روشنک آسترکی – با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال ۹۴ خورشیدی و فرا رسیدن نوروز، دوباره بحث عیدی کارمندان، کارگران و بازنشستگان مورد توجه قرار گرفته است.
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در شهریور ماه امسال در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد عیدی کارمندان دولت در سال گذشته ۶۰۳ هزار تومان بود که امسال این مبلغ ۶۸۷ هزار تومان است و در بودجه سال آینده به ۷۵۰ هزار تومان خواهد رسید. اکنون کارمندان، کارگران و بازنشستگان در ایران در انتظار اعلام دولت در مورد مبلغ دقیق عیدی هستند و البته هنوز هیئت وزیران میزان عیدی امسال را مورد بررسی قرار نداده است. با این وجود این رقم بر اساس فرمول خاص خود تعیین شده و با پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی در نهایت در هیات دولت بررسی و نهایی می‌شود اما میزان عیدی سالانه با ضرب ضریب حقوق هر سال در میزان امتیاز عیدی پایان سال به دست می‌آید.
برای نمونه میزان عیدی کارکنان دولت در سال ۱۳۹۰، حدود ۳۵۰ هزار تومان، در سال ۱۳۹۱ حدود ۴۰۲ هزار تومان و در سال ۱۳۹۲ نیز ۵۰۳ هزار تومان بوده است. برای سال ۱۳۹۳ هم دولت برای کارکنان خود ۶۰۳ هزار تومان عیدی واریز کرد. به گزارش خبرگزاری تابناک بر اساس ماده (۷۵) قانون مدیریت خدمات کشوری میزان امتیاز عیدی پایان سال ۵۰۰۰ است. در عین حال که بر اساس بند (۲) ابلاغیه معاون اول رییس جمهور درباره تعیین ضریب حقوق کارمندان و بازنشستگان برای سال ۱۳۹۴، ضریب حقوق شاغلین مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، کارمندان مشمول قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت و بازنشستگان موضوع بند (ج) ماده (۵۰) قانون برنامه پنجم توسعه برای سال جاری ۱۳۷۶ ریال تعیین شده است. بر این اساس رقمی حدود ۶۸۸ هزار تومان به عنوان مبنای عیدی امسال محاسبه خواهد شد. گفتنی است عیدی بازنشستگان نیز برابر با میزان کارمندان خواهد بود.
از سوی دیگر عیدی کارگران نیز بر اساس قانون کار مشخص می شود که از فرمولی ثابت که توسط مجلس تصویب شده پیروی می‌کند و نیازی نیست هر سال در شورای عالی کار بررسی شود. بر اساس ماده واحده قانون تعیین عیدی و پاداش سالانه کارگران شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون کار که در سال ۱۳۷۰ در مجلس شورای اسلامی تصویب شده است، کلیه کارفرمایان مکلف‌اند به هر یک از کارگران خود به نسبت یک سال کار، معادل شصت روز آخرین مزد به عنوان عیدی و پاداش بپردازند. مبلغ پرداختی از این بابت به هر یک از کارگران نباید از معادل ۹۰ روز حداقل مزد روزانه قانونی تجاوز کند. همچنین بر اساس تبصره یک ماده واحده مذکور، مبلغ پرداختی به کارگرانی که کمتر از یک سال در کارگاه کار کردند باید به ماخذ ۶۰ روز مزد و به نسبت روزهای کارکرد در سال محاسبه شود.
شورای عالی کار در اسفند سال گذشته با افزایش ۱۷ درصدی، حداقل دستمزد کارگران را ۷۱۲ هزار و ۴۲۵ تومان تصویب کرد. بر این اساس حداقل عیدی کارگران مشمول قانون کار با احتساب دو ماه ۱٫۴۲۴٫۸۵۰ تومان و حداکثر عیدی ۲٫۱۳۷٫۲۷۵ تومان خواهد بود. هر چند مبلغ عیدی کارگرانی که با قرارداد رسمی مشغول به فعالیت هستند و مشمول قانون کار می شوند از میزان عیدی کارمندان بیشتر است اما به گفته فعالان کارگری اکثر کارگران مشغول به کار در کارگاه ها و کارخانه‌ها به صورت غیر رسمی و با قراردادهای سه ماهه یا روزمزد مشغول به کار هستند و به همین جهت مشمول قوانین اداره کار نمی‌شوند؛ از سوی دیگر فعالان کارگری تاکید می‌کنند که کارفرمایان با بی توجهی به شرایط نابسامان اقتصادی کارگران پرداخت عیدی و پاداش به آنها را به سال بعد موکول می‌کنند و در نتیجه همین مبلغ نیز به دست خانواده‌های کارگران نمی‌رسد.
