Page 23 - (کیهان لندن - سال چهلم ـ شماره ۴۵۲ (دوره جديد
P. 23

‫صفحه‌‌‌‪‌‌۲‌‌‌3‬شماره‌‪1۹18‬‬                                               ‫اجزای حرکت تاریخی ارتباط پیدا میکرد‪.‬‬       ‫و توزیع شد‪ .‬این کتابچه توسط «سازمان همبستگی‬
‫جمعه ‪ 1‬تا پنجشنبه ‪ 7‬مارس ‪۲0۲4‬‬                             ‫اتحاد مارکسیسم و ملی گرایی عرب در برابر دشمنان‬          ‫خلق آفریقا و آسیا»[‪ ]۱۱‬در سطح جهانی نیز توزیع شد‪.‬‬
                                                          ‫مشترک‪ ،‬یعنی امپریالیسم‪ ،‬ارتجاع‪ ،‬صهیونیسم و سرمایه‬       ‫کتابچه او سند تاسیسی آرمان جهانی فلسطین بود‪ ،‬زیرا به‬
‫‪ ،۱۹۶۹‬بزرگترین تولیدکننده سینمای مصر‪ ،‬الارض (سرزمین)‬      ‫داری آثاری بر هر دوی این آیینهای سیاسی آنها به جای‬      ‫تمام نکات مهم چپ بینالمللی‪ ،‬شامل موضوعات مربوط به‬
‫[‪ ]۱۳‬تولید شد که در آن تماشاگران صحنهای را میدیدند‬        ‫گذاشت‪ .‬مارکسیسم انسجام فکری و اصطلاح مورد نیاز برای‬     ‫برتری نژادی‪ ،‬جداسازی‪ ،‬طرد دیگران‪ ،‬حقوق مدنی‪ ،‬رهایی‬
‫که در آن قهرمان مصری جان خود را فدای دفاع از سرزمین‬       ‫هر تلاش سیاسی مدرن فراهم کرد تا بتواند قابل احترام‬      ‫مردم محروم‪ ،‬ضدیت با سرمایهداری‪ ،‬دفاع از خود‪ ،‬حقوق‬
‫خود در برابر یک توطئه بریتانیایی‪ -‬فئودالی میکرد‪ .‬فیلم‬     ‫باشد‪ ،‬در حالی که ملی گرایی عرب نیز فضایی را فراهم‬       ‫بشر‪ ،‬و مقاومت اشاره میکرد‪ .‬این صائق بود که فلسطین را‬
‫او را نشان میدهد که خونش بر روی گلهای پنبه پاشیده‬         ‫میساخت تا در آن آرمانهای مارکسیستی به تودههای عرب‬
‫میشود‪ ،‬در حالی که یک گروه همخوان در پسزمینه بطور‬          ‫عرضه شود‪ .‬مارکسیسم عربی همچنین ملی گرایی عرب را‬                     ‫در مرکز چپ بینالمللی ضد غرب قرار داد‪.‬‬
‫چشمگیری شعار میدهد‪« :‬اگر زمین تشنه باشد‪ ،‬چه باک‪.،‬‬         ‫به دنیای پویای جهان سوم (آنزمان)‪ ،‬اما مهمتر از همه به‬
‫آن را با خونم آبیاری خواهم کرد»[‪ .]۱۴‬این یک روایت بزرگ‬    ‫چپ بینالمللی‪ ،‬به ویژه در پایتختها و دانشگاههای غربی‪،‬‬                               ‫ظهور چپگرایی نوین‬
‫بود که با پیروزی قهرمان به پایان میرسید‪ .‬اگر فرهنگ‬        ‫پیوند داد و به آن اعتباری انتقادی‪ ،‬مشروعیت بینالمللی‬    ‫برای فرهنگ تودهای تازه تاسیس عرب‪ ،‬کارنامه بازنویسی‬
‫تودهای عرب قبل از جنگ هیچ ارتباطی با واقعیت نداشت‪،‬‬        ‫وهالهای از قهرمانی رمانتیک بخشید‪ .‬آزادی ملی گرایانه‬     ‫شده پیامبر اسلام به عنوان یک انقلابی که با پیام عدالت‬
                                                          ‫عرب‪ ،‬و استعمار زدایی و خشونتی که با آنها همراه بود‪،‬‬     ‫اجتماعی در تقابل با نخبگان حاکم مرتجع طبقه بازرگانان‬
                 ‫اکنون علیه آن اعلام جنگ کرده بود‪.‬‬        ‫همانند تأیید تجربی نوشتههای سارتر و فانون بود‪ .‬احساس‬    ‫بورژوای عرب و متحدان یهودی بدخواه آنها همراه بود‪،‬‬
