اضطراری که پیش آمده بود ،به فرمان شاه عباس در ایتالیا میشد.
از جلفای اصفهان بازرگانان ارمنی شبکهی صادرات و
واردات خود را بسیار گستردهتر از زمانی که در جلفای