حال با این فرض که مبالغ عیدی به دست کارمندان رسمی دولت و کارگران مشمول قانون کار برسد، این پرسش مطرح می‌شود که این مبلغ در آستانه سال جدید و نوروز چه کمکی به خانواده‌های کارمند، کارگران و یا بازنشسته خواهد کرد. معمولا فرا رسیدن نوروز با خرید لباس و کفش نو و آجیل و شیرینی در خانواده‌های ایرانی همراه است و بسیاری از خانواده‌ها علاقمندند از فرصت تعطیلات استفاده کرده و به سفر بروند. برای مشخص شدن تناسب مبلغ عیدی دولت به کارمندان و بازنشستگان و کارمندان با هزینه‌های نوروزی خانواده‌ها، به سراغ چند خانواده در ایران رفتیم تا ببینیم مبلغ اهدایی «دولت تدبیر و امید» تا چه میزان گره‌گشای مشکلات اقتصادی مردم است.
عماد، کارگر رسمی یکی از کارخانه های اطراف تهران است. دو فرزند چهار و هفت ساله دارد و در خانه‌ای اجاره‌ای در خیابان پیروزی زندگی می‌کند. عماد در مورد هزینه‌های خانواده‌اش در نوروز به کیهان لندن می‌گوید فرزندانش دوست دارند برای نوروز لباس و کفش نو بخرند. هزینه یک دست لباس و کفش نو برای هر کدام از فرزندانش حدود دویست تا سیصد هزار تومان می‌شود. خودش اگر بخواهد یک دست کت و شلوار بخرد که برند هم نیست و دوخت یکی از تولیدی‌های ایران است باید حداقل ششصد هزارتومان هزینه کند که با یک پیراهن و کفش به هفتصد تا هفتصد و پنجاه هزار تومان می‌رسد. یک دست لباس و کفش بعلاوه مانتو و روسری نو برای همسرش هم به یک و نیم میلیون تومان می‌رسد. او می‌گوید دو کیلو آجیل و دو کیلو شیرینی و چند کیلو میوه هم که حداقل سیصد هزار تومان هزینه دارد. مخلفات سفره هفت سین هم که بچه‌ها عاشقش هستند حداقل صد هزارتومان خواهد بود. از او می‌پرسم سفر نوروزی چه هزینه‌ای دارد؟ می‌خندد و می‌گوید به نظرتان عیدی ما به همین هزینه‌ها می‌رسد که بخواهیم هزینه‌های یک مسافرت را هم از آن بپردازیم؟ عماد امیدوار است که همین عیدی یک میلیون و خرده‌ای را هم بگیرد و می‌گوید سال گذشته عیدی را اوایل خرداد ماه سال بعد یعنی با سه ماه تاخیر دریافت کرده است.
خانم مرادی و همسرش هر دو بازنشسته آموزش و پرورش هستند. یک پسر دانشجوی مقطع دکترا و یک دختر دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد دارند. آنها به کیهان لندن می‌گویند حقوق بازنشستگی آنها با توجه به اینکه مالک هستند و اجاره خانه نمی‌دهند هزینه‌های زندگی خانواده چهارنفره‌شان را هم پوشش نمی‌دهد و هر دو فرزندشان برای پوشش هزینه‌های تحصیل، کار می‌کنند. خانم مرادی می‌گوید با توجه به اینکه همسرش بزرگ فامیل است و در نوروز دید و بازدید زیادی دارند هزینه سنگینی متحمل می‌شوند و اصولا عیدی دولت به بازنشستگان حتی کفاف پذیرایی روزهای عید را نمی‌دهد چه برسد به اینکه لباس نو بخرند یا به مسافرت بروند.
با همه این شرایط حجم مشکلات اقتصادی خانواده کارمندان و کارگران در ایران آن‌قدر وسیع است که آنها منتظر همین عیدی ناچیزی هستند که معتقدند چندان در زندگی آنها گره‌گشا نیست و حتی نمی‌تواند هزینه‌های نوروزی آنها را پوشش دهد.
