Page 21 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۳۹ (دوره جديد

‫صفحه‌‌‌‪‌‌‌۲‌‌1‬شماره‌‪1۹0۵‬‬ ‫برای اعضای خانواده بینالمللی‪ ،‬مقام فرد متهم به‬
‫جمعه ‪ ۲4‬تا پنجشنبه ‪ ۳0‬نوامبر ‪۲0۲۳‬‬ ‫ارتکاب جنایت نمیتواند باعث رفع مسئولیت کیفری و یا‬
‫تخفیف مجازات او شود‪ .‬حتی بالاترین مقام کشورها مانند‬
‫محمودمسائلیکارشناسحقوقبینالملل‪:‬‬ ‫رئیس جمهور و یا پادشاه مشمول اصل صلاحیت جهانشمول‬
‫بوده و باید در قبال جنایات خود مجازات شده و یا به‬
‫جامعهمدنیایرانیبایدباشناختحقوقیعلیه‬
‫جمهوریاسلامیاقدامکند‬ ‫دادگاههای کیفری صالح مسترد شوند‪.‬‬
‫در گذشته موارد متعددی از اعمال صلاحیت جهانشمول‬
‫ویدئو‬ ‫صورت گرفته است‪ :‬اقدامات دادستان عمومی علیه‬
‫متهمی که به دلیل کلاهبرداری از یوگسلاوی کمونیستی‬
‫است‪ .‬در برخی دیگر کشورها شکایتهای شهروندان ایرانی‬ ‫دستگاه قضائی فرانسه در روزهای گذشته حکم بازداشت‬ ‫گریخته و به اتریش رسیده بود‪ ،‬از اولین نمونههاست‪.‬‬
‫و ایرانیتبار در رابطه با جنایاتی که در جمهوری اسلامی‬ ‫بشار اسد‪ ،‬برادرش ماهر و دو ژنرال به نام غسان عباس و‬ ‫[‪ ]viii‬درخواست اسپانیا برای استرداد دیکتاتور سابق شیلی‬
‫اتفاق افتاده به نتیجه نرسیدهاند و در برخی موارد حتا ثبت‬ ‫بسام الحسن را به اتهام استفاده از سلاح شیمیائی در سال‬ ‫آگوستو پینوشه؛[‪ ]ix‬پیگرد قانونی پسر رئیس جمهور سابق‬
‫‪ ۲۰۱۲‬که منجر به کشته شدن بیش از ‪ ۱۰۰۰‬نفر شد صادر‬ ‫لیبریا‪ ،‬چاکی تیلور در ایالات متحده؛ محاکمه رئیس جمهور‬
‫نیز نشدهاند‪.‬‬ ‫کرد‪ .‬قبل از آن دادگاهی در شهر کوبلنتز آلمان نیز دو مامور‬ ‫سابق کشور چاد که در تبعید در سنگال زندگی میکرد[‪]x‬‬
‫چرا دولت هیچکدام از کشورهائی که «پیمان رم» را‬ ‫اطلاعاتی سوریه را به اتهام شکنجه مخالفان محاکمه و به‬ ‫اما مشمول پیگرد کیفری توسط بلژیک قرار گرفت‪ ،‬محاکمه‬
‫که به تشکیل «دیوان بینالمللی کیفری» انجامید امضا‬ ‫زندان محکوم کرده بود‪ .‬با درخواست دولتهای هلند و‬ ‫آدولف آیشمن در سال ‪ ١٩۶١‬به اتهام کشتار یهودیان‪،‬‬
‫کردهاند از جمهوری اسلامی به این نهاد شکایت نمیکند؟‬ ‫کانادا پروندهای نیز علیه رئیس جمهور سوریه در «دیوان‬ ‫جنایت علیه بشریت‪ ،‬و جنایت جنگی که در نهایت به مرگ‬
‫چرا در دادگاههای کشوری شکایتهای شهروندان ایرانی‬ ‫محکوم شد‪ .‬و تازهترین نمونه که به ایران و جمهوری اسلامی‬
‫و ایرانیتبار بایگانی میشوند یا حتا به ثبت نمیرسند؟ آیا‬ ‫بینالمللی کیفری» لاهه گشوده شده است‪.‬‬ ‫مربوط میشود‪ ،‬محاکمه حمید نوری در یک دادگاه سوئدی‬
‫بیتوجهی به فرهنگ قضائی بینالمللی از سوی نهادهای‬ ‫با وجود تمام جنایتهایی که جمهوری اسلامی در ‪۴۴‬‬ ‫از نمونههای اجرای این قواعد حقوق بینالمللی هستند که‬
‫سیاسی و مدنی ایرانیان میتواند از جمله دلایل عدم‬ ‫سال گذشته مرتکب شده است‪ ،‬تنها در یک مورد یکی از‬ ‫به موجب آنها راه فرار جنایتکاران مسدود شده است‪]xi[.‬‬
‫کسانی که در این جنایتها دست داشتند در یک دادگاه‬ ‫در همه این موارد نکته بارز این است که فعالان و‬
‫موفقیت در این زمینه باشد؟‬ ‫اروپائی با استفاده از اصل «صلاحیت فراسرزمینی» محاکمه‬ ‫نهادهای جامعه مدنی ارادهای برای کشاندن جنایتکاران‬
‫شده است‪ :‬حمید نوری که در سوئد به اتهام مشارکت در‬ ‫به پیشگاه عدالت ایفا کردهاند‪ .‬در حقیقت دادگاههای‬
‫احمد رأفت این پرسشها را با محمود مسائلی کارشناس‬ ‫اعدامهای جمعی در تابستان ‪ ۶۷‬به حبس ابد محکوم شده‬ ‫کشورهایی که اصل «صلاحیت جهانشمول» و قاعده «یا‬
