Page 27 - (کیهان لندن - سال چهل و یکم ـ شماره ۵۲۲ (دوره جديد

‫صفحه ‪ 2 7‬شماره ‪۱۹۸۸‬‬
‫جمعه ‪ ۲۵‬تا پنجشنبه ‪ ۳۱‬ژوئیه ‪۲۰۲۵‬‬

‫زیباسازی نظم ناعادلانه؛ دعوت به گفتگو از دل ساختار سرکوب!‬

‫ریشهکن کردن همان ساز و کارهایی است که امروز صدای‬ ‫مسعود پزشکیان در نخستن نشست مطبوعاتی‪ /‬تهران‪۱۶ /‬‬ ‫=در جامعهای که در آن عدالت ساختاری‪ ،‬قانونی و‬
‫منتقدان را خفه میکنند‪.‬‬ ‫سپتامبر ‪۲۰۲۴‬‬ ‫رسانهای نابود شده‪ ،‬دعوت به گفتگو بیشتر به یک ژست‬
‫اخلاقی توخالی شباهت دارد‪ .‬آنچه تحت عنوان «اخلاق‬
‫اخلاق کاربردی‪ :‬پیامد نه نیت؟‬ ‫میداند‪ ،‬اصول عادلانه چگونه میتوانند مجال ظهور بیابند؟‬ ‫گفتگو» مطرح میشود‪ ،‬درواقع تقلیل اعتراض به ادب‬
‫از منظر اخلاق کاربردی‪ ،‬دعوت به گفتگو در شرایط نابرابر‬ ‫دعوت به گفتگو از سوی چنین ساختاری‪ ،‬در عمل فاقد‬
‫نه تنها بیفایده بلکه مضر است؛ زیرا انرژی و امید معترضان‬ ‫مشروعیت اخلاقی است‪ .‬زیرا ساختاری که گفتگو را تهدیدی‬ ‫است؛ و این همان نکتهایست که باید نقد شود‪.‬‬
‫را به فرآیندی هدایت میکند که نه قصد تغییر دارد و نه‬ ‫برای هویت و بقای خود تلقی میکند‪ ،‬نمیتواند میدان آزاد‬ ‫=دعوت به گفتگو از سوی چنین ساختاری‪ ،‬در عمل‬
‫توان آن را‪ .‬چنین گفتگویی صرفًاً به تثبیت وضعیت موجود‬ ‫و برابری برای گفتگو فراهم آورد‪ .‬گفتگوی واقعی نیازمند‬ ‫فاقد مشروعیت اخلاقی است‪ .‬زیرا ساختاری که گفتگو را‬
‫تهدیدی برای هویت و بقای خود تلقی میکند‪ ،‬نمیتواند‬
‫کمک میکند‪.‬‬ ‫نسرین روشن شهروند‬ ‫میدان آزاد و برابری برای گفتگو فراهم آورد‪ .‬گفتگوی‬
‫اخلاق کاربردی ب ‌ه صراحت از ما میخواهد بجای تمرکز‬ ‫ایرانی‪ -‬بریتانیایی از‬ ‫واقعی نیازمند ریشهکن کردن همان ساز و کارهایی است‬
‫بر شکل گفتگو با عاملان سرکوب‪ ،‬به نتایج واقعی آن نگاه‬ ‫دستگیری ‪ ۱۴۰۲‬و‬
‫کنیم‪ .‬تا وقتی ساختاری که خود سازندهی نابرابری‪ ،‬سرکوب‬ ‫زندان دهه شصت‬ ‫که امروز صدای منتقدان را خفه میکنند‪.‬‬
‫و خشونت بوده از میان نرفته‪ ،‬هرگونه گفتگو درون آن‪ ،‬تنها‬ ‫و دیدار و پوزش از‬ ‫= اخلاق کاربردی ب ‌ه صراحت از ما میخواهد بجای‬
‫شهبانو فرح میگوید‬ ‫تمرکز بر شکل گفتگو با عاملان سرکوب‪ ،‬به نتایج واقعی آن‬
‫امتداد همان نابرابریهاست‪ ،‬نه راه حلی برای آنها‪.‬‬ ‫نگاه کنیم‪ .‬تا وقتی ساختاری که خود سازندهی نابرابری‪،‬‬
‫تناقض بزرگ‪ :‬گفتگو با مخالفان در دل ایدئولوژی حذفی!‬ ‫نسرین روشن شهروند دوتابعیتی ایرانی‪ -‬بریتانیایی روز‬ ‫سرکوب و خشونت بوده از میان نرفته‪ ،‬هرگونه گفتگو درون‬
‫در نهایت‪ ،‬یک پرسش اساسی باقی میماند‪ :‬آیا ساختاری‬ ‫‪ ۲۵‬آبان ‪ ۱۴۰۲‬هنگام تلاش برای خروج قانونی از ایران‬ ‫آن‪ ،‬تنها امتداد همان نابرابریهاست‪ ،‬نه راه حلی برای آنها‪.‬‬
‫که مشروعیت خود را از یک ایدئولوژی بسته میگیرد‪ ،‬و‬ ‫و سفر به بریتانیا‪ -‬محل اقامت دائمیاش‪ -‬در فرودگاه‬ ‫بنیامین دیلم کتولی – در روزهایی که واژهها از معنا تهی‬
‫مخالفان ایدئولوژیک خود را نه رقیب‪ ،‬بلکه دشمن میداند‪،‬‬ ‫بینالمللی «خمینی» تهران توسط نیروهای وزارت اطلاعات‬ ‫شدهاند‪ ،‬رئیس دولت چهاردهم جمهوری اسلامی از «گفتگو‬
‫بازداشت شد‪ .‬او پس از بازداشت به سلول انفرادی در بند‬ ‫با اپوزیسیون» بر مبنای انصاف و عدالت سخن میگوید‪.‬‬