‫چپگرایی جدید عربی متشکل از روشنفکران و نیروهای‬            ‫عرفانی اجتناب ناپذیری تاریخی سرنگونی سرمایه داری‪ ،‬و‬     ‫رویکردی تاریخی و بنیادین در تاریخ اسلام به حساب میآمد‪.‬‬
‫ملی گرای سابق بود که تصمیم گرفته بودند از نگرش‬            ‫ایمان جزمیبه حفظ حقیقت اخلاقی نهایی‪ ،‬این فرصت‬           ‫فتحی رضوان وزیر تبلیغات عبدالناصر‪ ،‬یکی از اعضای سابق‬
‫چپ قدیم خارج شوند و چرخش تندتری نسبت به‬                   ‫را در اختیار فرهنگ عربی قرار داد تا پیشگوییهای‬          ‫سازمان شبهفاشیستی مصر‪ ،‬کتاب «محمد انقلابی کبیر» را‬
‫جریان چپگرایی داشته باشند‪ .‬یکی از روشنفکران نوشت‪:‬‬         ‫روشنفکران چپ را بهعنوان وعدههای قابل تحقق تاریخی‬        ‫نوشت و توزیع کرد و از شایستگیهای انقلابی فرضی پیامبر‬
‫«ما مصمم بودیم که به کمونیسم به عنوان یک گسست‬             ‫پذیرا شوند‪ .‬زورق رویاهای عرب بسیار دورتر از سواحل‬       ‫تمجید نمود‪ .‬بنیانگذار اخوان المسلمین در سوریه‪ ،‬مصطفی‬
‫نهایی بین خود و گذشته ملی گرای خرده بورژوازی متعهد‬        ‫واقعیت‪ ،‬به اقیانوسی از خود بزرگ بینی خیالی تبدیل شد‪.‬‬    ‫السباعی‪« ،‬سوسیالیسم در اسلام» را نوشت که توسط‬
‫شویم»‪ .‬این مصادف بود با جنبشهای دانشجویی ماه‬              ‫با این حال‪ ،‬هنگامیکه گرد و غبار در سال ‪ ۱۹۶۷‬پس از‬       ‫جمهوری متحده عربی در اقدامی برای موازنه ایدئولوژیک‬
‫می سال ‪ ۱۹۶۸‬در اروپا‪ ،‬انقلاب فرهنگی ایالات متحده با‬       ‫شکست گسترده نیروهای ملی گرای عربی به دست اسرائیل‬        ‫علیه کمونیستها چاپ و توزیع شد‪ .‬شخصیتهای تاریخی‬
‫رنگهای مارکسیستی آن‪ ،‬و ظهور چپ جهانی جدید که‬              ‫فرو نشست‪ ،‬همه این رویاها دگرگون شدند‪ .‬تودههای‬           ‫مسلمان در فیلمهایی که با بودجههای هنگفت دولتها‬
‫فرهنگ جهانی را رادیکال میکرد‪ .‬اولین روشنفکران جوانی‬       ‫رادیکال مست شده توسط رهبر «بلند قامت و خوش تیپ‬          ‫ساخته میشدند‪ ،‬بهعنوان سمبل انقلاب درآمدند‪ .‬در سال‬
‫که به این چرخش دست یافتند صادق جلال العظم بودند‬           ‫مصری» و پیشگوییهای مطمئن روشنفکران‪ ،‬با ناکامیرو‬         ‫‪ ،۱۹۶۱‬دولت مصر فیلم پرفروش «اوه اسلام» را تولید کرد که‬
‫که در سال ‪ ۱۹۶۸‬اولین کتاب خود را با عنوان «نقد خود‬        ‫برو شدند‪ .‬روایتهای خود بزرگ بینی به حکایاتی از قربانی‬   ‫در آن یک رهبر مصری اعراب به دنبال معشوق گمشده خود‬
‫پس از شکست»[‪ ]۱۵‬منتشر کرد‪ .‬یاسین الحافظ شکست‬              ‫شدن و کیش قهرمانان به شهدا تبدیل شد‪ .‬حتی یهودی‬          ‫به نام جهاد است که با آن میتواند تهاجم مغول را شکست‬
‫ایدئولوژی شکست خورده را در همان سال منتشر کرد‪]۱۶[.‬‬        ‫ستیزی رایج آنزمان معکوس شد‪ :‬صهیونیسم که زمانی صرفاً‬     ‫دهد‪ .‬حماسه تاریخی دیگری از جهاد استعمار زدایی اسلامی‬
‫اعظم و حافظ با هم از نظر فکری چپ جدید عرب را به‬           ‫ترفندی در دست امپریالیسم غربی تلقی میشد‪ ،‬به عنوان‬       ‫در قرون وسطی در سال ‪ ۱۹۶۳‬در صلاح الدین دنبال شد‪،‬‬
‫راهانداختند و در آثار تحلیلی جدید خود از مواضع اندیشه‬     ‫ابرقدرت اصلی که همه شرها از آن سرچشمه میگیرد‪ ،‬تلقی‬      ‫فیلمیبا بودجه هنگفت که سلطان قرون وسطایی پیش‬
