Page 35 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۶ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌۳‌‌‌5‬شماره‌‪1۹0۲‬‬ ‫ارمنی‪ ،‬به این واسطهگری نیاز چندانی نبود‪ .‬بنابراین نقطه‬ ‫قدیمی در نخجوان زندگی میکردند درآوردند‪ .‬علاوه‬
‫جمعه ‪ ۳‬تا پنجشنبه ‪ ۹‬نوامبر ‪۲0۲۳‬‬ ‫شروع موفقیت بازرگانان ارمنی در جلفای نو‪ ،‬رابطه خاصی‬ ‫بر این‪ ،‬انواع دیگری به اقلام صادراتی و وارداتی خود‬
‫است که پس از اسکان یافتن در جلفای اصفهان بین آنان و‬ ‫افزودند‪ .‬از اواخر قرن ‪ ۱۷‬بازرگانان ارمنی جلفا در تمامی‬
‫موقعیت ممتازی داشت‪ .‬علاوه بر این‪ ،‬اصفهان به عنوان‬ ‫شاه عباس به وجود آمد‪ .‬پادشاه صفوی به زودی ارامنه را به‬ ‫مراکز عمدهی تجاری در دنیای آن زمان‪ ،‬از مانیل فیلیپین‬
‫پایتخت امپراتوری صفویه‪ ،‬همواره میزبان دیپلماتها‪،‬‬ ‫عنوان نمایندگان تجاری و دیپلماتیک خود راهی کشورهای‬ ‫گرفته تا آمستردام و لندن حضور داشتند‪ .‬ناگفته نماند که در‬
‫بازرگانان و مبلغان مذهبی زیادی بود که به دنبال گرفتن‬ ‫اروپایی کرد‪ .‬پیترو دلاواله سیاح معروف ایتالیایی و دیگر‬ ‫آن زمان برای ابریشم خام کاسپین در هند تقاضای زیادی‬
‫امتیازی از شاهان صفوی بودند‪ .‬ارامنه میزبانان این‬ ‫سیاحان اروپایی از این رابطهی خاص به عنوان عامل کلیدی‬ ‫وجود نداشت بلکه تقاضا بیشتر برای فلزات قیمتی مانند‬
‫نمایندگان کشورهای مختلف اروپایی بودند‪ .‬ارتباط نسبتاً‬ ‫موفقیت بازرگانان ارمنی و نیز موفقیت پروژههای اقتصادی‬ ‫طلا و نقره‪ ،‬منسوجات اعلا‪ ،‬سنگهای قیمتی و به ویژه‬
‫دائم با اروپائیان نیز امکان بهروز شدن را برای بازرگانان‬ ‫شاه عباس سخن گفتهاند‪ .‬چند پژوهشگر ارمنی نیز به این‬ ‫جواهرات ساخته شده در ونیز بود‪ .‬بازرگانان ارمنی با داشتن‬
‫ارمنی جلفا فراهم میکرد که همین در ایجاد و گسترش‬ ‫رابطه خاص اذعان داشتهاند‪ .‬شاه عباس در سال ‪۱۶۲۹‬‬ ‫شبکهی گسترده در اروپا این اقلام را به دست آورده و به‬
‫درگذشت ولی گسترش وسیع شبکه بازرگانی ارامنه جلفای‬
‫شبکهی بازرگانی وسیع آنان کمک میکرد‪.‬‬ ‫نو درواقع بعد از مرگ او صورت گرفت‪ .‬پس عامل موفقیت‬ ‫هند صادر میکردند و به ثروت خود می افزودند‪.‬‬
‫دیگر آنکه بازرگانان ارمنی حجرههای پخش برای انواع‬ ‫از اواسط قرن ‪ ۱۷‬بازرگانان ارمنی جلفا راه تجاری جدیدی‬