‫میتواند واقعًاً گفتگوی برابر را ممکن سازد؟‬ ‫‪ ۲۰۹‬زندان اوین منتقل شد؛ بخشی از بازداشتگاهی که تحت‬ ‫اما این دعوت‪ ،‬بر بستر ساختاری صورت میگیرد که خود‬
‫پاسخ روشن است‪ .‬هر ساختار ایدئولوژیک که مخالف را‬ ‫بنیاد نابرابری‪ ،‬سرکوب و حذف را شکل داده و بازتولید کرده‬
‫به چشم تهدید نگاه میکند‪ ،‬گفتگو را نه برای تفاهم‪ ،‬بلکه‬ ‫نظارت مستقیم وزارت اطلاعات اداره میشود‪.‬‬ ‫است‪ .‬در چنین شرایطی‪ ،‬هر نوع گفتگو نه اقدامی برای‬
‫برای خلع سلاح روانی‪ ،‬سیاسی و اجتماعی او به کار میگیرد‪.‬‬ ‫در نخستین بخش از گفتگوی اختصاصی با نازنین انصاری‪،‬‬
‫چنین گفتگویی بیشتر شبیه به اعترافگیری با دستکش‬ ‫نسرین روشن جزئیاتی از روند بازداشت خود در فرودگاه‪،‬‬ ‫ترمیم‪ ،‬بلکه حرکتی برای زیباسازی نظم ناعادلانه است‪.‬‬
‫در جامعهای که در آن عدالت ساختاری‪ ،‬قانونی و رسانهای‬
‫مخملی است تا تلاش برای عدالت‪.‬‬ ‫نابود شده‪ ،‬دعوت به گفتگو بیشتر به یک ژست اخلاقی‬
‫*بنیامین دیلم کتولی دانشآموختهی ادبیات و فلسفه و‬ ‫توخالی شباهت دارد‪ .‬آنچه تحت عنوان «اخلاق گفتگو»‬
‫مطرح میشود‪ ،‬درواقع تقلیل اعتراض به ادب است؛ و این‬
‫پژوهشگر حوزه علوم انسانی‬
‫همان نکتهایست که باید نقد شود‪.‬‬
‫ویدئو‬ ‫هابرماس‪ ،‬گالتونگ‪ ،‬و بازی اخلاق در زمین نابرابر‬
‫یورگن هابرماس فیلسوف سرشناس آلمانی گفتگوی اخلاقی‬
‫انتقال به زندان اوین‪ ،‬بازجوییها و روزهای بازداشت در‬ ‫را وابسته به شرایطی میداند از جمله برابری در دسترسی به‬
‫بند ‪ ۲۰۹‬را روایت میکند‪ .‬او همچنین به خاطراتی از همبند‬ ‫سخن‪ ،‬آزادی از تهدید‪ ،‬و امکان استدلال عقلانی‪ .‬اما وقتی‬
‫بودن با وریشه مرادی در آن دوران میپردازد‪.‬نسرین روشن‬ ‫گروهی ابزار رسانه‪ ،‬قانون‪ ،‬قضاوت و زور را در اختیار دارد و‬
‫در مورد بازداشت خود در دهه ‪ ۱۳۶۰‬که به اتهام هواداری‬ ‫گروه دیگر حتی از ابتداییترین حقوق محروم است‪ ،‬گفتگو‬
‫از سازمان مجاهدین خلق بازداشت و زندانی شد نیز توضیح‬
‫میدهد‪ .‬او از شرایط طاقتفرسای آن سالها‪ ،‬رفتار مأموران‬ ‫بدل به بازی قدرت میشود‪ ،‬نه تبادل نظر‪.‬‬
‫و در نهایت دیدار و پوزش خود از شهبانو فرح پهلوی سخن‬ ‫در این بستر‪ ،‬نظریه «خشونت ساختاری» یوهان گالتونگ‬
‫میگوید‪ .‬روشن پس از تحمل ‪ ۵۵۰‬روز حبس در زندان اوین‬ ‫سیاستمدار و شخصیت دانشگاهی نروژی ب ‌ه خوبی نشان‬
‫میدهد که چگونه ب ‌یعدالتی نه فقط در رفتار‪ ،‬بلکه در‬
‫روز ‪ ۳۰‬اردیبهشت ‪ ۱۴۰۴‬آزاد شد و به بریتانیا بازگشت‪.‬‬ ‫خوِ ِد ساختارهای توزیع قدرت‪ ،‬صدا و منابع رخنه کرده‬
‫است‪ .‬در این وضعیت‪ ،‬تأکید بر ادب‪ ،‬فقط یک ابزار کنترل‬
‫است‪ :‬از معترضان خواسته میشود در برابر ظلم‪ ،‬با لحنی‬
‫محترمانه پاسخ و واکنش نشان دهند‪ .‬نتیجهاش دعوت به‬

‫سکوت محترمانه است‪ ،‬نه گفتگوی عادلانه‪.‬‬
‫راولز و پرسش از انصاف در ساختار ایدئولوژیک‬
‫جان راولز فیلسوف آمریکایی و نظریهپرداز عدالت‬
‫با مفهوم «پردهی جهل» بر این نکته تأکید میکند که‬
‫تصمیمگیری منصفانه تنها زمانی ممکن است که افراد‬
‫ندانند در کدام طبقه یا جایگاه قدرت خواهند بود‪ .‬در‬
‫چنین شرایطی است که قواعد منصفانهای انتخاب میشود‪.‬‬
‫حال باید پرسید‪ :‬در نظامی که بنیاد خود را بر ایدئولوژی‬
‫تثبیتشده نهاده و بقای خود را در گرو سرکوب مخالفان‬