(+عکس) روز ۲۵ سپتامبر به دعوت نهاد «قرارداد اجتماعی» کنفرانسی در دانشگاه ملاردالن (سوئد) با حضور بیش از دویست نفر برگزار شد که در آن از مجموعه کتاب «تجربه جوانان تنهاآمده و مسئولین درباره هم‌پیوستگی، جذب و برابری جنسیتی» به ویراستاری مهرداد درویش پور استاد جامعه‌شناسی و دانشیار در مددکاری اجتماعی از دانشگاه ملاردالن و نیکلاس مونسون پرفسور در پداگوژی از دانشگاه سودرتورن رونمایی شد. در این کنفرانس نه نفر از بیست و یک پژوهشگر این کتاب از دانشگاه‌های گوناگون سوئد به معرفی پژوهش‌های خود پرداختند. دو جوان پناهجو تنهاآمده نیز درباره موقعیت خود سخنرانی کردند.
نخست مهرداد درویش پورو نیکلاس مونسون در سخنان خود ضمن معرفی کتاب و روند شکل‌گیری آن اشاره کردند که چرا بجای سخن گفتن درباره نیازها و مشکلات جوانان پناهجو که روش تا کنونی رویکرد جامعه به این جوانان بوده است، باید میدان داد تا خودشان درباره وضعیت و تجربه‌شان از رویارویی جامعه با آنان سخن بگویند. آنها همچنین به ضرورت تغییر سیاست همکاری برای ادغام جوانان به سیاست همکاری با آنان برای افزایش مشارکت‌شان در جامعه سخن گفتند. این سخنرانان درباره نقش جامعه مدنی از سازمان‌های داوطلب و شبکه‌های اجتماعی گرفته تا کتابخانه‌ها، ورزشگاه‌ها و کلیساها در بسیج امکانات این جوانان و توانمند ساختن آنان برای مقابله با مشکلات سخن گفتند.
درویش پور همچنین درباره گسترش گفتمان امنیت‌گرایی از سال ۲۰۱۵ به اینسو سخن گفت که مهاجرت و پناهجویی را تهدیدی برای امنیت ملی سوئد و دیگر کشورهای اروپایی تلقی کرده است. بنا بر آن گفتمان، پناهجویان یا سربار جامعه یا تهدیدی علیه فرهنگ و هویت ملی به شمار رفته و عامل گسترش بزهکاری، حاشیه‌نشینی و تنش‌های اتنیکی خوانده می‌شوند. او تاکید کرد این کتاب ضمن بررسی زمینه‌ها و نتایج سختگیرانه‌تر شدن سیاست پناهجویی، به تاثیر مخرب گفتمان امنیت‌گرایی در رسانه‌ها و نزد سیاستمداران در قربانی کردن حقوق انسانی کودکان و پناهجویان و افزایش طرز تلقی منفی مردم نسبت به آنان پرداخته است. درویش پور افزود نمی‌توان نخست با برچسپ‌های اجتماعی منفی یا پیشدواری اتنیکی نخست گروهی از مردم را طرد کرد و اعتماد به نفس شان را در هم شکست و سپس در پی چاره جویی برای جذب آنان برآمد. او تاکید کرد باید با توجه به توانایی این جوانان پناهجو در بازسازی خود با وجود آسیب‌های روانی بسیار، بر توانمند ساختن آنان بجای «مسئله‌دار» خواندن آنها تمرکز کرد تا بتوان زمینه‌های پیشرفت و جذب آنان در جامعه را فراهم کرد.
در ادامه، نیکلاس مونسون ویژگی این کتاب را که برای نخستین بار تصویری کمی و کیفی از موقعیت جوانان پناهجوی تنهاآمده در کل کشور در حوزه بازار کار، بهداشت و تجربه خود جوانان از عوامل و موانع پیشرفت‌شان به دست می‌دهد برشمرد. او به تجربه مسئولین کشور از این پناهجویان که به مراتب مثبت‌تر از آنچه بوده که رسانه‌ها بازتاب داده‌اند اشاره کرد. در عین حال مونسون به برخی دشواری‌های این جوانان در چالش نظم، هنجار و قوانین کشور اشاره کرد و اینکه چگونه به گمان پاره‌ای از مسئولین هر نوع تلاش برای گوشزد حد و مرزها می‌تواند با برچسب «نژادپرستی» از سوی این جوانان پاسخ گیرد.