‫کالاهای خود در مراکز تجاری مهم اصفهان مانند بازار بزرگ‬ ‫آنها تنها رابطه خاصشان با شاه عباس نبود‪.‬‬ ‫را از کرانههای دریای کاسپین تا مسکو کشیدند و از آنجا با‬
‫و میدان نقش جهان داشتند و اجناس خود را مستقیم به‬ ‫توجه کنیم که رابطهی بازرگانان ارمنی با جانشینان شاه‬ ‫رسیدن به دریای بالتیک‪ ،‬راه صادرات به آمستردام و لندن‬
‫عباس به گرمی رابطه با شاه عباس نبود‪ .‬به ویژه در زمان‬ ‫را تسهیل کردند‪ .‬البته چنین ابتکار عملهایی و استفاده از‬
‫اروپائیان عرضه میکردند و میفروختند‪.‬‬
‫وجود ارمنیان زیادی در کشورهای مختلف که نقش‬
‫میانجی بین بازرگانان ارمنی جلفا و دولتهای اروپایی را‬
‫ایفا میکردند نیز عامل مهمی در موفقیت بازرگانان ارمنی‬

‫پروفسور ادموند هرزیگ‬ ‫جلفای اصفهان‬

‫جلفا بود‪ .‬از جمله به دلیل حضور ارامنهی نزدیک به دربار‬ ‫شاه سلیمان که در سال ‪ ۱۶۶۶‬به سلطنت رسید و تا ‪۱۶۹۴‬‬ ‫آخرین تکنولوژیهای زمانه تنها منحصر به بازرگانان ارمنی‬
‫رومانف در روسیه‪ ،‬بازرگانان ارمنی جلفا قرارداد بزرگی در‬ ‫حکومت کرد‪ ،‬اساساً رابطهای وجود نداشت‪ .‬ولی در دورهی‬ ‫نبود‪ .‬با توجه به همین‪ ،‬بازرگانان ارمنی همردیف بازرگانان‬
‫سلطنت همین پادشاه بود که بازرگانان ارمنی موفق شدند‬
‫اواسط قرن ‪ ۱۷‬با روسیه بستند‪.‬‬ ‫با شاهان رومانف در روسیه وبا انگلیسیها و هلندیها‬ ‫اروپایی میشدند‪.‬‬
‫دلیل دیگر آن بود که هرچند بازرگانان ارمنی مورد اعتماد‬ ‫قراردادهای بزرگ ببندند‪ .‬از همین دوره تا اوایل قرن ‪ ۱۸‬ما‬ ‫با سقوط خاندان صفویه بازرگانان ارمنی البته آسیب‬
‫وزیر اعظم و نیز دارای رابطهای نزدیکی با مادر شاه بودند‬ ‫سندهای بسیاری از قرادادهای بازرگانان ارمنی داریم‪ .‬پس‬ ‫دیدند‪ .‬سخنران گفت که به خصوص در دوران نادرشاه‬
‫ولی از همین دوران به تدریج خود را دیگر نه نمایندهی‬ ‫ارامنهی جلفا تحت فشار زیادی بودند و بسیاری از آنان‬
‫پادشاه ایران بلکه به عنوان یک واحد بازرگانی ارمنی جلفا‬ ‫این پارادوکس را چگونه میتوان توضیح داد‪.‬‬ ‫شهر را ترک کردند‪ .‬ولی با وجود این‪ ،‬از آنجا که از شبکهی‬
‫معرفی میکردند‪ .‬با این نحوه عمل توانستند با کمپانی هند‬ ‫ادموند هرزیگ توضیح داد‪ :‬دلیل اول آنست که شاه‬ ‫گسترده و مستقری در گوشه و کنار جهان از جمله در‬
‫شرقی‪ ،‬هلندیها و نیز هندیها قراردادهای بزرگ ببندند‪.‬‬ ‫سلیمان خود را از اداره امور سیاسی روزانه کنار کشیده و‬ ‫هند‪ ،‬ایتالیا‪ ،‬روسیه و آسیای جنوب شرقی برخوردار بودند‪،‬‬