‫حقوق بینالملل در میان گذاشته است‪.‬‬ ‫مسترد کنید یا محاکمه» را پذیرفتهاند‪ ،‬هنگامی مبادرت به‬
‫این نوع اقدامات میکنند که شکایتی مبتنی بر شواهد و‬
‫*دکتر محمود مسائلی استاد بازنشسته روابط و حقوق بینالملل‪ ،‬دانشگاههای آتاوا و کارلتون و دبیرکل اندیشکده بینالمللی‬ ‫اسناد محکم و غیرقابل تردید در مورد آن جنایتها دریافت‬
‫نظریههای بدیل با مقام مشورتی دائم نزد ملل متحد‬ ‫کنند‪ .‬افزون بر این‪ ،‬آنگونه که در قضیه صدور حکم‬
‫دستگیری ولادیمیر پوتین توسط دادگاه کیفری بینالمللی‬
‫‪]i[ Easterm Ghauta‬‬ ‫مشاهده میشود‪ ،‬تحت تعقیب قرار دادن این جنایتکاران‬
‫(‪]ii[ Open Society Justice Initiative )OSJI‬‬ ‫بدون ارادهای مصمم از سوی دادخواهان امکانپذیر نیست‪.‬‬
‫)‪]iii[ Syrian Centre for Media and Freedom of Expression )SCM‬‬ ‫حال این مورد برای ایرانیان خارج کشور که خود را در‬
‫‪]iv[ Chris Liakos, Claudia Colliva and Dalal Mawad, France issues arrest warrant for Syrian President‬‬ ‫گروههای مختلفی سازماندهی کرده و هرکدام برای خود‬
‫‪Assad. CNN. November 16, 2023‬‬ ‫رسانههایی را نیز به وجود آوردهاند‪ ،‬این پرسش مطرح‬
‫‪]v[ Aut dedere aut judicare – Prosecute or extradite‬‬ ‫است که آیا هنگام آن فرا نرسیده تا آنان نیز انجام اینگونه‬
‫‪]vi[ Universal jurisdiction‬‬
‫‪]vii[ Grotius, H. )2001(. On the Law of War and Peace. Kitchener, Canada: Batoche Books, p. 43‬‬ ‫اقدامات موثر را در دستور کار قرار دهند؟‬
‫‪]viii[ Public Prosecutor v. Milan T. See: Universal Jurisdiction: International and Municipal Legal‬‬ ‫آیا وقت آن نرسیده تا مقداری پا را از حیطه تحلیلهای‬
‫‪Perspectives, Oxford, Oxford University Press, 2003‬‬ ‫خبری و تفسیرهای سیاسی فراتر نهاده و با آشنا ساختن خود‬
‫‪]ix[ The case against Pinochet: https://nsarchive2.gwu.edu/NSAEBB/NSAEBB125/index2.htm‬‬ ‫با مبانی اینگونه اقدامات کیفری‪ ،‬جنایتکارانی را که موجبات‬
‫‪]x[ Trial of Hissène Habré. See: https://trialinternational.org/latest-post/hissene-habre‬‬ ‫ویرانی سرمایههای مادی و معنوی کشور را باعث شدهاند‪،‬‬
‫[‪ ]xi‬نگاه کنید به فصل سوم با عنوان «اصل صلاحیت جهانمشول» از کتاب «موضوعات حقوق بشری و ایران» در حقوق‬
‫بینالملل از این نویسنده که توسط نشر آفتاب (نروژ) به چاپ رسیده است‪ .‬فرمت الکترونیک کتاب برای مطالعه رایگان در‬ ‫به پیشگاه عدالت بکشانند؟‬
‫نگارنده به تکرار از هموطنان فعال سیاسی درخواست‬
‫وبسایت «اندیشکده بینالمللی نظریههای بدیل» در اختیار علاقمندان است‪.‬‬ ‫نموده تا خود را برای این امور مهیا و آماده سازند‪.‬‬
‫راهکارهای قانونی و مبانی علمی حقوق بینالملل نیز آن‬
‫را تا حدی که در توان بوده‪ ،‬نوشته و یا در رسانهها توضیح‬
‫داده است‪ .‬در نهایت‪ ،‬و پس از ناامیدی از اینکه این صدا‬
‫هرگز شنیده نشد‪ ،‬لایحهای را به دفتر دادستان دادگاه کیفری‬
‫بینالمللی به عنوان سند حقوقی تسلیم نموده که متن فارسی‬
‫آن نیز در کیهان لندن انتشار یافت‪ .‬همچنین متن انگلیسی‬
‫لایحه تاریخی در وبسایت «اندیشکده بینالمللی نظریههای‬
‫بدیل» انتشار یافته است‪ .‬اینگونه اقدامات کیفری نسبت‬
‫به جنایتکارانی که در سرزمین مادری ایرانیان خانوادههای‬
‫زیادی را به اشکال مختلف داغدار نمودهاند نیز امکانپذیر‬
‫است‪ ،‬اگر که فعالان سیاسی و حقوق بشری اهمیت آنرا‬
‫درک کرده و ارادهای سیاسی برای اقدام و اجرا و تحقق‬
‫آن به وجود آورند‪ .‬جنایتکار را میتوان به پای میز محاکمه‬

‫کشاند‪ ،‬اگر اراده لازم برای این کار وجود داشته باشد‪.‬‬