مطالعات و پژوهش‌های انجام شده از مرودشت و بخشی‌هایی از محدوده دشت شیراز نشان می‌دهد که وضعیت فرونشست این دو دشت در استان فارس به حالت بحرانی درآمده است. خبرگزاری ایلنا در گزارشی با اشاره به اینکه نتایج مطالعات تخصصی طی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ با عنوان پروژه به دانشگاه شیراز محول شده است نوشت: «میزان سطح فرونشست در دشت مرودشت به دست آمده که نتایج این مطالعات در قالب گزارش به سازمان زمین‌شناسی تهران ارائه شده است.»
در این مطالعات و در تصاویر ماهواره‌ای ۱۰ سال گذشته از دشت مرودشت تنها محدوده کوچکی از این دشت با پدیده فرونشست روبرو شده بود اما در مطالعات اخیر و ظرف حدود ۱۵ سال اخیر، همه دشت مرودشت دچار این پدیده شده و وسعت و سرعت فرونشست زمین در این دشت پیشرفت قابل توجهی داشته است.
نتیجه این گزارش‌ها بیانگر آن است که شکاف‌های بسیار عظیمی در سطح زمین دشت مرودشت به پهنای نیم متر تا ۷۰ سانتی متر ایجاد شده و در دشت شیراز هم شامل محدوده دریاچه مهارلو تا شمال غرب شهر در نقاطی فرونشست رخ داده است.
عضو هیئت علمی بخش مهندسی راه و ساختمان و محیط زیست مهندسی دانشگاه شیراز با اشاره به اینکه لبه فرونشست در منطقه تاریخی نقش رستم واقع شده که پهنای این شکاف به حدود نیم متر تا ۷۰ سانت می‌رسد، می‌گوید: «این شکاف‌ها به فاصله ۱۰ تا ۱۵ متری منطقه باستانی نقش رستم ایجاد شده که هر ساله با اینکه این شکاف‌ها با شن و ماسه پر می‌شوند اما دوباره سر باز می‌کنند.»
مریم دهقانی می‌افزاید: «اگرچه تخت جمشید تحت تاثیر فرونشست قرار ندارد اما در فاصله ۳۰۰ متری آن به دلیل قرار گرفتن در سینه کوه، فرونشست حدودا ۱۰ تا ۱۵ سانتی رخ داده است.»
وی با اشاره به اینکه تا کنون رسانه‌ها قدرتی برای حل مشکلات و معضلات فرونشست نداشته‌اند، می‌افزاید: «حدود ۱۰ سال است که در تمام رسانه‌ها مشکلات فرونشست زمین را فریاده زده‌ایم اما نتیجه‌ای حاصل نشده است. حدود ۱۶ سال است که درباره موضوع فرونشست به صورت مستقیم فعالیت داشته‌ام و از میزان فرونشست در تمام نقاط کشور اطلاع کافی دارم، اما تا کنون هشدارهایم در مورد فرونشست زمین هیچ تاثیری نداشته و اراده‌ای برای حل آن وجود نداشته است.»
دهقانی فرونشست زمین در دشت مرودشت را فاجعه آمیز می‌داند و می‌گوید: «شهرک صنعتی فتح آباد، کناره، فیروزی، پتروشیمی مرودشت، خط انتقال گاز که از دشت مرودشت عبور کرده‌اند، خطوط ریلی و زیرساخت‌ها همه تحت تاثیر فرونشست زمین قرار دارند.»
وی «مسکن مهر» واقع در شرق شهر مرودشت را از پدیده فرونشست در امان نمی‌داند و ادامه می‌دهد: «ساختمان این منطقه ترک برداشته و به میزان ۱۶ تا ۱۸ سانتی متر دچار فرونشست شده است؛ زمین زیر دیوارهای اطراف مسکن مهر دچار فرونشست شده است به نحوی که اگر در خط انتقال گاز مسکن مهر مرودشت شکستگی ایجاد شود، فاجعه‌ای عظیم رخ خواهد داد که غیر قابل جبران خواهد بود.»