‫یک دلیل دیگر هم شاید لباسهایی بود که بازرگانان‬ ‫آن را به دست وزیر اعظم یعنی اعتمادالدوله سپرده بود‪.‬‬ ‫همچنان توانستند به فعالیت خود ادامه دهند‪ .‬به موازات‬
‫ثروتمند ارمنی جلفا به تن میکردند‪ .‬طرح این لباسها تلفیقی‬ ‫بازرگانان ارمنی هرچند جایگاه ممتاز خود را نزد پادشاه از‬ ‫موفقیت اقتصادی‪ ،‬ارامنهی جلفا در حوزههای روشنفکری‪،‬‬
‫بود از سبکهای شرقی و غربی‪ .‬همین انعطافپذیری در‬ ‫دست داده بودند ولی با وزیر اعظم و بهخصوص مادر شاه‬
‫طرح لباس‪ ،‬آنان را از امتیاز خاصی در دنیای فارسیزبان‬ ‫سلیمان رابطهی خاص داشتند‪ .‬دلیل اصلی آن بود که مالیات‬ ‫فرهنگی و سیاسی و ملی نیز شروع به عرض اندام کردند‪.‬‬
‫هنگفت پرداخت شده توسط بازرگانان ارمنی مستقیم به‬ ‫سخنران در توضیح بیشتر موفقیت اقتصادی بازرگانان‬
‫برخوردار میکرد‪.‬‬ ‫ارمنی گفت که از اواخر قرن ‪ ۱۷‬تقریبا تمام عواملی که در‬
‫سخنران در پایان نتیجهگیری کرد که برای ارامنهی جلفای‬ ‫خزانهی مادر شاه واریز میشد‪.‬‬ ‫موفقیت بازرگانان ارمنی از اواخر قرن ‪ ۱۶‬در جلفای قدیم‬
‫قدیم اساساً ایجاد یک شبکهی گستردهی بازرگانی میسر‬ ‫دلیل دیگری که توسط یک پژوهشگر ارمنی به نام‬ ‫سهم داشت دیگر وجود نداشتند‪ .‬راه تجارت از اطراف‬
‫نبود‪ .‬آنها اگر در آنجا مانده بودند شبکهی خود را حداکثر تا‬ ‫اصلانیان ذکر شده‪ ،‬پیشرفته بودن تسهیلات شهر اصفهان‬ ‫دریای کاسپین تا لاوانت دیگر اهمیت گذشته را نداشت‪.‬‬
‫لاوانت می رساندند‪ .‬زندگی و فعالیت در اصفهان آنان را از‬ ‫برای امر تجارت بود‪ .‬اصفهان بندر نیست ولی خصوصیاتی‬ ‫از اختلافات مذهبی بین شیعه و سنی کاسته شده بود و‬
‫امتیازهای مهمی برخوردار کرد‪ .‬از آنجا که بازرگانان ارمنی‬ ‫مانند بندر دارد که در موفقیت تجاری بازرگانان ارمنی‬ ‫امکان فعالیت بازرگانان دو طرف در سرزمینهای یکدیگر‬
‫شبکهای گسترده در مراکز مهم تجاری به وجود آوردند‪ ،‬بعد‬ ‫دخیل بوده است‪ .‬اصفهان آن زمان از نظر داشتن مراکز‬ ‫فراهم شده بود‪ .‬هرچند در مواردی لازم بود که بازرگانان‬
‫از سقوط سلسله صفویه هم توانستند موقعیت ممتاز خود‬ ‫صنعتی‪ ،‬مراکز تجاری و پخش کالا و عرضهکنندگان خدماتی‬ ‫ارمنی نقش واسطه بین مسیحیان اروپا و مسلمانان را ایفا‬
‫مانند کاروانسرا و حمل و نقل کنندگان کالا و بانکداران‬ ‫کنند ولی از اواسط قرن ‪ ۱۷‬با توجه به میدان عمل بازرگانان‬
‫را در بازرگانی بینالمللی آن دوران حفظ کنند‪.‬‬