روزنامه فرهیختگان در گزارشی اعلام کرد که تعداد شعب فروشگاههای مشهور در چهار سال اخیر حدود ۲۰ درصد کاهش یافته است.
بر اساس گزارشی که روزنامه فرهیختگان روز یکشنبه ۱۹ آذرماه منتشر کرد، تا سال ۱۳۹۹ روند تاسیس فروشگاههای زنجیرهای افزایش و سپس در دو سال گذشته روند کاهشی و تعطیلی برخی شعب شروع شده است. برخی از کارشناسان علت این مسئله را عدم سودآوری فروشگاهها و برخی دیگر نیز سیاستهای سازمان حمایت میدانند.
منصور عالیپور رئیس اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیرهای در این زمینه گفته است: «تعدادی از فروشگاهها به مرور زمان به دلیل عدم سودآوری بعضا بسته شدهاند و برخی دیگر نیز روند توسعه را طی کردند.»
حسین صبوری دبیر اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیرهای نیز تعداد فروشگاههای کشور را ۳هزار و ۲۰۰ فروشگاه عنوان کرده و گفته است: «سیاستهای سازمان حمایت منجر به کاهش تعداد فروشگاههای زنجیرهای در کشور شده است.»
بر اساس این گزارش/ افزایش هزینهها میتواند بر سودآوری کسب و کارها تأثیر منفی بگذارد و احتمال بسته شدن آنها را افزایش دهد. در ایران، رکود اقتصادی در سالهای اخیر منجر به افزایش تعداد فروشگاههای تعطیلشده شده است. به عنوان مثال، طبق آمارهای ارائهشده در این گزارش، تعداد شعب فروشگاههای «افق کوروش» در شهر تهران از ۳۳۸ در سال ۹۸ به ۲۸۲ شعبه در سال ۱۴۰۱ کاهش یافته است. این کاهش نشاندهنده تأثیر رکود اقتصادی بر کسبوکارهای خردهفروشی در ایران است.
در همین زمینه رسول فرخی میکال نماینده لاهیجان و عضو هیئت تحقیق و تفحص مجلس شورای اسلامی از واگذاری فروشگاه «رفاه» در یکم آبانماه گفته بود: «ما تقاضای بررسی موضوع ورشکستگی فروشگاه رفاه را در هیئت تحقیق و تفحص مجلس داشتیم ولی برخی از سهامداران عمده این فروشگاه مانند بانک ملی هنوز پاسخگوی وضع پیش آمده نبودهاند.»
به گفته وی ریشه این مشکل به سالهای قبل و به نحوه نادرست واگذاریها و انتقال به بخش خصوصی برمیگردد.
بر اساس این گزارش، فروشگاههای زنجیرهای «رفاه» در سطح کشور طی یک سال و چند ماه اخیر به علت سوء مدیریت و عدم همکاری شرکتهای توزیع و پخش، با مشکلات اخراج نیروها ، کمبود اجناس ، مایجتاج مردم و همچنین نارضایتی درر بین مراجعهکنندگان به این فروشگاه مواجه شدهاند.
در ۱۸ شهریورماه روزنامه دنیای اقتصاد در مطلبی به نقل از رئیس اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیرهای از تعطیلی ۱۵۰۰ فروشگاه به دلیل افزایش اجاره بها خبرداد و نوشت: «در حال حاضر ۱۳۵ شرکت عضو اتحادیه کشوری فروشگاههای زنجیرهای هستند که شامل صنوف مختلف اعم از سوپرمارکت، پوشاک، خانگی، فستفود، رستوران، کیف و کفش چرم و… هستند. اکنون ۹۵۰۰ فروشگاه فعالند و از سال ۱۴۰۱ تاکنون نزدیک به ۱۵۰۰ فروشگاه تعطیل شدهاند. در حالی که اگر اجارهبها به شکل کنونی افزایش پیدا نمیکرد، طبیعتا توسعه فروشگاهها از شتاب بیشتری برخوردار میبود چون به محض منقضی شدن تاریخ اجاره، مالکان یک دفعه اجارهبها را تا ۵ برابر افزایش میدهند و از آنجا که شرکتها توان پرداخت این مبالغ سنگین را ندارند، مجبور به تعطیلی فروشگاه میشوند.»
همچنین در همین زمینه وبسایت نصر در بخشی از گزارشی که در اوایل تیرماه منتشر کرد از تعدیل و اخراج ناگهانی ۲۰۰ نفر از کارکنان فروشگاههای زنجیرهای در تبریز خبرداد و نوشت که کارکنان این فروشگاه در یک اقدام جمعی نسبت به این حرکت اعتراض کردند.