وی نرخ فرونشست در مرکز شهر مرودشت را ٢ تا ٣ سانتیمتر و در اطراف این شهر را ١٢ سانتیمتر برآورد می‌کند و می‌گوید: «در شهرها معمولا نشست اتفاق نمى‌افتد چرا که چاه‌هاى جذبى و آب فاضلاب موجود در شهر سفره‌هاى آب زیرزمینی را تغذیه و از فرونشست ممانعت مى‌کنند؛ مرودشت تنها شهری است که تمام شهر دچار فرونشست شده است.»
در همین ارتباط رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس ایران در مردادماه اعلام کرده بود که شماری از مدارس در تهران و اصفهان به دلیل «فرونشست زمین» و احتمال ریزش ساختمان پرخطر تشخیص داده شده و تخلیه شدند.
جدیدترین آمارها از فرونشست در استان اصفهان نشان می‌دهد زمین ۸۲۰ هزار خانه مسکونی، ۶ هزار بنای تاریخی، ورزشگاه بزرگ نقش‌جهان، دو پالایشگاه، سه فرودگاه سست شده و ۲/۵ میلیون نفر ساکن در دشت اصفهان- برخوار با تهدید جانی روبرو هستند.
نرخ فرونشست در جهان سالانه ۴ میلیمتر برآورد شده اما در ایران وضعیت بحرانی است و فقط در مناطق شمالی استان اصفهان در سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۱ نرخ فرونشست ۱۵۶ میلیمتر اعلام شده که تقریبا ۴۰ برابر نرخ جهانی است.
آمارها از دیگر نقاط ایران نیز حاکی از آنست که فرونشست زمین در برخی مناطق کشور تا ۱۰۰ برابر بیشتر از استانداردهای جهانی است و ۱۵ کلان‌شهر کشور درگیر پدیده فرونشست زمین شدند.
یک کارشناس که نخواسته نامش فاش شود درباره وضعیت فرونشست در استان اصفهان به وبسایت «اقتصاد ۲۴» گفته که «در مناطق شمالی استان اصفهان، نشستی در حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر را تجربه خواهیم کرد و در مناطق مرکزی مانند میدان نقش جهان با توجه به ضخامت آبرفت دانه ریز این مناطق، ۴۶ سانتیمتر نشست در انتظار است و پس از آن به حالت پایداری خواهد رسید. در این زمان نشست‌ها کمتر یا به صفر خواهد رسید، اما با این تفاوت که ما با یک آبرفت بسیار متراکم روبه‌رو هستیم که دیگر قدرت آبگیری را از دست داده است که اصطلاحا می‌گویند مرگ آبخوان فرا رسیده است؛ اتفاقی که در دشت مهیار رخ داده است!»
دیگر استان‌های ایران نیز با وضعیتی بحرانی روبرو هستند و فرونشست به مناطق مسکونی رسیده و تهدیدی جدی جانی برای شهروندان ایجاد کرده است. محمدحسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز ۲۱ خردادماه اعلام کرد ۶۰۲ دشت کشور در معرض فرونشست هستند.
معصومه آمیغ‌پی رئیس اداره ترازیابی دقیق سازمان نقشه‌برداری کشور با ارائه آمار تکاندهنده‌ای از فرونشست زمین در ایران در خردادماه جاری گفته بود که «۱۵ کلان‌شهر کشور درگیر پدیده فرونشست زمین شدند و این پدیده طوری وارد شهرها شده که به سازه‌های محلی آسیب‌های جدی وارد کرده و ایمنی مردم را تحت تأثیر قرار داده است.»
محمد حسن نامی رئیس سازمان مدیریت بحران کشور نیز فروردین امسال با ارائه آماری تکاندهنده از گسترش پدیده فرونشست زمین در ایران گفت بود که در ۱۲۵ هزار کیلومترمربع که حدود ۹ درصد مساحت کشور می‌شود، شاهد فرونشست هستیم.
رئیس سازمان مدیریت بحران توضیح داده که تعداد ۲۸۰ شهر و ۹۲۰۰ روستا در معرض خطرات ناشی از فرونشست قرار دارند و جمعیتی حدود ۱۸ تا ۱۹ میلیون نفر در این پهنه ساکن هستند.