سخنران دیگر، اسکیل وادنشو پرفسور اقتصاد ملی از دانشگاه استکهلم بود که با ارائه تصویر آماری از پناهجویان تنهاآمده‌ی دختر و پسر از سال ۲۰۱۴ به اینسو نشان داد که این جوانان نسبت به کسانی که با خانواده‌های خود مهاجرت کرده‌اند، با وجود همه دشواری‌ها، در حوزه تحصیل و اشتغال در بازار کار موفق‌تر بوده‌اند. تحقیقات او نشان می‌دهد که جوانان افغانستانی‌تبار که گروه اصلی پناهجویان تنهاآمده را تشکیل می‌دهند نسبت به بسیاری از گروه‌های دیگر حضور موثرتری در بازار کار داشته‌اند. هرچند سطح تحصیلات و پیشینه طبقاتی عامل تعیین کنننده‌تری در جذب آنها به جامعه است. او به ضرورت بررسی‌های عمیق‌تر برای فهم چرایی رشد سریع‌تر جوانان تنهاآمده اشاره کرد.
فرهاد جهان مهان دانشجوی دکترا و نیکول نونز بورگمن کارشناس ارشد در رشته مطالعات کودکان و نوجوانان از دانشگاه استکهلم از دیگر سخنرانان این کنفرانس بودند که به معرفی فصلی از این کتاب به نام «ترجیح می‌دهیم در سوئد بمیریم و به افغانستان برنگردیم» پرداختند. سخنرانان ضمن بررسی وضعیت مهاجران افغانستانی‌تبار که اجازه‌ی اقامت گرفته و آنان که جواب رد دریافت کرده‌اند، بر نقش اجازه اقامت یا جواب رد گرفتن در روان و سلامت این جوانان و تاثیر آن بر معنا بخشیدن به زندگی و انگیزه و امکانات هم‌پیوستگی یا روی آوردن حتی به خودکشی و کژروی‌های اجتماعی تاکید کردند. این پناهجویان به اعتبار همین یک برگ قانونی حق پناهجویی از مزایای بسیاری در سوئد در مقایسه با دیگر کشورها برخوردارند که از دست دادن آن لطمات جبران‌ناپذیر بر سلامت و روان آنان وارد آورده و می‌تواند آنها را به طعمه‌ای آسان برای گروه‌های بزهکار یا آسیب رساندن به خود بدل سازد. با اینهمه بسیاری از این پناهجویان «غیرقانونی» از توانایی ایستادگی برخوردار بوده و به سرنوشتی که حکم اخراج برایشان رقم می‌زند تن نمی‌دهند.
سخنران دیگر، یکی از پناهجویان افغانستانی بود که سال ۲۰۱۵ به سوئد آمده و حکم اخراجی گرفته که با توضیح موقعیت دراماتیک خود، به شدت بر جمعیت حاضر در کنفرانس تاثیر گذاشت. او اشاره کرد با آنکه در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده ولی فاقد حق پناهجویی در آن کشور بوده و نمی‌توان او را به ایران برگرداند. افغانستان هم را هم هرگز ندیده است. اینکه مقامات سوئد به دلیل اینکه او را بالای هجده سال خوانده‌اند و با حکم اخراج وی را در معرض خطر باز گرداندن به ایران یا فرستادن به افغانستان قرار داده‌اند، به کابوس او بدل شده است. موضوعی که او را به نوشتن و انتشار کتابی به نام «کابوس» به دو زبان سوئدی و فارسی واداشته است. او اضافه کرد به مدت چهارسال باید زیرزمینی زندگی کند تا بخت دوباره‌ی به جریان انداختن پرونده پناهجویی خود را داشته باشد.
بنیامین فیضی نیز پناهجوی تنهاآمده افغانستانی‌تبار دیگری بود که به عنوان سخنران توضیح داد اکنون دانشجوی علوم سیاسی است و اکنون درباره فعالیت‌های انجمن‌های جوان در سوئد و پناهجویان تنهاآمده در استکهلم که او سخنگوی آن است، صحبت می‌کند. او توضیح داد چگونه تحصن‌ها و اعتراضات سازمان‌یافته توسط این نهاد و با پشتیبانی جامعه مدنی و داوطلبان سوئدی زمینه مشارکت این جوانان را در جامعه افزایش داده و دولت این کشور را به عقب‌نشینی در برخی زمینه‌ها در تسهیل اقامت برای گروهی از این پناهجویان که در مدارس درس می‌خوانند، واداشته است.