یکی از مسئولین فروشگاه «رفاه» در مورد نقطه شروع اخراج گسترده نیروهای این شرکت گفت: «شروع مشکلات فروشگاههای زنجیرهای رفاه از سال ۹۵ شروع میشود زمانی که مدیرعامل وقت این شرکت با سیاستهای غلط برخی ابر بدهکاران که در حال حاضر دوران مجازات خود را طی میکنند، شرکت را را ورشکست کرده و سهام این شرکت را نابود کردند. بطوری که ۷۰ درصد سهام شرکت رفاه به راحتی بدست چند نفر افتاد که رفته رفته با خصوصیسازی غیر قانونی این شرکت را به انزوا کشاندند.»
وی در ادامه افزود: «متاسفانه باوجود وضعیت مطلوب مالی این شرکت، روز به روز بدهیهای این شرکت بالا رفته و نتوانستند بدهیهای صاحبان املاک و تامین کنندگان را فراهم کنند. در همین زمینه بدهیهای مربوط به شهرداریهای تبریز پرداخت نشده و در نتیجه فروشگاه رفاه منطقه پل کابلی هم تعطیل شد.»
در تیرماه نیز گزارشهایی از مشاهدات میدانی منتشر شد که نشان میداد فروشگاه زنجیرهای «رفاه» و «وین مارکت» که زیرمجموعه این فروشگاه است در برخی از شعب خود در سطح کشور، اقدام به اخراج نیرو کرده که این موضوع، سبب تجمع کارگران و کارمندان این فروشگاهها و اعتراض به این اقدام شده است.بنابراین گزارش قفسههای برخی از فروشگاههای رفاه، خالی از اجناس شده که در نتیجه این فروشگاهها به تعطیلی کشیده شده و دهها کارگر و کارمند کار خود را از دست دادهاند.
در ۲۳ تیرماه وبسایت رکنا به نقل از احمد اصانلو رئیس سازمان تعزیرات حکومتی درباره تخفیفات غیرواقعی فروشگاه های زنجیرهای نوشت: «در این زمینه ورود کردهایم و آنچه در ذهن دارم در دو ماه اخیر بیش از ۵۰ فروشگاه زنجیرهای در سراسر کشور پلمب شدند.»
به گفته وی، در استان اصفهان یک فروشگاه بزرگ زنجیرهای که توسط «یک جریان خاص سیاسی حمایت میشد» پلمب شد.
شرکت تعاونی ارتش را میتوان نخستین فروشگاه زنجیرهای ایران نامید که در سال ۱۳۲۸ با سرمایه سه هزار و دویست و پنجاه تومان تأسیس شد و در سال ۱۳۴۷ به تعاونی مصرف «سپه» تغییر نام داد.
هرچند فروشگاههای زنجیرهای وزارت دفاع ایران (اتکا) به عنوان نخستینهای فروشگاه زنجیرهای ایران در سال ۱۳۳۴ نام خود را ثبت کرد اما فروشگاه زنجیرهای «فردوسی» دومین فروشگاه زنجیرهای در ایران بود که پس از توصیه یالمار شاخت (اقتصاددان آلمانی) به دکتر مصدق، در ۲۲ آذر سال ۱۳۳۶ افتتاح شد.
این فروشگاه در خیابان فردوسی تهران قرار داشت و مدیریت آن به امیر متقی واگذار شد که بعدها آن را به نام «شهر و روستا» شناختند. پس از آنهم «فروشگاه بزرگ ایران» در سال ۱۳۴۰ توسط برادران اخوان کاشانی ثبت شد که به دلایلی به کار خود ادامه نداد.
تاریخ فعالیت فروشگاههای زنجیرهای کوروش (قدس) به سال ۱۳۴۸ باز میگردد که توسط محمود خیامی و برادرش ثبت شد که در ردیف اولینهای فروشگاههای زنجیرهای ایران در کنار «سپه»، «اتکا»، «فردوسی» و «فروشگاه بزرگ ایران» قرار دارد.
پس از انقلاب اسلامی تعداد این فروشگاهها همراه با سیاستهای جدید اقتصادی و همچنین پهن شدن سفره انقلاب برای گروههای مافیایی که تازه به قدرت رسیده بودند و رقابت در غارت اموال موجود دولتی و خصوصی کشور، آرام آرام کاهش پیدا کرد و زمامداران جدید در این زمینه نیز تلاش کردند فروشگاههای جدید را جایگزین قدیمیها کنند. به عنوان نمونه، در سال ۱۳۷۴ در دوره تصدی شهرداری تهران توسط غلامحسین کرباسچی فروشگاه «شهروند» امروزی به نام «فروشگاه بزرگ بیهقی» افتتاح شد و در همان سال دولت علی اکبر هاشمی رفسنجانی فروشگاههای زنجیرهای «رفاه» را ایجاد کرد که بیشترین میزان سهام آن در اختیار بانکهای ملی، صادرات، ملت، تجارت، سپه و سازمان زمین و مسکن، بیمه ایران، بیمه مرکزی و شهرداری تهران و بعضی شهرداریهای دیگر بود. مراکز مالی و دولتی که مدیریت و منابع همگی آنها تا امروز در دست گروههای مافیایی جمهوری اسلامی قرار دارد.