‫چپ اروپایی پس از جنگ تقلید کردند‪ .‬آنها ایدئولوژی بعث‬      ‫شد‪ .‬کار روشنفکران که زمانی بر شمردن فضایل ملتهای‬        ‫ناصری را به تصویر میکشید که در اتحاد با نیروهای مرتجع‬
‫و ناصریسم را به عنوان ایدئولوژیهای خرده بورژوایی که‬       ‫عرب و رذیلتهای غرب و اسرائیل متمرکز بود‪ ،‬تبدیل به‬       ‫عرب علیه استعمارگران موبور و مو قرمز اروپایی جهاد ضد‬
‫در واقع عقب مانده‪ ،‬ارتجاعی و فاشیستی بودند‪ ،‬و باید با‬     ‫یک عزاداری حرفهای شد که بر ویرانههای یک معصومیت‬
 ‫مارکسیسم علمیجایگزین میشدند‪ ،‬را به چالش کشیدند‪.‬‬          ‫از دست رفته میگریست‪ .‬فرهنگ عرب در دام خود‪-‬ساخته‬                          ‫امپریالیستی انجام بر عهده میگیرد‪.‬‬
‫به قول جرج ترابیشی‪ ،‬زندگی روشنفکری عرب پس از سال‬                                                                  ‫به تدریج رویکردهای سینمایی و ادبی جدید در باره‬
‫‪ ،۱۹۶۷‬زندگی تبدیل به نوعی «روان پریشی جمعی» تبدیل‬                              ‫انفرادی خود گرفتار شده بود‪.‬‬        ‫کارنامه پیامبر اسلام‪ ،‬او را به عنوان یک رهبر انقلابی معرفی‬
‫شده بود‪ .‬سپس با تقلید از مکتب فرانکفورت که تفکر‬           ‫این وارونگی به حدی بود که فرهنگ یکپارچه چپ‬              ‫کرد که گروهی از مستضعفان و بردگان را برای مقاومت در‬
‫انقلابی را از احتمال تولید نازیسم و فاشیسم مبرا میکرد‪،‬‬    ‫عربی که در آن دولت‪ ،‬مردم‪ ،‬فرهنگ‪ ،‬روشنفکران و رهبر‬       ‫برابر سرمایه داری بازرگانان مرتجع مکه و متحدان شیطان‬
‫و در عوض آنها را مظهر خشونت نهفته و تفکر اسطورهای‬         ‫در وحدت وجد آمیزی شکل گرفته بودند‪ ،‬همگی تکه پاره‬        ‫صفت آنها رهبری میکرد‪ .‬دوره جاهلیت به عنوان دوره‬
‫در فرهنگ اروپایی و مسیحی میدانست‪ ،‬روشنفکران‬               ‫شدند‪ .‬هر کدام از آنها در جهت متفاوتی روانه شدند طوری‬    ‫حداکثر بهره برداری اقتصادی‪ ،‬فساد اجتماعی و هرج و مرج‬
‫چپگرای جدید عرب نیز جهان اسلام و عرب را مورد توجه‬         ‫که وحدت بین ملی گرایی عربی و مارکسیسم که زمانی‬          ‫سیاسی به تصویر کشیده میشد‪ .‬کافران ثروتمند‪ ،‬فاسد و‬
‫قراردادند‪ .‬برای آنها فرهنگ به عنوان منشأ واکنش نهفته‬      ‫توسط بسیاری از روشنفکران مورد نظر بود‪ ،‬به یکباره منحل‬   ‫بداخلاق طبقه فئودالی تصور میشدند که یهودیان محلی‪،‬‬
‫و سرکوب خود منطقه است‪ .‬شکست ‪ ۱۹۶۷‬نه به خاطر‬               ‫گردید‪ .‬ناصریسم بیاعتبار شد‪ ،‬آیین سیاسی بعث میان‬         ‫که موجودات شیطانی شب هستند را‪ ،‬مأمور انجام اعمال‬
‫آنچه در اندیشه انقلابی عارفانه و مذهبی وجود داشت‪،‬‬         ‫سوریه و عراق تقسیم شد‪ .‬فلسطینیها انقلاب خود را در‬       ‫سیاه خود میکنند‪ .‬مبارزه دیالکتیکی به حیطه اعتقادات‬
‫یا ارزش گذاری خشونت وحشیانه را به عنوان یک عمل‬            ‫داخل انقلاب آغاز کردند‪ .‬در نهایت‪ ،‬چپ عربی به سه حلقه‬    ‫اسلامی کشیده شد‪ ،‬یعنی میان دو مؤمنان و کافران که‬