ایلدیکو آستالوس مورل دانشیار جامعه‌شناسی و استاد دانشگاه اپسالا و ملاردالن نیز در سخنان خود بر چالش‌ها و زمینه‌های پیشرفت دختران و پسران پناهجوی تنهاآمده در حوزه برابری جنسیتی و ادغام در جامعه سخن گفت. او گفت برخوردهای نژادپرستانه برخی از دختران افغانستانی‌تبار را به فکر بازگشت به ایران انداخته با وجود تجربه‌های تلخی که از آن کشور دارند. او به فشارهای دوجانبه به برخی از این دختران اشاره کرد که در شبکه روابط افغانستانی خود از اینکه «حجاب‌شان مناسب نیست» مورد نکوهش قرار می‌گیرند و از جانب سوئدی‌ها از اینکه چرا اصلا روسری بر سر دارند!
الین اکستروم دانشجوی دکترای دانشگاه یون شوپنگ که به تازگی از رساله‌اش دفاع کرده است نیز درباره تحقیق خود درباره دختران پناهجوی تنهاآمده که به ندرت درباره آنها بحثی در میان است سخن گفت. او با حرکت از تئوری میان‌برشی و پسااستعماری، نگاه ساده‌انگارانه جامعه سوئد به دختران پناهجوی گریخته از کشورهای اسلامی را که مانند قربانیان منفعل باید با پذیرش هنجارهای سوئد، خود را از قید پدرسالاری آزاد کنند، به چالش کشید. او تاکید کرد این دختران فعالان اجتماعی توانمندی هستند که از پیشداوری‌های جامعه درباره خود و برچسب‌های اجتماعی رنج می‌برند.
اولریکا جپسون ویگ دکتر پداگوژی و استاد دانشگاه از ملاردالن، آخرین سخنران این برنامه بود که درباره چالش‌های آموزش مقدماتی زبان سوئدی در مدارس به جوانان پناهجو سخن گفت. او افزود کلاس‌های متمایز بیش از آنکه روند جذب این پناهجویان نوجوان را تسریع کند، به تقسیم و جدایی آنان از دیگر دانش‌آموزان و به حاشیه راندن آنان منجر شده است. حال آنکه شاید آموزش مقدماتی زبان سوئدی در متن کلاس‌های عمومی بهتر بتواند سرعت فراگیری زبان و جذب شدن آنان در سیستم آموزشی را افزایش دهد.
در پایان این برنامه میزگرد پرسش و پاسخ به مدیریت محمد رفیع محمودیان استاد جامعه‌شناسی از دانشگاه ملاردالن که خود در نوشتن فصلی از کتاب همکاری داشته است و با شرکت هر یازده سخنران برگزار شد. در این میزگرد حاضران با طرح پرسش‌های کارشناسانه به غنای کنفرانس افزودند.
نشر دانشگاهی «لیبر» که کتاب را به چاپ رسانده ضمن قدردانی از نویسندگان و به ویژه ویراستار کتاب، خرسندی خود را از انتشار مجموع تحقیقات بیست ویک پژوهشگر از هشت دانشگاه سوئد درباره یکی از موضوعات مهم جامعه ابراز کرد.
ویراستاران کتاب در پایان تاکید کردند که امیدوارند با چالش تصویر رایج از این جوانان پناهجو بتوانند علاوه بر افکار عمومی، دانشجویان و مسئولان، بر سیاستمداران نیز تاثیر گذاشته تا جامعه رویه‌ی دیگری را راهنمای عمل خود برای جذب این جوانان به جامعه که آینده‌سازان فردای همین کشور به شمار می‌روند، در پیش بگیرد. یکی از این گام‌ها عفو عمومی به تمامی پناهجویان جوان تازه آمده است که هم هزینه‌های جامعه را کاهش می‌دهد و هم نشانه احترام به حقوق کودکان و پناهجویان است.
این کنفرانس که با استقبال و رضایت شرکت‌کنندگان با موفقیت پایان یافت در برخی از روزنامه‌ها وشبکه‌های رادیو تلویزیون سوئد بازتاب یافت. در لینک‌های زیر می‌توان گزارش برخی از رسانه‌های سوئدی از رونمایی کتاب و کنفرانس را مشاهده کرد:
svtplay
svt
sverigesradio
pren
*عکس‌های این گزارش را بصیر سیرت و مهران عباسیان تهیه کرده‌اند.