‫رستگارانه معنوی میکرد‪ ،‬بلکه بعنوان فرهنگ سنتی مقصر‬        ‫جدید تقسیم شد‪ :‬چپ قدیم‪ ،‬چپ جدید‪ ،‬و چپ اسلامی‬            ‫سرانجام آن نیز پیروزی انقلاب محمدی و حل و فصل همه‬
‫همه مصیبتها شناخته شد‪ .‬چپهای جدید مارکسیسم و‬              ‫که انقلابی را علیه انقلاب پیشین رهبری کرد‪ .‬روشنفکران‪،‬‬
‫تفکر انقلابی را دوچندان کردند و تمام تقصیرها را مستقیماً‬  ‫روزنامهنگاران و نویسندگانی که هنوز به جمهوریهای‬                                           ‫تضادها بود‪.‬‬
‫به گردن غیرعقلانی بودن فرهنگ و مذاهب سنتی انداختند‪.‬‬       ‫عربی مترقی طرفدار شوروی خدمت میکردند‪ ،‬عموماً به‬         ‫یکی از پیامدهای چنین ادبیاتی‪ ،‬جایگزینی عدالت‬
‫در این ایام یک نگرش چپ تودهای دیگر هم پدیدار شد‬           ‫عنوان چپ قدیمیعرب تلقی شدند‪ ،‬که روشنفکر رژیم مصر‬        ‫اجتماعی به مفاهیم کهنه عدالت ترسیم شده توسط‬
‫که عمدتاً در لبنان متمرکز بود‪ ،‬که با اشعار محمود درویش‬    ‫محمد حسنین هیکل[‪ ]۱۲‬مشهورترین آنها بودند‪ .‬در سال‬        ‫مذهب‪ ،‬جایگزینی تعالی دینی با تعالی تاریخی‪ ،‬و‬
‫شناخته شده‪ ،‬و با نوشتههای غسان کنفانی تقویت شد‪.‬‬           ‫‪ ،۱۹۶۸‬هیکل اولین کتاب خود را پس از شکست با عنوان «ما‬    ‫جایگزینی رستگاری معنوی با رستگاری اجتماعی‪-‬اقتصادی‬
‫گروههای چریکی فلسطینی در حال ظهور‪ ،‬فتح و جبهه‬             ‫و آمریکا» منتشر کرد‪ .‬در این کتاب‪ ،‬جنگ ‪ ۱۹۶۷‬را به عنوان‬  ‫و سیاسی بود‪ .‬با این حال‪ ،‬پیامدهای این جانشینی که به‬
‫مردمیبرای آزادی[‪ ،]۱۷‬و یک گروه مارکسیستی منشعب از‬         ‫یک توطئه آمریکایی برای ترور انقلاب جوان مصر تحلیل‬       ‫یک پایه مفهومیدر فرهنگ مدرن عرب تبدیل شد‪ ،‬همه‬
‫جنبش شبه فاشیست ملی گرایان عرب‪ ،‬توانستند چپگرایی‬          ‫شده بود‪ .‬احساس قربانی بودن‪ ،‬در نهایت تبدیل به یهودی‬     ‫مفاهیم مربوطه را در پیرامون معنای دین و نقش آن در‬
‫قدیمیرا از رهبری ساف گرفته و خود را جایگزین آن سازند‪.‬‬     ‫ستیزی بیمارگونه‪ ،‬نگاه گرگ صفت به دنیایی نابخشودنی و‬     ‫تاریخ توضیح میداد‪ .‬رستگاری که به معنای دگرگونی کامل‬
‫این جابجایی در نگرش چپ جدید بعنوان تحولی الهامبخش‬         ‫بی رحم‪ ،‬و همچنین و راز قربانی شدن در احساسی از درد‬      ‫شرایط سیاسی و اقتصادی ملی بود‪ ،‬به نوبه خود شرایط‬
‫تلقی میشد‪ .‬تمام نیروهای چپ تودهای جدید عرب‬                ‫تبدیل شد که هر واقعیتی را از میان بر میداشت‪ .‬در سال‬     ‫انسانی فرض شد که ضرورتا با مذهب آمیخته نبود‪ .‬هدف‬
‫رویای سرنگونی و جایگزینی چپ قدیمیعرب را در سر‬                                                                     ‫رستگاری تاریخی نیز جایگزین مفهوم رستگاری اخروی بود‬
‫میپروراندند‪ .‬گروههای چریکی فلسطینی‪ ،‬با الهام از رژیس‬                                                              ‫که خداوند آنرا بشارت داده و از طریق رابطه الهیاتی با‬

     ‫دبری[‪« ،]۱۸‬انقلابی در درون انقلاب» ایجاد کردند تا‬
   18   19   20   21   22   23   24   25   26   27   28